Kalina Jędrusik - pochodzenie, rodzina, kariera teatralna, kariera filmowa, śmierć

Kalina Jędrusik - pochodzenie, dzieciństwo i młodość

Istotnie wyższa inteligencja

Kalina Jędrusik urodziła się w 1930 roku w Gnaszynie, wówczas niewielkiej miejscowości pod Częstochową. Była drugą córką państwa Jędrusików. Jej rodzina nie pracowała na roli. Kalina miała inteligenckie pochodzenie, chociaż jeszcze dziadek był robotnikiem. Ojciec – Henryk Jędrusik był politykiem, senatorem II RP i działaczem społecznym. W Gnaszynie został kierownikiem szkoły powszechnej, gdzie wprowadzał edukację opartą na systemie daltońskim Helen Pankhurst. Przypominała trochę założenia szkoły demokratycznej – z naciskiem na samodzielność, odpowiedzialność i współpracę uczniów. (por. Michalski D., 2010: s. 7, 25) Życiorys Kaliny zaczyna się więc trochę inaczej niż aktorek takich jak Pola Raksa czy Barbara Kwiatkowska-Lass. Miała dobry start, a jej talenty zostały wcześnie dostrzeżone i docenione. W sprawozdaniu o postępach siedmioletniej Kalinki nauczycielka napisała „Jest dzieckiem o istotnie wyższej inteligencji” (Michalski D.: s. 9). Była nie tylko utalentowana i przedsiębiorcza, ale niezależna. Przewodziła koleżankom, chodziła własnymi drogami i była ukochaną córeczką ojca. Kiedy miała 10 lat wybuchła wojna.

Wojna i pokój

W czasie wojny rodzina mieszkała w letnim domu w Bartkowicach. Sielskie życie w wiejskim dworku było przerywane nocnymi rewizjami Gestapo. Pan Jędrusik, jako były senator RP miał się czego bać. Podobnie osoby, które tam się ukrywały w różnym czasie. Dla dzieci ten czas był trudny, chociaż były też rodzinne śpiewy przy fortepianie, wielka biblioteka, gospodarstwo i sad. 

W czasie wojny Kalina otarła się o śmierć, kiedy nie wytrzymała rewizji i uciekła przez okno. Matce udało się powstrzymać Niemca, który chciał do niej strzelić. Poza tym jednak rodzina żyła z dala od wojennego zamieszania.

Po wojnie Jędrusikowie sprzedali dworek i przenieśli się do miasta. Nie było ich stać na takie życie. Poza tym pochodzenie ojca nie było czymś, czym należało się chwalić w Polsce Ludowej.

Kalina Jędrusik uczęszczała do liceum ogólnokształcącego w Częstochowie. Była tu jak zawsze sobą – piękna i inteligentna, ale też zawsze stawiała na swoim. Przyszła aktorka już w liceum zaczęła grywać w szkolnym teatrzyku. Po zdaniu matury wyjechała do Krakowa i zaczęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. (Michalski D.: s. 20)

Aktorka – od teatru do kabaretu

Jędrusik na scenie

Do szkoły teatralnej zdała za pierwszym podejściem. Jej życiorys jako aktorki zaczyna w tym miejscu nabierać tempa. Chociaż w domu zawsze akceptowano jej talent i wybory życiowe, to dopiero w Krakowie mogły zostać naprawdę docenione. Przyciągał przede wszystkim jej głos. Podobno ludzie potrafili się zatrzymywać na ulicy, kiedy śpiewała przy otwartym oknie. (Michalski D.: s. 53) Miała operową skalę i siłę głosu. Nawet zastanawiała się nad karierą w operze. Jednak życiorys miał się rozwinąć inaczej. Ciekawe, że Kabaret Starszych Panów wylansował ją później jako seks-bombę śpiewającą prawie szeptem. Rzadko wykorzystywała swoją skalę. 

Jako aktorka sprawdziła się doskonale i była bardzo oddana pracy w teatrze. Jeszcze jako studentka w 1949 roku dostała rolę śpiewaną w przedstawieniu „Ljubow Jarowaja” na deskach krakowskiego teatru im. Słowackiego. Po studiach wyjechała do Gdańska i zaczęła występować w Teatrze Wybrzeże (1953 r.).

W tym samym czasie Kalina Jędrusik zaczęła się też udzielać w teatrze radiowym i rolach bardziej kabaretowych. Ale nie zabawiła długo na wybrzeżu. Już w 1955 roku przeniosła się do Warszawy i zaczęła grywać w tutejszych teatrach.

Teatr telewizji

W tym czasie pojawił się w życiu Jędrusik Stanisław Dygat. Znany już w II Rzeczpospolitej polski autor i tłumacz był dla Kaliny kimś wyjątkowym. Jego teksty czytała w liceum, dzięki nim - jak sama później przyznawała - zdała egzamin na studia. (Michalski D.: s. 73) Został kierownikiem Teatru Wybrzeże w 1953 roku. Poznali się bliżej na jakiejś imprezie i od razu przypadli sobie do gustu. Jednak to on, dużo starszy od Kaliny, żonaty mężczyzna zabiegał o względy aktorki. Przez pewien czas żyli w nieznośnym układzie. Mieszkali wszyscy razem – on, pierwsza żona, córka i kochanka. W końcu zostawił dla niej żonę i w 1958 roku romans zwieńczyli ślubem.

Tu Dygat był kierownikiem literackim zespołu filmowego. Ale Kalina Jędrusik była znana już z głośnych ról w Teatrze Narodowym – Polly w „Operze za trzy grosze” i Ofelii w „Zamku w Szwecji”. Jej filmografia zaczyna się od roli w „Ewa chce spać” (1957 r.). Zagrała tam mieszkankę hotelu robotniczego Biernacką, później grywała często epizodyczne role.

Jednak medium, dzięki któremu aktorka zrobiła karierę i wylansowała charakterystyczną personę romantycznej, zdystansowanej do siebie seks-bomby okazała się telewizja.

Pierwsza eksperymentalna stacja telewizyjna w Polsce powstała już w latach 30-tych. Jednak popularyzacja tego medium nastąpiła dopiero po wojnie. Pierwszy program polskiej telewizji zaczął nadawać w tym samym czasie kiedy Kalina rozpoczęła karierę teatralną. (por. Szafran M., 2015, https://wiekdwudziesty.pl/telewizja-polska-w-latach-1945-81-zarys-historii/, dostęp 15.07.2021) Wkrótce zaczęto nadawać dłuższe programy, sztuki, wyemitowano nawet filmy. Debiutem Jędrusik w telewizji była prawdopodobnie rola w Kleopatry w „Cezarze i Kleopatrze” z 1956 roku (życiorys udokumentowany przez Dariusza Michalskiego wspomina jeszcze o „Księżniczce na ziarnku grochu” – por. Michalski D.: s.136). Rok później zagrała Heloizę w telewizyjnej sztuce reżyserowanej przez Adama Hanuszkiewicza. Potem posypały się kolejne role. Jednak nie to okazało się jej głównym osiągnięciem. Sprawdź także ten artykuł o zapomnianych gwiazdach kina PRL.

Kabaret Starszych Panów

W 1959 roku Kalina Jędrusik po raz pierwszy wystąpiła w Kabarecie Starszych Panów, który od roku nadawał programy w polskiej telewizji. I to okazało się strzałem w dziesiątkę. Jeremi Przybora zobaczył ją w roli Polly w telewizyjnej adaptacji „Opery za trzy grosze” w 1958 roku. (Michalski D.: s. 172) Szukał wtedy z Jerzym Wasowskim śpiewającej aktorki do kabaretu, kogoś, kto zagra postać bardziej liryczną, tajemniczą niż dotychczasowi aktorzy komiczni. Jednocześnie musiała mieć dystans do siebie i do roli. Kalina Jędrusik idealnie pasowała do tych wymagań. Zaczęła więc grać ze świetnymi aktorami polskiej telewizji m.in.: Wiesławem Michnikowskim, Mieczysławem Czechowiczem, Ireną Kwiatkowską.

Kabaret Starszych Panów wydobył jej całą zmysłowość. Jędrusik naprawdę mogła być tam sobą, a w każdym razie budować personę ekranową, którą tak dobrze rozpoznajemy do dziś. Aktorka najczęściej wcielała się w rolę Dziewczyny, ale była też w kabarecie Kaloryną (dziewczyną stworzoną z żeberka od kaloryfera), Julią, Laurą lub nawet po prostu Sex-Bombą. W końcu zaczęto ją nazywać Kaliną. (Michalski D.: s. 183)

Kabaret działał pod znaną nazwą do 1966 roku. Jędrusik wystąpiła jednak jeszcze w programie „Deszczowa Suita” (1967), Kabaret Starszego Pana (1969) oraz w Kabarecie Jeszcze Starszych Panów (1978-80).

Filmografia i schyłek życia

Aktorka na dużym ekranie

Życiorys Kaliny Jędrusik nie kończy się na telewizji. Jej filmografia obejmowała role postaci komediowych i dramatycznych. Jak wspomniałam, zadebiutowała w 1957 roku w „Ewa chce spać”. Potem grywała niewielkie role w filmach różnych reżyserów. Jej pierwsza wyrazista rola to Zuzanna w „Upale” Kazimierza Kutza (1964). Grała tu u boku Starszych Panów przewodniczącą Drużyny Przeciwudarowej im. Kupały. Równie wyrazistą kreację romantyczno-komediową zaprezentowała w 1966 roku w „Lekarstwie na miłość” (por. Nowak E., 1980: s. 66) obok Krystyny Sienkiewicz i Andrzeja Łapickiego. W poważniejszą rolę wcieliła się w 1967 roku w filmie „Jowita” Janusza Morgensterna, gdzie zagrała żonę trenera granego przez Zbigniewa Cybulskiego. Reżyserzy chętnie obsadzali ją też w roli prostytutki, z czego sama trochę sobie żartowała. Jej biografia podszyta była skandalami (otwarte małżeństwo z rozwodnikiem i opinia seks-bomby wystarczyły, żeby być skandalistką w PRL). Może dlatego łatwo wyobrażano ją sobie w rolach prostytutki, kochanki lub niewiernej żony.

Kalina Jędrusik pojawiała się na dużym ekranie do końca życia. Ostatni raz aktorka wystąpiła w roli kierowniczki chóru w „Podwójnym życiu Weroniki” Krzysztofa Kieślowskiego (1991). W tym samym roku zmarła. Śmierć została wywołana przez reakcję alergiczną na sierść kota.