Kto tak naprawdę rządził Polską Ludową? Wyjaśniamy system polityczny PRL

System polityczny PRL

Konstytucja PRL

System polityczny PRL został określony w konstytucji PRL, która została uchwalona 22 lipca 1952 roku i obowiązywała do grudnia 1992 roku. Konstytucja była wzorowana na systemie politycznym ZSRR. Przed uchwaleniem konstytucja konsultowana była z Józefem Stalinem, który wniósł kilkadziesiąt poprawek.

Konstytucja stwierdzała, że Polska Rzeczpospolita Ludowa jest państwem dyktatury proletariatu. Państwo uznano za wartość najwyższą, tym samym jednostki zostały podporządkowane państwu. Konstytucja nie zawierała żadnych środków kontroli nad aparatem państwa. Jednocześnie zawarto w niej wiele sformułowań ogólnikowych pozwalających później na dowolną interpretację przez władze. Wiele relacji między poszczególnymi organami państwa nie zostało jasno określonych, dlatego też okres PRL charakteryzuje się pewną fikcją prawną, kiedy to występowała rozbieżność między ustrojem konstytucyjnym a ustrojem istniejącym rzeczywiście.

System polityczny PRL

Konstytucja PRL określała trójpodział władzy:

• Sejm,
• Rada Państwa i Rady Narodowe,
• Rząd i ministerstwa.

Sejm miał być najwyższym organem władzy ustawodawczej, jednak nie określono dokładnie trybu jego funkcjonowania. Wybory miały odbywać się co 4 lata. Sejm PRL składał się z 460 posłów, którzy obradowali w trybie sesyjnym, zaś sesje zwoływała Rada Państwa. Sejm uchwalał budżet i narodowe plany społeczno-gospodarcze.

Wzorując się na radzieckim centralizmie władzy, w PRL utworzono Rady Narodowe, które były organami władzy państwowej w jednostkach lokalnych. Rady Narodowe wybierane były na 3 lata. Powstał system hierarchiczny rad narodowych, zaś organem nadrzędnym była Rada Państwa. Na jej czele stał przewodniczący, którym był przedstawiciel PZPR. W czasie, gdy sejm nie obradował, jego funkcje przejmowała Rada Państwa, która miała prawo wydawania dekretów z mocą ustaw. Radę Państwa powoływał Sejm na pierwszym posiedzeniu po wyborach.

Rząd PRL, czyli Rada Ministrów, był powoływany i odwoływany przez sejm, jednak konstytucja nie określała, jak ma się to odbywać.

Kto tak naprawdę rządził Polską Ludową

W czasach PRL dla nikogo nie było tajemnicą, kto naprawdę rządzi państwem. Teoretycznie głową państwa powinien być przewodniczący Rady Państwa. W rzeczywistości był nim pierwszy sekretarz partii. Wszystkie osoby na stanowiskach, czy to w gospodarce, czy w rządzie, musiały być członkami Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Dlatego też partia decydowała, jak mają się zachowywać i jakie podejmować decyzje. Najważniejszą rolę w PZPR odgrywały Komitet Centralny i jego Biuro Polityczne, które z kolei były ściśle kontrolowane przez władze Związku Radzieckiego.

I sekretarze KC PZPR:

• Bolesław Bierut - 1948 - 1956,
• Edward Ochab - 1956,
• Władysław Gomułka - 1956 - 1970,
• Edward Gierek - 1970 - 1980,
• Stanisław Kania - 1980 - 1981,
• Wojciech Jaruzelski - 1981 - 1989,
• Mieczysław Rakowski - 1989 - 1991.

Sytuacja ta została potwierdzona nowelizacją konstytucja z dnia 10 lutego 1976 roku. Sejm uchwalił wówczas zmiany w Konstytucji PRL, wprowadzając takie główne zasady państwowe, jak: nierozerwalny sojusz z ZSRR oraz kierowniczą rolę PZPR.

W PRL każdy obywatel był zachęcany do wstąpienia do partii PZPR. Agitacja zaczynała się już w szkołach ponadpodstawowych. Szacuje się, że w roku 1980 liczba członków partii przekroczyła 3 miliony osób.

Dla nikogo nie ulegało wątpliwości, że każdy awans zawodowy odbywał się tylko po linii partyjnej. Podstawowe organizacje partyjne znajdowały się w każdym, większym zakładzie pracy, w każdej szkole czy uczelni, instytucji kulturalnej, słowem we wszystkich instytucjach, gdzie było co najmniej 3 członków partii. Członkowie partii musieli uczestniczyć w zebraniach swoich organizacji i obowiązywała ich dyscyplina partyjna. Zebrania odbywały się nie rzadziej niż raz w miesiącu. Zadaniem Podstawowej Organizacji Partyjnej była realizacja uchwał zjazdu PZPR oraz przestrzeganie zadań statutowych. Sprawdź także ten artykuł o osobach, które kształtowały opinie Polaków w czasach PRL.