Język migowy – historia, struktura, zasięg, zastosowanie, alfabet

Język migowy – podstawy, które warto znać. Gesty, wyrazy i zdania

Jak powstał język migowy? Właśnie tak narodziła się nauka języka migowego!

O tym, że gesty można byłoby wykorzystać do komunikowania się z osobami głuchymi, mówił w starożytności sam Platon. Alfabetem palcowym, czyli zbiorem znaków migowych odpowiadających danym literom alfabetu, zaczęto posługiwać się w XII wieku. Jednak dopiero w XVI wieku zaczęto dążyć do uschematyzowania formy porozumiewania się z osobami niesłyszącymi – zwłaszcza że zaczęło rodzić się coraz więcej niemowlaków z wadami słuchu lub jego całkowitym brakiem. Historia języka migowego potoczyła się zatem następująco:

1. Giovanni Battista della Porta w 1562 roku opisał alfabet palcowy.
2. Fray Melchior de Yerba jako pierwszy opisał i zilustrował alfabet migowy.
3. Benedyktyn Pedro Ponce de Leon pierwszy na świecie posługiwał się alfabetem palcowym w celu nauczania kilkunastu niesłyszących dzieci.
4. Duchowny Juan Pablo Bonet wydał książkę na temat edukowania osób z upośledzeniem słuchu.
5. Na przełomie wieku XVIII / XIX zaczęły powstawać szkoły dla niesłyszących. Pierwsza z nich wybudowana została w Paryżu. Dzięki tego typu szkołom rozpoczęto również tworzenie grup składających się z niesłyszących osób, aby opracować dla nich jeden system komunikacji. Zaczęto przekazywać go później kolejnym pokoleniom i rozwijać tak, aby Głusi potrafili się dogadywać między sobą oraz komunikować z ludźmi bez upośledzenia słuchu.
6. W 1817 roku powstał Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie. Właśnie ten rok zapoczątkował też rozwijanie się w Polsce języka migowego.
7. W 1981 roku Szwecja uznała język migowy za pierwszy język niesłyszących osób, ustanawiając go środkiem komunikacji Głuchych. Był to niezwykle ważny krok w historii języka migowego, zwłaszcza że przez wiele lat w niektórych szkołach miganie było surowo… zabronione. Przez blisko 100 lat Głusi musieli uczyć się zatem czytać z ruchu warg.

Podstawy języka migowego – znaki, zwroty, litery. Jak wygląda nauka języka migowego?

Język migowy to przede wszystkim słownictwo i system gramatyczny. Na pojedyncze słowa składają się tzw. migi, czyli znaki ideograficzne – są one niekiedy substytutem zwrotów z języka mówionego. Ile jest w sumie znaków migowych? Szacuje się, że nawet 15 tysięcy znaków, które uzupełniane są również o znaki daktylograficzne, czyli:

• alfabet palcowy,
• liczebniki główne i porządkowe,
  
• ułamki,
  
• znaki interpunkcyjne.

Warto wiedzieć o tym, że w gramatyce języka migowego nie ma akcentu bądź odmiany przez przypadki czy osoby. Jak więc składać poprawnie pojedyncze wyrazy w całe zdania? Najważniejsza jest kolejność słów w danym zwrocie – choć w językach ustnych akurat jest przecież bardzo podobnie. W języku migowym liczy się jednak przestrzenna organizacja komunikatów, więc zwroty do rozmówcy przekazuje się za pomocą:

• znaków mimicznych,
  
• znaków manualnych,
  
• ruchów (np. głową, ramionami).

W języku migowym bardzo ważne jest też, aby przekaz był synchroniczny. Dzięki rozłączności artykulatorów można zamigać więcej elementów jednocześnie, np. pokazać rękoma i twarzą kilka różnych znaków. Chociażby dlatego nie jest możliwe tłumaczenie migowego słowo w słowo na foniczny. Dopuszcza się jedynie niektóre zestawienia migów, które tworzą razem dokładnie ten sam przekaz – jednak są one określone już z góry. Dzięki mowie ciała niesłyszący mogą wyrazić swoje myśli, a także pokazać, w jakim są aktualnie stanie. Mogą również zaintonować swoją wypowiedź.

Warto wiedzieć, że język migowy jest językiem naturalnym zupełnie tak samo, jak języki foniczne. Jeśli słyszący rodzice będą chcieli skomunikować się ze swoim niesłyszącym dzieckiem, najprawdopodobniej będą rozmawiać z nim w języku migowym – mimo że sami słyszą dobrze. Jeśli dziecko nie słyszy od najmłodszych lat, przewagą jego będzie fakt, że maluchy bardzo szybko uczą się ruchów manualnych – szybciej niż mowy. Właśnie dlatego prędko przyswajają słowa, a następnie zwroty w języku migowym. Co ciekawe, z pomocą tego języka można wypowiadać nie tylko proste zdania, ale i bardzo złożone wypowiedzi – również dotyczące specjalistycznej wiedzy.

Język migowy – wszystko, co trzeba o nim wiedzieć!

Najważniejsze systemy pisma języków migowych

Niektórzy mylnie uważają, że system pisma dla języków migowych jest tylko jeden. Tymczasem okazuje się, że tych systemów na przestrzeni lat utworzono naprawdę wiele:

• ASL-phabet – system powstał dla dzieci, które uczą się ASL (American Sign Language).
• HamNoSys – używany głównie w publikacjach naukowych.
  
• System Bébiana – powstał we Francji i jest pierwszym systemem zapisu języków migowych.
• Notacja Stokoe’a – utworzona w celu zapisywania ASL, jednak posługiwać można się systemem również w publikacjach naukowych o językach migowych.
• SignWriting – jest to obecnie najpopularniejszy system pisma języków migowych, który pozwala na zapisywanie każdego z nich. Właśnie SignWriting ma naturę przestrzenną i został jedynym systemem, który częściowo zakodowano w Unikodzie.

Oczywiście powstały również inne systemy, które np. przypisują mowę ciała (np. ruchy ręki) do poszczególnych liter alfabetu łacińskiego (jak SLIPA).

Czy na świecie jest tylko jeden język migowy?

Ludzie sądzą, że język migowy na świecie jest jeden. Tymczasem nie ma utworzonego języka migowego, który byłby ogólnoświatowy. Owszem, istnieje sztuczny język gestuno, jednak korzysta się z niego bardzo rzadko – zazwyczaj podczas np. międzynarodowych rozmów oficjalnych na seminariach czy zawodach. Nie ma więc języka migowego, w którym można byłoby porozmawiać swobodnie na całym świecie. Ciężko wobec tego dokładnie określić, ile jest języków migowych – zwłaszcza że ciągle tworzone są nowe. W niektórych państwach (jak w Tanzanii) szkół języka migowego jest kilka i w każdej z nich używa się zupełnie innego języka migowego. Wcale nie trzeba jednak szukać daleko, aby zauważyć, że język migowy różni się od siebie znakami czy sposobem używania – w Polsce mamy bowiem różne dialekty lokalne i gwary, wobec czego istnieje kilka odmian polskiego języka migowego.

Niesłyszący używają szacunkowo nawet 300 różniących się od siebie języków migowych. Warto dodać jednak, że np. brytyjski migowy (BSL) znacznie różni się od amerykańskiego (ASL). Podobnie język migowy hiszpański różni się od meksykańskiego. Niektóre języki migowe są też identyczne, jednak funkcjonują już pod kilkoma różnymi nazwami (np. język migowy chorwacki oraz serbski). Języki migowe czasami tworzą rodziny językowe, w których język wykazuje pewne podobieństwa. Właśnie to upraszcza porozumiewanie się ze sobą osób głuchych (np. język migowy niemiecki bardzo zbliżony jest do austriackiego).

Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego

Każdego roku w ostatnią niedzielę września obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego. Święto to zostało uchwalone w 1958 roku przez Światową Federację Głuchych. Co ma na celu to święto? Otóż zwrócenie ludziom uwagi na prawa Głuchych, a także ich problemy, czy obawy. Dzięki niemu ludzie mogą dowiedzieć się więcej również na temat osiągnięć osób niesłyszących. Z roku na rok na świecie podejmuje się szereg działań, aby ułatwić życie głuchym ludziom – a więc zapewnić im łatwy dostęp do dóbr i wszystkich usług, a także umożliwić udzielanie się w życiu publicznym.

W Polsce mamy ok. 500 tysięcy niesłyszących osób. Ciężko uwierzyć, ale na świecie żyje ich łącznie ponad… 70 milionów. Zdecydowana większość z tych ludzi zamieszkuje jednak kraje słabo się rozwijające, gdzie osoby te nie mają zapewnionych dobrych warunków rozwojowych. Dzień Głuchych ma na celu edukowanie i wspieranie takich ludzi. Dzięki świętu można dowiedzieć się więcej o tym, iż upośledzenie słuchu wcale nie ogranicza możliwości stania się kimś wybitnym – wystarczy spojrzeć na dokonania Ludwiga van Beethovena czy Thomasa Edisona.