Korsyka, Elba i Wyspa Świętej Heleny, czyli wszystkie wyspy Napoleona

Korsyka – rodzinna wyspa Napoleona

Napoleon Bonaparte urodził się 15 sierpnia 1769 roku, na śródziemnomorskiej wyspie Korsyka, która trzy miesiące wcześniej stała się własnością Francji. Przyszły cesarz Francuzów wychował się w dużej rodzinie, liczącej ośmioro dzieci. Ojciec Napoleona, po złożeniu przysięgi na wierność francuskiemu królowi, pełnił odpowiedzialne funkcje – asesora sądowego i adwokata Rady Najwyższej Korsyki. Został przyjęty, wraz z reprezentantami wyspy, przez Ludwika XVI w Wersalu. Matka Letycja zadbała o wykształcenie potomstwa. Napoleon przez całe życie okazywał jej szacunek i liczył się z jej opiniami.

Gubernator Korsyki, Marbeuf, zaświadczył o szlachectwie rodziny Bonapartych oraz braku środków na kształcenie synów, co ułatwiło Napoleonowi i jego bratu, Józefowi, podjęcie nauki w szkole wojskowej. Józef obrał jednak inną drogę, rozpoczynając studia teologiczne, a po ich porzuceniu - prawnicze. Dziesięcioletni Napoleon wstąpił do Szkoły Wojskowej w Brienne, gdzie spędził sześć lat, kształcąc się na oficera. W 1784 roku został skierowany do Szkoły Wojskowej w Paryżu, a po roku studiów, do garnizonu w Valence. Śmierć ojca, w lutym 1785 roku, oznaczała pogorszenie sytuacji finansowej całej rodziny. Napoleon Bonaparte, poczuwając się w obowiązku wspierania najbliższych, opuścił garnizon i wyjechał na Korsykę. Do garnizonu powrócił po 22 miesiącach. Pomagając finansowo matce, doświadczył biedy. Oszczędzał na jedzeniu, nie uczestniczył w spotkaniach z francuskimi oficerami, którzy nie darzyli go sympatią. Bonaparte w garnizonie służył do 1789 roku, snując w tym czasie marzenia o wyzwoleniu Korsyki. [Zahorski, 1985, s. 9-31]

Kiedy Napoleon przestał czuć się Korsykaninem? Paoli, rewolucjonista, a dla Napoleona - bohater młodości, doprowadził do wygnania Bonapartych z rodzinnej Korsyki. Napoleon Bonaparte nadzieje z przyszłością wyspy upatrywał w jej związku z Francją, natomiast Paoli wezwał do walki z jakobinami i zwrócił się o pomoc zbrojną do Anglików. W 1893 roku rodzina Bonapartych dociera najpierw do Calvi, a po kilku dniach – do Tulonu. Odtąd Napoleon uważał się za Francuza. [Senkowska-Gluck, 1977, s. 9-14]

Elba – państwo dla zdetronizowanego cesarza

Bitwa Narodów – klęska Francuzów i abdykacja Napoleona

Przegrana druga wojna polska, jak nazywał Napoleon kampanię rosyjską 1812 roku, przyczyniła się do upadku potęgi Wielkiej Armii. Wygnanie cesarza Francuzów na Elbę poprzedziły ważkie dla Europy wydarzenia. 30 stycznia 1813 roku dowództwa rosyjskie i austriackie zawarły tajne porozumienie, w którym zobowiązywały się do wspólnego działania. 28 lutego antyfrancuskie przymierze zawarły Prusy i Rosja, a 16 marca Prusy wypowiedziały Francji wojnę. Napoleon odniósł zwycięstwa nad wojskami sprzymierzonymi w bitwie pod Lutzen, w dniu 2 maja oraz w bitwie pod Budziszynem, w dniu 20 maja.

12 sierpnia 1813 zawiązuje się koalicja przeciwko Napoleonowi, w skład której weszła Anglia, Rosja, Prusy, Austria oraz Szwecja. Austria wypowiedziała Francji wojnę. Do starcia napoleońskiej armii z siłami koalicji doszło pod Dreznem. Starcie trwało od 16 sierpnia do 27 sierpnia i zakończyło się zwycięstwem Francuzów. Kulminacyjnym momentem działań wojennych okazała się bitwa pod Lipskiem, nazwana Bitwą Narodów. 190-tysięczna armia napoleońska zmierzyła się z 320-tysięcznymi siłami aliantów. Walki toczyły się od 16 października do 19 października. Napoleon, doceniając bohaterską postawę polskich żołnierzy, mianował marszałkiem Francji księcia Józefa Poniatowskiego. Bitwa zakończyła się klęską Francuzów. 19 października, w nurtach Elstery ginie ciężko ranny książę Poniatowski

31 marca 1814 roku car Aleksander I oraz król Prus Fryderyk Wilhelm III, na czele swoich armii, wkroczyli do Paryża, który poddał się wojskom alianckim. Abdykacja cesarza nastąpiła w nocy 5/6 kwietnia, w zamku Fontainebleau. Pokonany Napoleon Bonaparte zgodził się na warunki abdykacji:

• zesłanie na wyspę Elbę, którą miał władać do końca życia - jako cesarz,
• rząd francuski miał wypłacać Napoleonowi coroczną pensję,
• Maria Ludwika Austriaczka, druga żona Bonapartego oraz syn Napoleon II, który urodził się 20 marca 1811 roku - mogli sprawować władzę w Parmie, a cała rodzina cesarza miała otrzymywać pensję.

Po wzruszającym pożegnaniu z żołnierzami, którzy do końca pozostali przy swoim cesarzu i dowódcy, Napoleon Bonaparte udał się na wygnanie. 28 kwietnia wsiadł na pokład angielskiego statku wojennego „The Undaunted”, który zawinął do Porto Ferrajo, na Elbie, w dniu 3 maja 1814 roku. [Zahorski, 1985, s. 429 – 444] [Grochulska, 1987, s. 80]

Druga wyspa Napoleona – pobyt na Elbie

Elba, wyspa o bogatej historii, leży na Morzu Śródziemnym. Od Półwyspu Apenińskiego oddziela ją 13-kilometrowa cieśnina Piombino. Atutami górzystej wyspy, o dobrze rozwiniętej linii brzegowej, są liczne porty, łagodny klimat i wspaniała roślinność. Napoleon Bonaparte spędzał czas na zwiedzaniu swojego niewielkiego państwa, odbywał piesze wycieczki oraz opływał całą wyspę, korzystając z własnej floty. Na Elbie towarzyszyli cesarzowi wierni żołnierze, tworzący 1200-osobową armię. Dwór Napoleona aktywnie uczestniczył w administrowaniu Elbą. Cesarz interesował się gospodarką wyspy i urządzaniem własnej posiadłości. Bacznie śledził wydarzenia w Europie, a zwłaszcza w Wiedniu, gdzie toczyły się obrady Kongresu Wiedeńskiego.

Maria Ludwika, żona Bonapartego, ani razu nie odwiedziła Napoleona, oddając się podróżom, odwiedzając europejskie uzdrowiska i romansując z hrabią Neippergiem, z którym oficjalnie związała się, gdy Napoleon zmarł. Na Elbę zawitała Maria Walewska, odwiedzając Napoleona, wraz z Aleksandrem – synem Napoleona i Marii, urodzonym 4 maja 1810 roku. Kolejny i zarazem ostatni raz Maria Walewska spotkała się z cesarzem w czasie jego triumfalnego powrotu do Francji. Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także ten artykuł z biografią Napoleona Bonaparte.

Pobyt na Elbie trwał niecały rok. Napoleon Bonaparte, wciąż pełen wiary we własne możliwości, zdecydował się na przygotowanie ucieczki z wyspy, na której go osadzono. Plany opuszczenia Elby popierała także jego matka. Na ulotkach, które miały być rozdawane po dotarciu do Francji, znalazły się wezwania do obalenia Burbonów. 26 lutego 1815 roku flota Napoleona uciekła z Elby, docierając na południe Francji 1 marca. Żołnierze masowo odmawiali służby Ludwikowi XVIII i przechodzili na stronę cesarza.  20 marca, kiedy Bonaparte wkroczył do Paryża, rozpoczęły się słynne 100 dni Napoleona, w czasie których zostało przywrócone cesarstwo. 18 czerwca, pod Warerloo, armia napoleońska została pokonana przez połączone siły wojsk angielskich, pod wodzą księcia Welingtona i armii pruskiego marszałka Bluchera. Cesarz abdykował 22 czerwca 1815 roku. We Francji nastała ponowna restauracja Burbonów. [Historia dyplomacji, 1973, s. 506-507][Zahorski, 1985, s.454]

Wyspa Świętej Heleny – trzecia wyspa Napoleona

Pokonany cesarz został zesłany na Wyspę Świętej Heleny. Miało mu towarzyszyć  dwunastu służących oraz lekarz i trzech oficerów. Na wyspę przewiózł cesarza okręt Northumberland, który dotarł do celu 14 października 1815 roku. Jako uzasadnienie wyboru miejsca, w którym osadzono Napoleona, rząd angielski stwierdził, że odległa wyspa uniemożliwi prowadzenie działalności spiskowej, bowiem Wyspa Świętej Heleny położona jest na Antlantyku, w odległości 5 tysięcy mil od Francji.

Na wyspie panuje niesprzyjający zdrowiu klimat, z silnymi wiatrami i częstymi mgłami. Pozaeuropejską ludność stanowili wówczas niewolnicy, pracujący na plantacjach egzotycznych drzew owocowych. Napoleon, próbował wykupić z niewoli niewolnika Toby’ego, spotkał się jednak z odmową brytyjskiego gubernatora wyspy Hudsona Lowe. Warto w tym miejscu zauważyć, że osadzenie cesarza na odległej wyspie, co, w założeniu, miało skutkować spadkiem zainteresowania jego losem, przyniosło odrodzenie się legendy napoleońskiej. [Zahorski, 1985, s. 472]