Katarzyna Jagiellonka - życiorys, potomstwo, walka o wpływy, śmierć

Katarzyna Jagiellonka: relacje rodzinne, sprawa małżeństwa

Pochodzenie Katarzyny Jagiellonki, relacje z rodziną, pierwszy kandydat na męża

Katarzyna Jagiellonka była najmłodszą córką Zygmunta Starego i Bony Sforzy. Urodziła się 1 listopada 1526 roku w Krakowie. Swoje dzieciństwo spędziła w zamkach w Niepołomicach i w Wilnie. Kiedy w roku 1548 zmarł jej ojciec, z matką i siostrami zamieszkała w Warszawie. Siostry były zresztą dość zżyte ze sobą, natomiast ich relacje z Zygmuntem Augustem były dość chłodne.

Katarzyna miała nawet sporo później stwierdzić, że „przez te dziesięć lat inaczem go nie znała jedno jakoby mi bratem nie był” oraz że on sam „przeciwko nam siostrom swoim był srogiego umysłu”. Edward Rudzki wspomina jedynie o pewnym specyficznym zwyczaju, otóż Katarzyna, Zofia i Anna aż do 1547 roku szyły i wysyłały Zygmuntowi koszule. Po ślubie Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny Bona Sforza oraz Katarzyna, Anna i Zofia na znak protestu przeniosły się do Krakowa.

Kiedy zaś Bona Sforza w roku 1556 opuściła Polskę, pogorszyła się sytuacja materialna Katarzyny i Anny. Zygmunt wysłał je później do Krakowa, skąd jednak musiały przed zarazą uciekać do Przemyśla. Działo się to w 1557 roku. W roku 1560 zostały przez Zygmunta Augusta przeniesione ponownie, tym razem do Wilna.

O rękę Katarzyny Jagiellonki starał się sam Iwan IV Groźny, co miało mieć później dalsze konsekwencje. W jego imieniu rokowania w Polsce prowadził Mikołaj Radziwiłł. Przez pewien czas rozmowy w tej sprawie prowadził nawet polski król. Kandydaturę Iwana IV jednak odrzucono. Obawiano się bowiem, że jeżeli bezpotomnie umrze Zygmunt August (a wszystko wtedy na to wskazywało), Iwan będzie rościł sobie prawo do tronu Polski.

Małżeństwo Katarzyny Jagiellonki z przyszłym Janem III Wazą

Od roku 1561 trwały negocjacje dotyczące jej małżeństwa z młodszym od Katarzyny o 11 lat Janem Wazą. Był on bratem ówczesnego króla Szwecji Eryka XIV i księciem Finlandii. Małżeństwo to miało charakter polityczny. Zygmunt August planował bowiem zbudowanie sojuszu przeciwko Moskwie. Rozmowy w imieniu Polski w tej sprawie były prowadzone przez Jana Tęczyńskiego, który został wysłany do Szwecji na koronację Eryka IV. Polski poseł domagał się m.in. gwarancji, że przyszła żona księcia Finlandii będzie mogła zachować wiarę katolicką. Jednakże król Szwecji generalnie sprzeciwił się w pewnym momencie planom matrymonialnym.

W liczbie mnogiej, ponieważ równocześnie planowano małżeństwo Anny z bratem Jana, księciem Ostrogockim Magnusem. Po „wolcie” Eryka IV Magnus się wycofał, z kolei Jan 12 września spotkał się z Zygmuntem Augustem, chcąc sfinalizować umowę. Ta uzależniona była wtedy od Anny, która musiałaby wtedy zgodzić się, aby młodsza od niej siostra pierwsza wyszła za mąż. Oczywiście wyraziła zgodę. Jak podaje Edward Rudzki sama Katarzyna zapytana bezpośrednio przez Zygmunta Augusta zgodnie z ówczesnym konwenansem miała stwierdzić, że bycie panną ją zupełnie zadowala, natomiast Anna Jagiellonka wtrąciła, że jej siostra powiedziała jej o swojej zgodzie na małżeństwo z Janem.

Ślub Katarzyny i Jana miał miejsce 4 października 1562 roku w Wilnie, zaś wesele trwało jeszcze przez tydzień. Dzień po weselu Katarzyna zrzekła się praw do dziedzicznych dóbr Jagiellonów za wyjątkiem spadku po siostrach. Później Jan udzielił jeszcze Zygmuntowi pożyczki w wysokości 120 000 talarów pod zastaw 7 zamków znajdujących się na południe od Inflant. Nawiasem mówiąc, do tego długu doszła jeszcze później sprawa posagu Katarzyny, ustalonego na 32 000 florenów, z których wypłaceniem Zygmunt August miał problem. Wracając jednak do chronologii wydarzeń: 12 października para wyruszyła w drogę do Finlandii. Zygmunt August miał jednak wcześniej zapowiedzieć siostrze, żeby nie obwiniała go o potencjalne represje, jakie mogły ją czekać ze strony Eryka IV po przybyciu do Szwecji. Te słowa miały okazać się niestety prorocze.

Katarzyna Jagiellonka jako królowa Szwecji, jej dzieci

Konflikt Jana z Erykiem IV, uwięzienie, przewrót i koronacja Katarzyny i Jana

W 1563 roku para zamieszkała w Åbo, ówczesnej stolicy Finlandii. Jednak według swojego brata prowadził zbyt niezależną politykę, co sprawiło, że po oblężeniu przez wojska szwedzkie zamku we wspomnianym Åbo Jan Waza został uwięziony na zamku w Gripsholm, znajdującym się na wyspie na jeziorze Melar. A razem z nim i Katarzyna. Co prawda Eryk IV oferował jej możliwość bezpiecznego powrotu do Polski, jednakże ją odrzuciła i 24 sierpnia 1563 trafiła również do Gripsholm, gdzie oboje byli więzieni przez 4 lata.

Katarzyna urodziła tam swoje pierwsze dziecko, córkę Izabelę, jednakże dziewczynka niedługo później zmarła. W Gripsholm 20 czerwca 1566 roku na świat przyszedł również ich syn Zygmunt, który w przyszłości miał zasiąść na polskim tronie jako Zygmunt III Waza. Edward Rudzki wspomina o ciężkich warunkach, w jakich żyła w zamku, nie mając nawet w co owijać syna.

W tym czasie nad Katarzyną zawisło pewne niebezpieczeństwo. Otóż do Eryka IV zgłosił się Iwan IV Groźny, który zaproponował królowi Szwecji, że jeżeli ten wyda mu Jagiellonkę, on zawrze z nim sojusz skierowany przeciwko Polsce. Iwan IV wysłał nawet posłów do Szwecji, a na granicy z Finlandią czekał bojar nazwiskiem Morozow, który miał odebrać Katarzynę od Szwedów. Na szczęście jednak do tego nie doszło.

Eryk IV był w swoim państwie uważany za niezrównoważonego psychicznie, wspomina się, że był chory na neurastenię. W konsekwencji na początku 1568 roku opozycja wymusiła na nim, aby uwolnił Jana i Katarzynę. Już na wolności, w roku 1568 urodziła się ich druga córka, Anna. Nietrudno zauważyć, że córki Katarzyny nosiły imiona jej sióstr. Później przeciwnicy Eryka IV i sam Jan obalili go i uwięzili, w tym samym zamku Gripsholm.

Jan zasiadł wtedy na tronie Szwecji jako Jan III, zaś razem z nim 24 lipca 1569 roku Katarzyna została koronowana w Uppsali na królową Szwedów, Gotów i Wandali. Przyczyniło się to do ocieplenia relacji pomiędzy Polską a Szwecją. Od tego też czasu Katarzyna w korespondencji z bratem zaczęła poruszać kwestie polityczne. Natomiast Jan III Waza w roku 1570 przesłał Zygmuntowi portret Zygmunta. Po części można to było traktować jako sugestię, że ten mógłby zostać kiedyś królem Polski. A może zainteresuje cię także ten artykuł z biografią Anny Jagiellonki?