Kim były „sokoły” Zygmunta Augusta i jaki miały wpływ na rządy króla?

Sokoły Zygmunta Augusta, znaczenie dla Zygmunta Augusta, pierwsze kochanki

Kochanki Zygmunta Augusta – tło

Zygmunt August, być może w przypływie samokrytycyzmu, miał kiedyś stwierdzić: „Te sokoły mnie zgubią”. Czym lub raczej kim jednak były sokoły Zygmunta Augusta? Nie chodzi tu zdecydowanie o żadną kolekcję ptaków. W ten sposób Zygmunt August miał zwyczaj nazywać swoje liczne kochanki. Kierowała nim jednak nie tylko żądza. Zygmunt August był w coraz większej desperacji w kwestii posiadania jakiegokolwiek potomka, bowiem żadna z jego żon nie urodziła ani jednego dziecka.

Najprawdopodobniej winna była po prostu bezpłodność polskiego króla. Jednakże sytuacja ta prowadziła do desperackich wręcz zachowań Zygmunta. Feliks Koneczny wspomina, że Zygmunt August „pragnąc potomka, choćby nieprawego, począł wieść życie niedobre” (Koneczny, s. 350). Cesarski opat imieniem Cyrus miał napisać, że „król ożeniłby się nawet z żebraczką, byleby dała mu syna”.

Z kolei ówczesny marszałek sejmowy nazwiskiem Orzelski następująco opisał funkcjonowanie zamku w odniesieniu do sokołów – kochanek Zygmunta Augusta: „W tymże zamku, gdzie mieszkała infantka Anna [Jagiellonka], w jednym łożu leżała Zuzanna, a w drugim Giżanka, trzecia u Mniszcha, czwarta u pokojowego królewskiego Kniaznika, piąta u Jaszowskiego”. Jak podaje Edward Rudzki, pomiędzy tymi pokojami krążył już chory, z bandażami na nogach król Zygmunt August, mając nadzieję, że któraś z nich uczyni go ojcem (Rudzki, s. 16).

Pierwsze ważne sokoły: Zuzanna Orłowska i Anna Zajączkowska

Jak twierdzi Iwona Kienzler, jeszcze w czasie, kiedy w Polsce przebywała trzecia żona Zygmunta Augusta Katarzyna Habsburżanka, król miał romans z jedną z jej dwórek. Zresztą w kwestii swojej trzeciej ślubnej Zygmunt musiał zazdrościć swojemu stryjowi łatwości rozwiązania związków, bowiem dwie żony Władysława Jagiellończyka zniknęły z jego życia dzięki korzystnej decyzji papieża. Kolejną kobietą, o jakiej się wspomina w kontekście kochanek Zygmunta, jest Zuzanna Orłowska. Miała ona być córką z nieprawego łoża nieznanego z nazwiska kanonika krakowskiego. Kim zaś była sama Zuzanna Orłowska? Jak by tu powiedzieć… zajmowała się leczeniem za pomocą magii, co dla króla w połączeniu z jej urodą musiało być szczególnie atrakcyjne. Do sypialni króla miała trafić za pośrednictwem lub z pomocą swojej ciotki nazwiskiem Korycka. Wiadome jest jednak, że pomimo ważnej pozycji, jaką zajmowała nie była wtedy jedyną kochanką Zygmunta Augusta; miało ich być co najmniej kilka. Jej romans zaś z Zygmuntem Augustem miał trwać około 7 lat.

Z postacią Anny Jagiellonki związana była jedna z przyszłych kochanek Zygmunta Augusta Anna Zajączkowska. Była ona dwórką Anny. Polski król zainteresował się nią, ona odpowiednimi prezentami miała również dać się przekonać. „Problemem” była jednak Anna Jagiellonka, która ze względu na swoją pobożność oraz zapatrywania na tę sferę życia brata z pewnością nie wypuściłaby swojej dwórki. Postanowiono zatem użyć podstępu. Otóż do Anny Jagiellonki zgłosił się szlachcic nazwiskiem Mikorski, niby to starając się o rękę Anny Zajączkowskiej. Szlachcic ten był człowiekiem podstawionym przez Andrzeja Szpota, stronnika króla i starostę piotrkowskiego. Anna Jagiellonka dała się podejść, wyraziła zgodę na małżeństwo i odprawiła swoją dwórkę. Mikorski zabrał ją wtedy oficjalnie w celu zawarcia małżeństwa, a tak naprawdę Anna Zajączkowska została wywieziona do jednej z rezydencji królewskich. Ulokowana została pod Witowem na zamku Bugaj.

Król miał później otoczyć ją luksusem, zapewniając ponoć nawet lepsze warunki życia, niż te, w jakich żyła jego siostra. Sprawa tego uprowadzenia stała się nawet powodem konfliktu króla i Anny Jagiellonki. Dla Anny Zajączkowskiej Zygmunt August sprowadził nawet szaty Barbary Radziwiłłówny, a ponoć nawet i jej klejnoty. Krążyły pogłoski, jakoby król chciał, aby ślubu z Anną udzielił mu… pastor luterański. A trzeba pamiętać, że w tamtym momencie w dalszym ciągu żyła Katarzyna Habsburżanka. Wspomniana zaś wcześniej Zuzanna Orłowska została odprawiona, za co miała się później mścić, odprawiając magiczne rytuały. W późniejszym czasie, kiedy Zygmunt August podupadł na zdrowiu, miał jeszcze wezwać Zuzannę do siebie, ale ta odmówiła. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat mostu Zygmunta Augusta?

Barbara Giżanka: najsłynniejsza i ostatnia kochanka Zygmunta Augusta

Okoliczności pojawienia się Barbary Giżanki w otoczeniu króla, jej pozycja

Najsłynniejsza chyba kochanka Zygmunta Augusta, Barbara urodziła się prawdopodobnie około 1550 roku w Warszawie. Pochodziła z rodziny Gizów, patrycjuszy. Według części źródeł oddano ją na wychowanie do zakonu Bernardynek. Podobno była podobna do Barbary Radziwiłłówny. Istnieje nawet legenda, zgodnie z którą słynny mistrz Jan Twardowski wykorzystał to podobieństwo, aby ukazać Zygmuntowi ducha zmarłej żony, o co ten go poprosił. Twardowski posadził króla na krześle, zapowiadając, że w sprowadzonym lustrze ukaże się zjawa. Królowi natomiast zakazał wstawać nawet pod groźbą utraty życia. Król jednak ujrzawszy zjawę, zerwał się z krzesła i Twardowski musiał go siłą powstrzymywać, by nie ruszył w stronę lustra.

Nie jest jasne, w jaki sposób znalazła się w orbicie zainteresowań polskiego króla, prawdopodobnie doszło do tego na początku 1571 roku. Spekuluje się, że udział w tym mogli mieć dwaj jego dworzanie: Mikołaj i Jerzy Mniszchowie. Rodzina ta przybyła z Wielkich Kuńczyc na Morawach jeszcze za czasów Zygmunta Starego. Jerzy Rudzki wspomina, że jeden z nich w przebraniu zakonnicy zabrał ją z zakonu, uzyskując wcześniej zgodę przeoryszy. Paweł Jasienica wyjaśnia, że chodziło o Mikołaja, który miał być jej protektorem. To on miał zauważyć jej podobieństwo do Barbary Radziwiłłówny i przekazać królowi, że spotkał kobietę uderzająco podobną do zjawy, którą zobaczył pamiętnego dnia w lustrze. Jeszcze w czasie, kiedy Barbara Giżanka przebywała w klasztorze, Mikołaj miał być jej kochankiem.

Feliks Koneczny wspomina o krążącej po dworze królewskim pogłosce, zgodnie z którą po śmierci Katarzyny Habsburżanki król zamierzał ożenić się z jedną z kochanek, prawdopodobnie chodziło właśnie o Giżankę. Jednakże sam król zapytany o to miał odpowiedzieć: „Nie robi się, co nie wypada”. Mimo to jej pozycja była zdecydowanie silniejsza niż wszystkich innych kochanek króla. To do niej zdaniem Edwarda Rudzkiego i Iwony Kienzler mieli kierować swe kroki senatorowie i możni, starając się o poparcie.