Koalicje antyfrancuskie - daty, skład, przyczyny zawiązania, rezultaty

Pierwsze koalicje antyfrancuskie, uczestnicy

Koalicjami antyfrancuskimi najczęściej określa się sojusze państw, które były zawiązywane na przełomie XVIII i XIX wieku przeciwko temu państwu przez inne państwa europejskie, z różnych przyczyn politycznych i militarnych, aczkolwiek generalnie sojusze antyfrancuskie powstawały już znacznie wcześniej. Przykładowo na początku XIII wieku istniało antyfrancuskie sprzymierzenie Jana bez Ziemi, Ottona IV i hrabiego Flandrii. Z kolei pod koniec wieku XVII istniała działająca w różnych konfiguracjach Liga Augsburska, do której na różnych etapach jej istnienia należały Hiszpania, Szwecja, Wielka Brytania, Sabaudia oraz Bawaria. Jednak największej ilości koalicji przeciwko sobie dorobił się Napoleon Bonaparte.

Pierwsza koalicja zawarta została jeszcze w latach 90. XVIII wieku, jednakże należały do niej tylko dwa państwa: Prusy i Austrię. Jej pierwotny skład jest jednak różnie podawany, w zależności od datowania jej początku. Koalicja ta istniała w latach 1792-1797. Można wymienić trzy główne przyczyny jej powstania: bezpośrednia, czyli wypowiedzenie wojny przez Francję królowi Czech i Węgier, którym był wtedy cesarz Niemiec oraz pośrednia: wydarzenia związane z francuską rewolucją, obawami co do rozszerzenia jej idei na inne państwa a także chęć uratowania od śmierci francuskiej rodziny królewskiej, która zresztą była z Austrią związana poprzez osobę żony Ludwika XVI Marii Antoniny z rodu Habsburgów. Koalicję wspierali też francuscy emigranci-rojaliści. Do pierwszych starć a jednocześnie porażek wojsk koalicji z armią francuską doszło pod Valmy (armia pruska) oraz pod Jemappes (armia austriacka). Egzekucja Ludwika XVI spowodowała powiększenie się koalicji o kolejne państwa: Wielką Brytanię (realizującą wtedy szeroko zakrojone działania skierowane przeciwko Francji) i Hiszpanię, na czele której również stali wtedy Burbonowie. Za luźno „stowarzyszone” można było uważać Rosję i Holandię.

Jednakże nie tylko ścięcie króla Francji stało się przyczyną wejścia kolejnych państw do koalicji. Każde z nich miało też w tym własne interesy. Holandia była zaniepokojona francuską agresją na Belgię, zaś Rosja szczególnie zaniepokojona była francuską rewolucją. Poszczególne państwa miały też pełnić w koalicji różne funkcje: Austria i Prusy a także mniejsze państwa niemieckie miały zapewniać armie lądowe, Wielka Brytania deklarowała wsparcie militarne na morzu, natomiast zarówno Wielka Brytania, jak i Holandia miały też wspierać finansowo państwa bezpośrednio walczące z Francją. Trzeba też podkreślić brak spójności wewnętrznej koalicji, bowiem przykładowo w kontekście rozbiorów Polski interesy zaborców ogólnie zbieżne, bywały jednak w szczegółach sprzeczne ze sobą.

Z początku działania koalicji na gruncie militarnym, jak i gospodarczym były skuteczne. Odbito Belgię, zaś Wielka Brytania, Hiszpania i Holandia skutecznie blokowały Francję na morzu. Ofensywa trwała, Francja zaś zaczęła tracić zdobyte wcześniej terytoria, w tym także część wysp. Zwrot przyniosło dopiero przegrupowanie wewnątrz Francji, już za jakobinów: pospolite ruszenie oraz przestawienie produkcji na potrzeby wojska. W późniejszym okresie wojska francuskie, w tym też już pod wodzą Napoleona Bonapartego, odnosiły kolejne zwycięstwa, zmuszając kolejne państwa do zawarcia pokoju i opuszczenia koalicji: w kwietniu 1795 roku traktat pokojowy w Bazylei podpisały Prusy, 19 sierpnia 1796 roku pokój w San Ildefonso zawarła Hiszpania, zaś 17 października traktat w Campo Formio podpisała Austria. Z państw byłej koalicji w stanie wojny z Francją pozostała tylko Wielka Brytania.

Koalicje antyfrancuskie wymierzone przeciwko Napoleonowi

Koalicje, które poniosły porażkę; najważniejsze stoczone przez nie bitwy

Druga koalicja antyfrancuska istniała na przełomie wieków, w latach 1798-1801 i należały do niej Wielka Brytania, Rosja, Turcja, Austria i Neapol. Przyczynami jej zawarcia była wyprawa Napoleona na Egipt oraz jego wejście do Szwajcarii. Walki z armią Napoleona toczyły się w Egipcie, we Włoszech oraz nad Renem. Podobnie, jak w przypadku pierwszej koalicji również i w tym przypadku koalicjanci zaczęli się stopniowo „wykruszać”. Rosja zawarła z Francją pokój w dniu 8 października 1800 roku, jednocześnie współtworząc sojusz skierowany przeciwko niedawnemu koalicjantowi: Wielkiej Brytanii. 9 lutego 1801 roku pokój z Francją zawarła Austria, zaś sama Wielka Brytania została zmuszona do tego samego 25 marca 1802 roku.

Trzecia koalicja antyfrancuska nie istniała zbyt długo. Spotkali się w niej jednak późniejsi przeciwnicy z czasów drugiej koalicji: Wielka Brytania, Rosja i Szwecja. Oprócz nich do sojuszu przyłączyły się także Austria i Neapol. Tym razem powodem chęci podjęcia zorganizowanych działań przeciwko Napoleonowi było zajęcie Hanoweru w roku 1803, działania przeciwko ziemiom niemieckim oraz działalność francuska we Włoszech; w tym czasie w Mediolanie napoleon koronował się na króla Włoch. Co ciekawe, neutralność zachowały wtedy Prusy. Sama koalicja została formalnie zawarta 11 kwietnia 1805 roku, jednakże istniała tylko do 9 sierpnia. Wojska austriackie zostały pokonane pod Austerlitz, zaś Rosjanie wycofali się z Moraw.

Niedługo później zawarta została koalicja antyfrancuska numer cztery, tym razem z Prusami, Rosją i Wielką Brytanią jako państwami w niej uczestniczącymi. Ta ostatnia miała dodatkowy ku temu powód: była nim wprowadzona przeciwko niej przez Napoleona blokada kontynentalna. Koalicja istniała w latach 1806-1807. W tych latach Prusy poniosły ciężkie straty w walce z Francuzami pod Jeną i Auerstedt. Z kolei ścigając resztki wojsk pruskich na ziemiach polskich Wielka Armia Napoleona starła się z Rosjanami. Dwie kolejne bitwy zadecydowały o ostatecznym zwycięstwie Napoleona i nad tą koalicją: w lutym 1807 roku nad Pruską Iławą oraz pod Frydlandem. W dniach 7 i 9 lipca 1807 roku podpisany został pokój w Tylży, kończący tę wojnę. To właśnie wtedy powstało Księstwo Warszawskie.

Koalicja piąta była w zasadzie próbą wykorzystania przez dwóch wielokrotnych sojuszników, Wielką Brytanię i Austrię faktu, że Napoleon był zajęty walkami w Hiszpanii. Sojusz zawarto 9 kwietnia 1809 roku. Austria przeprowadziła atak na Francję na ziemiach niemieckich i włoskich, jednakże została pokonana. Ważnym punktem zwrotnym była tu wygrana przez Napoleona bitwa pod Wagram. Francja i Austria podpisały 11 lipca rozejm w Znojmie, zaś ostateczny układ pokojowy podpisano w Schönbrunn 14 października. W kontekście Austrii należy także wspomnieć wyjątkowo dla niej niekorzystny pokój w Preszburgu, czyli Bratysławie, zawarty 26 grudnia 1805 roku. Również działania wojsk angielskich nie zakończyły się jakimikolwiek sukcesami. Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o Napoleonie Bonaparte.

Koalicje antynapoleońskie, które zwyciężyły – upadek Napoleona

Koalicja szósta była pierwszą, której ostatecznie udało się pokonać armię Napoleona. Istniała w latach 1812-1814. Z początku w jej skład wchodziły Wielka Brytania i Rosja. Na tę ostatnią w tamtym momencie Napoleon rozpoczynał wyprawę wojenną. Kolejno przystąpiły do niej Hiszpania, Portugalia oraz Prusy. W późniejszym czasie dołączyły także Austria i Szwecja, Napoleon miał zatem wtedy przeciwko sobie niemalże wszystkie liczące się wtedy państwa europejskie. Wspólne działania wojenne trwały 2-3 miesiące, od przekroczenia Renu w styczniu 1814 roku aż do momentu podpisania 9 marca 1814 roku traktatu w Chaumont. Pomne wcześniejszych doświadczeń wszystkie państwa postanowiły, że nie będą zawierać z Francją traktatów bilateralnych oraz że doprowadzą do ustalenia nowego podziału politycznego w Europie. Istnienie koalicji kończy zawarcie pokoju w Paryżu (30 maja 1814 roku), już z rządem kierowanym przez sprowadzonego do Francji Ludwika XVIII oraz jej formalne rozwiązanie.