Koronacja Napoleona - data, przebieg, znaczenie, skutki

Sprawy zagraniczne i sprawy wewnętrzne

Między Londynem i Paryżem

Napoleon Bonaparte, podobnie jak Ludwik XIV i Ludwik XVI, planował inwazję na Wielką Brytanię. Obie strony równolegle do przygotowań militarnych prowadziły różne działania wywiadowcze. Ze strony Londynu były to próby wzniecenia niepokojów w samej Francji, a przede wszystkim pozbawienie życia samego Napoleona.

Na brytyjskich łodziach do Francji potajemnie powrócili Georges Cadoudal, przywódca antyrewolucyjnych powstańców bretońskich (tzw. szuanerii) oraz Jean-Charles Pichegru, dawny rewolucyjny generał i jakobin, który zdążył stać się monarchistą. Misje obu rojalistów spełzły na niczym, zostali bowiem schwytani przez tajną policję ministra Fouchégo. Pierwszy z nich został ścięty na gilotynie, drugi popełnił w swojej celi dosyć tajemnicze samobójstwo.

Z życiem pożegnał się także najważniejszy pretendent do kontrrewolucyjnego tronu Francji - książę d'Enghien, przedstawiciel spokrewnionego z Burbonami rodu Kondeuszy został porwany ze swojego domu położonego w Badenii, w odległości 20 kilometrów od granicy francuskiej. Postawiony przed sądem, został skazany na rozstrzelanie, co na arenie międzynarodowej zostało uznane za skandal - autor Kodeksu Napoleona pokazał się jako osoba, która wcale nie liczy się z prawem. Z kolei w oczach opinii publicznej stracił przez wygnanie zamieszanego w spiski generała Moreau – swojego dawnego rywala.

Schyłek konsulatu

Przebieg wypadków tworzył dramatyczną atmosferę. Napoleon Bonaparte oświadczył przed Radą Stanu: „Atakując moją osobę, zamierzali zniszczyć Rewolucję! Będę jej bronił, gdyż to ja jestem Rewolucją!” - zdanie brzmiało jak nawiązanie do słynnego hasła przypisywanego Ludwikowi XVI  - „państwo to ja!”. Słowa trafnie oddają ówczesne myślenie, które skłaniało francuskich polityków i opinię publiczną do stworzenia „innych instytucji” władzy, jak początkowo nieśmiało określano monarchię.

W końcu ten paradoks wyrażony został otwarcie: „Tylko zasada dziedziczenia może zapobiec kontrrewolucji”. Wyniki plebiscytu (referendum) nie pozostawiały wątpliwości – opinia publiczna podzielała takie stanowisko niemal jednogłośnie.

18 maja 1804 roku w czasie krótkiej, dosłownie symbolicznej ceremonii Bonaparte został ogłoszony „z bożej łaski i konstytucji Republiki, cesarzem Francuzów”. Nie była to jeszcze koronacja Napoleona, lecz tego dnia formalnie powstało I Cesarstwo Francuskie. W tym okresie swój początek ma wiele elementów o dużym znaczeniu dla napoleońskiej Francji – mianowani zostali pierwsi marszałkowie, powstała gwardia Cesarska, a także utworzono order Legii Honorowej.

Rozpoczęły się przygotowania do wielkiej ceremonii. Ale nie tylko szyto stroje i budowano dekoracje, cesarska para zawarła katolickie małżeństwo. Trudne pożycie dwojga małżonków skończyło się niestety przedwcześnie poprzez rozwód - zezwalał na nie Kodeks Napoleona. Sprawdź także ten artykuł na temat Kodeksu Napoleona.

Dzień, który przeszedł do legendy

Ceremonia cięższa od bitwy - 2 grudnia 1804

2 grudnia 1804 dziewiątej rano Napoleon i Józefina wsiedli do karety. W drodze z pałacu Tuileries towarzyszyła im olbrzymia procesja. Strój Napoleona ważył blisko 40 kilogramów, cesarz starał się jednak nie dawać po sobie poznać, że nudził go przebieg uroczystości. Tak samo jak – według jednego ze świadków – ukrywał zażenowanie spowodowane namaszczeniem olejami przez papieża Piusa VII. Następcę świętego Piotra z cesarzem dzieliło niemal wszystko, począwszy od spraw obyczajowych zawartych w Kodeksie Napoleona. Kilka lat później Ojciec Święty stał się francuskim więźniem, a do Rzymu mógł definitywnie powrócić po klęsce Napoleona w bitwie pod Waterloo. Zanim się to jednak stało, jego oblicze uwiecznił rewolucyjny malarz związany z dworem napoleońskim, Jacques-Louis David.

W całym spektaklu obecne były dwie korony. Złoty wieniec laurowy spoczywał na głowie Napoleona przez całą uroczystość, natomiast replikę korony Karola Wielkiego (oryginał zniszczono w czasie rewolucji) przyszły więzień Świętej Heleny zgodnie z ustaleniami uniósł nad swą głową, a nie założył, jak chciałaby legenda. Trzecia, mała korona spoczęła na głowie Józefiny. Papież pobłogosławił parę cesarską i zaintonował „Niech żyje cesarz na wieki!”. Po zakończeniu mszy Napoleon złożył przysięgę, której między innymi przyrzekał szanować i dbać o poszanowanie wolności politycznych i obywatelskich, konkordatu oraz swobody wyznania, a także rządzić, mając na uwadze jedynie dobrobyt i chwałę ludu francuskiego - jak głosiła dalej przysięga.