Kronika Wincentego Kadłubka - czas powstawania, zawartość, ciekawostki

Tożsamość i życiorys Wincentego Kadłubka - ciekawostki

Wincenty Kadłubek urodził się w rodzinie rycerskiej na ziemi sandomierskiej. Problematyczne jest ustalenie miejsca jego urodzenia, podaje się tu dwie miejscowości: Karwów i Kargów. Nie jest nawet jasne czy chodzi tutaj o jedną i tę samą miejscowość. Wydaje się to nieprawidłowe, bowiem Kargów znajduje się przy drodze ze Stopnicy do Szydłowca, a Karwów w okolicach Opatowa. Ważnym argumentem w tej dyskusji jest to w którym z tych miejsc kult Wincentego jest historycznie wyraźniejszy, źródła wskazywałyby tutaj na Karwów.

W kontekście autora Kroniki również jego imię jest problematyczne. Nie ma żadnych jednoznacznych dowodów na to, czy Kadłubek to nazwisko lub przezwisko. Przez okres dwóch wieków zaś w źródłach pojawia się określenie mistrz lub magister Wincenty. W informacjach z wieków XIV-XV zaczynają pojawiać się sugestie jakoby był on synem Kadłuba lub też właśnie Kadłubka, to chyba najbardziej „polska” wersja jego nazwiska. Spotykane są tez różne jego warianty: Cadlubonis, Kadlubkonis, Cadlubowicz.

Czas kiedy urodził się ówczesny polski wielki pisarz można oszacować na przedział 1150-1160 r. Po skończeniu szkoły w Polsce udał się na studia na jedną z czołowych uczelni zagranicznych, nie ma tu jednak pewności na jaką. Możliwe, że była to Bolonia lub też Paryż. Co do jego tytułu naukowego spekuluje się czy uzyskał go w naukach prawnych, czy też podawany czasem magistrat sztuk wyzwolonych. Po powrocie do Polski najpewniej pracował jako pisarz w kancelarii Kazimierza Sprawiedliwego. Po jego śmierci spędził kilka lat jako proboszcz na ziemi sandomierskiej, następnie powrócił do Krakowa, by objąć tam funkcję najważniejszego wtedy biskupa, którą pełnił przez 10 lat. Ostatnie 5 lat swojego życia przeżył w klasztorze cystersów w Jędrzejowie. Tam też po śmierci w 1223 roku został pochowany.

Okoliczności powstania Kroniki Wincentego Kadłubka

Osobą, z polecenia której, czy też z inspiracji, powstała Kronika mistrza Wincentego był Kazimierz Sprawiedliwy, o czym w Kronice wspomina sam Wincenty. Wymienia go bowiem w prologu, jak i w księdze czwartej. Problematyczny jest natomiast czas jej powstania oraz to, czy dzieło Wincentego było przez niego pisane jednym ciągiem, czy też etapami a jeżeli tak, to jakimi? Raczej wyklucza się natomiast, by całość Kroniki powstała już w Jędrzejowie. Argumentem przeciwko temu ma być fakt, że Wincenty nie wspomina o zaniedbaniu powinności jej sporządzenia wobec Kazimierza Sprawiedliwego.

Część badaczy uważa – i jest to zapewne uzasadniony pogląd, że Wincenty kadłubek najpierw napisał pierwsze trzy księgi, a następnie, po kilku latach przerwy ostatnią. Ocenia się w tym kontekście, że pierwsze trzy księgi powstały pod koniec XII wieku, a ostatnia już w momencie, kiedy Wincenty przeniósł się do klasztoru w Jędrzejowie. Najprawdopodobniej powstała w latach 1205-1207. Spotkać można opinie, że przerwanie pisania Kroniki wynikało z objęciem przez jej autora biskupstwa w 1208 roku. Ostatnie zaś zanotowane zdanie dotyczy Władysława III Laskonogiego, który musiał ustąpić z księstwa krakowskiego.

Pisząc Kronikę Wincenty Kadłubek czerpał z nauk wielu pisarzy, jak i filozofów. Wśród tych, którzy zostali kanonizowani można wymienić św. Augustyna, św. Chryzostoma, św. Hieronima i św. Ambrożego. Znane również były mu dzieła rzymskie, napisane przez Senekę i Cycerona. W źródłach wspomina się też o jego znajomości takich poetów, jak Homer i Owidiusz, starożytnych dzieł prawniczych, w tym Instytucji Justyniana i Decretum Gratiana oraz historycznych, przede wszystkim Justyna. Ze źródeł zaś średniowiecznych, z których mógł czerpać wymienia się Jana z Salisbury oraz Vida z Ferrary. Znajomość części tych dzieł wskazuje zdaniem niektórych autorów na francuskie wykształcenie Wincentego.

Kronika Wincentego Kadłubka – zawartość

Kronika Wincentego Kadłubka składa się z czterech ksiąg, w których chronologicznie opisana została polska historia. Pierwsze trzy z nich zostały napisane w formie dialogu pomiędzy biskupem krakowskim Mateuszem i arcybiskupem gnieźnieńskim Janem, przy czym pierwszy z nich przedstawia poszczególne informacje, drugi zaś je komentuje. W pierwszej księdze opowiedziane są najdawniejsze dzieje Polski do czasów pierwszych Piastów. Jest ona przede wszystkim oparta na dwóch cyklach podań: małopolskim i wielkopolskim. Cykl małopolski odnosi się do podań o Kraku, o założeniu Krakowa, o Wandzie, natomiast wielkopolski między innymi do podania o Popielu. Wincenty wplótł je w posiadane przez siebie informacje o dawnych, wręcz starożytnych czasach. Nie można tej księgi zatem traktować jako pewnego źródła wiedzy.

Druga księga opowiada o okresie od pierwszych Piastów, zaś jej koniec można oszacować na rok 1110. Księga ta w dużej mierze oparta jest na nieco zmodyfikowanych przekazach zaczerpniętych przez Wincentego z Kroniki Galla Anonima. Historia Polski opisana w tej księdze kończy się w momencie upadku Zbigniewa i zwycięstwie Bolesława Krzywoustego w konflikcie tych dwóch braci. Część podanych informacji pochodzi również z przekazów ustnych. Z podobnych względów nieprecyzyjna jest księga trzecia, kończąca się w roku 1173: również ją mistrz Wincenty oparł na ustnych przekazach. W odniesieniu do posiadanej obecnie wiedzy jest ona dość niedokładna. Odnosząc zaś jej trwanie do wydarzeń granicznych: obejmuje ona czas od zwycięskich bojów toczonych na Pomorzu przez Bolesława Krzywoustego do śmierci Bolesława Kędzierzawego. Sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o dynastii Piastów.

W ostatniej, czwartej księdze nie znajdziemy już dialogu, została bowiem napisana w formie ciągłej narracji. Obejmuje lata 1173-1202 i kończy się w sposób dość dziwny: na samym jej końcu znajdziemy niedokończone zdanie. Istnieją przesłanki, by sądzić, że miała ona obejmować ona okres nawet do roku 1205, bowiem jest w niej odniesienie do bitwy pod Zawichostem. Uważa się, że księga ta jest spośród wszystkich zawartych w Kronice najcenniejszym źródłem informacji z tamtych czasów.