Koronacja Władysława Łokietka - data, przebieg, znaczenie dla Polski

Wydarzenia poprzedzające koronację – opis starań o koronę

W 1314 roku zakończyły się walki o Wielkopolskę. Łokietek władał więc Małopolską, Wielkopolską, Kujawami brzeskimi oraz ziemią sieradzką i łęczycką. Zjednoczenie Polski przez Władysława Łokietka, nawet wtedy, gdy zjednoczenie dotyczyło tylko części kraju, dawało możliwość podjęcia starań o królewską koronę. Począwszy od 1315 roku Łokietek tytułuje się heres Regnum Poloniae - książę Królestwa Polskiego. Jerzy Wyrozumski zwraca uwagę na brak przejrzystości w tytulaturze księcia Władysława, do czasu koronacji. Stosowane tytuły mogą wskazywać na Wielkopolskę (nazywaną wówczas Polską) lub na całą Polskę. [Wyrozumski,1999, s.298] [M. K. Barański, 2006, s.451].

Problemem wewnątrzpaństwowym, który utrudniał starania o koronę, mogła okazać się postawa dostojników państwowych, panów wielkopolskich i Piastów Śląskich, obawiających się utracenia własnej pozycji. Plany koronacyjne mógł pokrzyżować król Czech, Jan Luksemburski, aspirujący do korony Polski jako spadkobierca Przemysła II. Zabiegi o koronację napotykały także na przeszkody w ówczesnej Stolicy Apostolskiej – w Awinionie. Po śmierci arcybiskupa Jakuba Świnki, w marcu 1314 roku, starania o poparcie dla koronacji Łokietka przejął arcybiskup gnieźnieński –Borzysław. Misję przerwała śmierć papieża Klemensa V. W 1317 roku zmarł nagle i Borzysław. Jego następcą został archidiakon gnieźnieński, Janisław. Po powrocie z Awinionu do Polski, na zjeździe w Sulejowie, w czerwcu 1318 roku, przekazał zebranym warunki nowo obranego papieża, Jana XXII.

Jan XXII, przychylny Polsce, przekazał odpowiedź biskupowi włocławskiemu, Gerwardowi, stojącemu na czele polskiego poselstwa. Na papieskiej bulli, w sprawie koronacji królewskiej Władysława Łokietka, widnieje data 20 sierpnia, trzeciego roku pontyfikatu - czyli 1319 roku. Reagując na poselstwo króla Czech, Jan XXII udzielił dyplomatycznego poparcia planom koronacyjnym księcia Władysława, tak „…byleby jednak nie naruszyć prawa kogokolwiek drugiego.” [Wyrozumski, 1999, s. 299]

W sumie papież wystosował trzy pisma, z których dwa były tajne – pismo skierowane na ręce samego Łokietka oraz drugie, którego adresatem był polski episkopat. Dokumenty zawierały wyraźne zezwolenie na koronację, w takiej postaci, by króla czeskiego nie obrazić. Wśród warunków papieskich znalazły się również:

• potwierdzenie zależności Królestwa Polskiego od Kościoła Rzymskiego,
• wyższy podatek, świętopietrze, miał być pobierany od każdego mieszkańca Polski,
• na ziemiach polskich miały powstać trybunały inkwizycyjne.

Dowodem szczególnej przychylności papieża były przywileje, nadawane jedynie zasłużonym dla Kościoła władcom:

• odpust 20-dniowy dla modlących się, po spowiedzi, za księcia Władysława i jego małżonkę - o pokój dla Polski oraz za zwycięstwo nad niewiernymi i heretykami,
• odpust 40-dniowy dla wszystkich, którzy uczestniczyli w mszy świętej i wysłuchali kazania, w obecności księcia Władysława.

Koronacja Władysława Łokietka – opis uroczystości na Wawelu

Symboliczny wymiar koronacji

Data koronacji, 20 stycznia 1320 roku, oznaczała, że oto nastąpiło zjednoczenie Polski przez Władysława Łokietka. Na miejsce koronacji wyznaczono Kraków - zamiast Gniezna, gdzie tradycyjnie odbywały się uroczystości koronacyjne. Książę koronował się na Wawelu, a koronę na książęcą głowę włożył arcybiskup gnieźnieński Janisław, co symbolicznie jednoczyło całe państwo. Koronowana została także małżonka Łokietka – księżna Jadwiga. W ten sposób nie naruszono praw Jana Luksemburskiego, o co wnosiła Stolica Apostolska, godząc się na koronację Łokietka. Poza tym król czuł mocniejsze oparcie w Małopolsce i w Krakowie - pełniącym rolę stolicy, niż w chwiejnej w swoich politycznych sympatiach Wielkopolsce. [Wyrozumski,1999, s.301-302]

Władysław Łokietek był pierwszym władcą, który został koronowany w Krakowie. Od tego czasu wszystkie następne uroczystości koronacyjne (poza warszawską koronacją Stanisława Augusta) miały miejsce w krakowskiej katedrze na Wawelu. Łokietek odbył swoją ceremonię w wypalonej jeszcze, po pożarze w 1305 roku, katedrze Hermanowskiej. Jako ciekawostkę, warto przytoczyć fakt, iż Szczerbiec, miecz koronacyjny polskich królów, prawdopodobnie należał do ojca Jadwigi Kaliskiej – Bolesława Pobożnego. Księżna darowała go swojemu mężowi. Natomiast insygnia królewskie zostały wykonane na uroczystość koronacyjną w 1320 roku, bowiem dotychczasowe zostały wywiezione przez Wacława II do Czech. Korona Chrobrego, jak nazywano królewską koronę, była symbolem nieprzerwanej władzy i jedności państwa. Sprawdź także ten artykuł o sprawdzaniu polskości krakowskich mieszczan przez Łokietka.

Uroczystości koronacyjne – opis Jana Długosza

Koronacja królewska przebiegała w kilku etapach. Pierwszą fazę stanowiła przysięga, jaką władca składał w dniu koronowania. Następnym krokiem ceremonii był ważny obrzęd religijny, polegający na namaszczeniu władcy świętymi olejami. W ten sposób król stawał się wybrańcem Boga - sakralizowało się jego panowanie w królestwie. Po wręczeniu insygniów królewskich, nakładano władcy królewską koronę i dokonywano intronizacji. Uroczystość kończyło Te deum, zaintonowane przez arcybiskupa. W następnym dniu po namaszczeniu, król, w szatach koronacyjnych, w otoczeniu książąt i panów, mając u boku biskupów, ukazywał się poddanym, od których przyjmował hołd. [Sobotka, 2005, s. 141,145-146,181-183]

Ważne dla Polski wydarzenia koronacyjne opisał piętnastowieczny kronikarz Jan Długosz, w swoim dziele Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Tworząc opis uroczystości, korzystał z dostępnych wcześniejszych kronik i dokumentów.

Z Roczników Długosza dowiadujemy się, że w niedzielę 20 stycznia 1320 roku, w dniu św. Fabiana i św. Sebastiana, zjechali do Krakowa przedstawiciele wszystkich warstw i stanów, panowie polscy i duchowni. Władysław Łokietek został namaszczony przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Janisława, w czasie mszy o Duchu św. Na uroczystości obecni byli biskup krakowski Muskata, biskup poznański Domarat oraz opaci z Tyńca, Mogilna, Jędrzejowa i z Brzeska. Insygnia królewskie stanowiły: miecz koronacyjny Szczerbiec oraz, przeniesione z Gniezna, korony, berła i jabłka, dla króla i królowej. Insygnia oraz regalia królewskie miały być odtąd przechowywane w Krakowie. Następnego dnia po koronacji król Władysław Łokietek odebrał przysięgę wierności od mieszczan krakowskich.

Panowanie króla Władysława Łokietka – znaczenie koronacji dla Polski

Król Władysław Łokietek, dzięki koronacji, stał się władcą chrześcijańskim, który został uznany przez własny naród i przez władców europejskich. Wprawdzie Jan Lukseburski podkreślał, że Łokietek jest jedynie królem krakowskim, ale dla Polaków waga koronacji była sprawą oczywistą – był królem całego Królestwa Polskiego. Panowanie Łokietka obejmowało Wielkopolskę, Małopolskę, ziemię sieradzką, ziemię łęczycką oraz Kujawy brzeskie. Zwierzchnictwo króla uznali książęta kujawscy.

Dla zewnętrznych interesów Polski ważną sprawą było zawarcie sojuszy politycznych, dzięki którym Łokietek zyskał sprzymierzeńców, popierających ważne dla kraju dążenia zjednoczeniowe. Przymierze z Węgrami przypieczętowało małżeństwo – w 1320 roku Elżbieta Łokietkówna została poślubiona królowi węgierskiemu Karolowi Robertowi. W 1325 roku syn Łokietka, Kazimierz, poślubił córkę wielkiego księcia litewskiego Gedymina – Aldonę Annę, tym samym umacniając przymierze z Litwą.