Krystyna Rokiczana - pochodzenie, małżeństwo, działalność spiskowa, śmierć

Król i piękna mieszczka

Kazimierz Wielki i kobiety

Każdy kto trochę liznął historii Piastów wie, że Kazimierz Wielki miał słabość do kobiet. Całkiem dosłownie był to najsłabszy punkt tego, poza tym inteligentnego i utalentowanego władcy. Nic dziwnego, że postanowił to wykorzystać. Tym kimś był cesarz Karol IV. Jednak zanim przejdę do niezwykłej historii średniowiecznego szpiega w spódnicy warto przypomnieć o kilku innych romansach polskiego władcy.

Pierwsza żona Kazimierza Wielkiego – Aldona (której córkami były Kunegunda Kazimierzówna oraz Elżbieta, matka słynnego Kaźka) zmarła dość młodo. Po jej śmierci król miał jeszcze trzy żony, w tym dwie jednocześnie. Poza tym miał mnóstwo kochanek od wczesnej młodości i wiele razy plątał się w skandale towarzyskie.

Czasy były takie, że kobiety miały niewiele do powiedzenia. Szczególnie na dworze Kazimierza Wielkiego. Podczas gdy inne królowe organizowały życie dworskie, czasem nawet rządziły za plecami swoich mężów, Kazimierzowe i Kazimierzówny były biernym narzędziem polityki władcy. Kazimierz nie szanował swoich żon. Bardziej pociągały go romanse. O tym jak bardzo lekceważył małżeńskie i dynastyczne konwenanse może świadczyć bigamia jaką popełnił dwukrotnie. I kim była ta druga żona, która zajęła miejsce u boku króla za życia królowej Adelajdy? Czeską mieszczką!

Kazimierz Wielki w Pradze

Praga w XIV wieku nie była pomniejszą stolicą środkowoeuropejską. Tutaj znajdował się dwór cesarza Karola IV, ważny ośrodek kulturalny i polityczny. Do dziś wiele zabytków praskich nosi imię tego władcy. Kazimierz przyjechał jako przyjaciel, by 1 maja 1356 roku zawrzeć traktat z cesarzem. Jednocześnie brał udział w zabawach, turniejach i ucztach. W bliskim otoczeniu cesarza znajdowała się praska mieszczka Krystyna Rokiczana, której uroda od razu przykuła uwagę kochliwego króla.

Kazimierz postanowił zawrzeć nowy związek. Nie bez namowy cesarza. Krystyna cieszyła się dużym zaufaniem cesarza Karola IV. Jej pierwszy mąż był przyjacielem domu Luksemburgów. Czy już wcześniej oferowała swoje usługi szpiegowskie Karolowi? Trudno powiedzieć. Na pewno cesarz postanowił wykorzystać sytuację. Ślub odbył się w Czechach albo już w Krakowie. I oto u boku króla, który nie miał rozwodu z Adelajdą, zasiadała nie tylko druga żona, ale żona morganatyczna, czyli niższa rangą. Nic dziwnego, że Adelajda już we wrześniu tego samego roku opuściła Polskę. Tymczasem Krystyna Rokiczana najwyraźniej czekała z pożyciem na porządną ceremonię ślubną. Wkrótce po wyjeździe Adelajdy z Polski poślubiła Kazimierza Wielkiego. Ślubu udzielił opat tyniecki.

Mieszczka z Pragi marzyła o koronie królewskiej. Jednak się jej nie doczekała. Większość kościoła w Polsce uznawała za królową Adelajdę, a króla potępiali za bigamię. A może zainteresuje cię także ten artykuł o żonach Kazimierza Wielkiego?

Cesarz Karol IV i jego agentka

Komu było na rękę to małżeństwo?

Według prawa kanonicznego Krystyna Rokiczana pozostawała konkubiną króla, a nawet ci którzy uznawali ich małżeństwo, uważali ją za żonę morganatyczną. To nie była tylko kwestia oburzenia w arystokratycznych kręgach. Morganatycznej żonie nie przysługiwały takie prawa jak królowej. Wszystko dodatkowo było skomplikowane przez bigamię. W rezultacie potomstwo Krystyny nie miałoby prawa do tronu. Oznaczało to, że po śmierci króla zaczną obowiązywać umowy dynastyczne. Prawo do dziedziczenia polskiej korony, w razie braku męskiego potomka, miała rodzina Andegawenów. Dla węgierskich władców sytuacja była na rękę.

Dla cesarza najważniejsze było korzystanie z usług Krystyny jako agentki. Nie tylko wysyłała listy do Karola IV, ale zapewniała, że będzie wpływać na uległość polskiego króla wobec cesarza. Skąd ta lojalność? Dlaczego oferowała usługi monarsze czeskiemu? Można to tłumaczyć wiernością wobec rodzimej dynastii, chociaż w tamtych czasach nie postrzegano patriotyzmu tak jak dziś. Możliwe, że raczej chodziło o starą zażyłość między rodziną męża Krystyny i Luksemburgami.

Krystyna Rokiczana marzyła o koronie

W listach do cesarza Karola IV tytułowała się królową polski. Oficjalnie jednak nigdy nią nie została. Nie było rozwodu z Adelajdą. Poza tym nie była z odpowiedniego rodu.

Nie miała wielkich szans na spełnienie marzenia. Nie kwapił się do pomocy cesarz. Mimo, że zachowała wierność władcy i wysyłała listy do Pragi. Z całą pewnością nie chciał zmiany jej statusu Ludwik Węgierski. Wychodzi jednak na to, że i sam Kazimierz szybko zmienił zdanie co do pięknej Czeszki.

Wkrótce po przyjeździe do Polski została osadzona w zamku w Łobzowie. Historycy do dziś nie mają pewności czy to był gest oddania jej zamku w posiadanie czy też uwięzienia morganatycznej żony. Kiedy skończyło się zainteresowanie króla przestali się nią interesować również kronikarze. W 1365 roku król poślubił kolejną wybrankę, a o śmierci Rokiczany wiemy tylko, że nastąpiła po tej dacie.

Bardzo krótkie małżeństwo

Krystyna Rokiczana – legendy i plotki

W polskich kronikach informacje o Rokiczanie przekazał Jan Długosz. Kronikarz nie miał specjalnej sympatii do morganatycznej żony króla. Trudno się dziwić. Nie tylko była to bigamia, ale z kobietą niższą stanem. Jednak brak sympatii da się też wyczytać z lokalnych legend.

Według jednej z nich Krystyna na zamku w Łobzowie kazała zburzyć chatę wójta, która zasłaniała jej widok na Wawel. Ile w tym prawdy? Nie wiadomo.

Inna opowieść mówiła, że król odesłał żonę zanim zaczął pożycie. Jan Długosz sugerował, że powodem była łysina i świerzb odkryty u pięknej mieszczki. Jednak większe jest prawdopodobieństwo, że szybko odkryto jej tajną rolę. Wyszły na jaw listy, jakie pisała do cesarza Karola IV. Król nie chciał jej karać zbyt surowo, ale oddalił ją od swojego dworu i poufnych informacji.

Chociaż przybycie Krystyny Rokiczany do Polski nie było ciepło przyjęte przez kler i poddanych, to możliwe, że skorzystała na nim Kunegunda, córka Kazimierza Wielkiego. Ta nieszczęsna królewna zawarła małżeństwo jeszcze w 1345 roku. Nie mogła jednak pojechać do kraju męża, Ludwika Rzymianina, bo Kazimierz nie zapłacił posagu. Niespodziewanie sprawa rozwiązała się latem 1356 roku. Czy wyjazd do Niemiec Kunegundy Kazimierzówny można traktować jak wynik zaręczyn króla z Rokiczaną? Trudno stwierdzić. Chociaż znamienne, że oba wydarzenia miały miejsce w ciągu tych samych miesięcy. Przynajmniej Kunegunda, córka Kazimierza Wielkiego mogła uznawać ten czas za chwilę szczęścia.