Koncepcja federacyjna Piłsudskiego - informacje, założenia, próby realizacji

Nowy porządek w Europie a odrodzona Polska

11 listopada 1918r. Karol I Habsburg, władca ostatniego z państw zaborczych Polski, ogłosił, że rezygnuje z udziału w rządach. Dzień ten uznano za pierwszy dzień niepodległej Polski. Zakończona właśnie Wielka Wojna wymagała od wszystkich państw starego kontynentu.

W Polsce tymczasowa władza spoczęła w rękach Józefa Piłsudskiego. Był on nieufny wobec państwa niemieckiego, ale za najgroźniejszego wroga młodej Polski uważał Rosję. Dlatego pozostawił określenie zachodniej granicy kraju państwom ententy. Deklarował chęć zachowania pokoju z Niemcami w ramach traktatu wersalskiego.

W 1917r. w Rosji miały miejsce dwie rewolucje. W ich efekcie obalono rządy carskie, a władzę pod koniec roku przejęli bolszewicy. Rząd Tymczasowy w Rosji 29 marca 1917r. wydał deklarację, w której przyznał prawo narodu polskiego do odbudowy własnego państwa. Mogło to jednak się stać tylko w granicach etnicznych, czyli granicach byłego Królestwa Polskiego z 1815r. Bolszewicy z kolei uznawali prawo narodów uciskanych w przeszłości przez carat do samookreślenia się, łącznie z możliwością oderwania się od Rosji (jedyna rzecz, którą bolszewizm uznawał za ważniejszą od tego prawa to rewolucja). Jako pierwsza skorzystała z tego prawa Finlandia w 1918r.

Koncepcja federacyjna Piłsudskiego – założenia

Na granicy wschodniej niezbędne było dla niego istnienie państw buforowych, oddzielających kraj od Rosji. Polska była tym bezpieczniejsza, im słabsze było państwo rosyjskie. Chodziło więc nie tyle o pokonanie tego imperium, ile o rozbicie go na mniejsze państwa. W ten sposób formowała się koncepcja federacyjna Piłsudskiego silnych państw Europy środkowej i wschodniej oparta na sojuszu wojskowym.

Federacja wiązała się u Piłsudskiego z ideą międzymorza i prometeizmem. Hasło „międzymorze” odnosiło się do państw między Adriatykiem, Bałtykiem, a Morzem Czarnym. Prometeizm zakładał osłabienie Rosji przez narody, którym w pierwszych latach po wojnie narzucono sowiecki system. Uważał, że największą siłą przeciw Rosji będzie silny sojusz Polski, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Białorusi, Ukrainy, Czechosłowacji, Węgier, Rumunii i Jugosławii.

Nieustalone kwestie graniczne między Polską a Rosją ostatecznie doprowadziły do wybuchu wojny. Najważniejsza dla bolszewików rewolucja miała rozlać się na całą Europę. Utworzenie zależnego od Rosji socjalistycznego państwa litewsko-białoruskiego dodatkowo zaogniło konflikt. Na początku 1919r. wybuchła wojna polsko-bolszewicka. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat rządów sanacji?

Koncepcja federacyjna Piłsudskiego – próby realizacji

Józef Piłsudski urodził się w Zułowie na Wileńszczyźnie. Dlatego też, a także z powodu wspólnej przeszłości obu krajów, w Litwie widział pierwszego i naturalnego sojusznika Polski przeciw bolszewizmowi. W związku z tym, jednym z pierwszych posunięć Piłsudskiego podczas wojny polsko-bolszewickiej była ofensywa wileńska. W kwietniu 1919r. wojska polskie zajęły Wilno i Wileńszczyznę. W ogłoszonej 22 kwietnia „Odezwie do mieszkańców Byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego” uznał prawo ludności do decydowania o losie swojego kraju. Liczył, że nastąpi odrodzenie unii polsko-litewskiej. Jednak przeprowadzone działania wojenne doprowadziły do rozwinięcia się u Litwinów niechęci do Polaków i postrzegania ich jako agresorów.

W tym samym czasie w Rosji trwała wojna domowa. Piłsudski nie zamierzał się w nią angażować, ani popierać którąkolwiek ze stron, nie będąc pewnym ich stanowiska wobec Polski i stanowienia się nowych państw narodowościowych. Białorusinów uważał za zbyt niedojrzałych do ukształtowania własnego państwa, dlatego w dalszych działaniach skupił się na Ukrainie. Wszedł w sojusz z Symonem Petlurą i uznał niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej. Zorganizowana wspólnie wyprawa kijowska odniosła częściowy skutek. Nie udało się rozbić armii rosyjskiej, a URL zostało uznane jedynie przez Litwę i Finlandię.