Legiony polskie - data powstania, dowódcy, informacje, stoczone bitwy

Powstanie legionów polskich

Sytuacja w Europie w 1914 r.

Historia Europy z początków XX wieku pełna jest napięć i konfliktów, które ostatecznie musiały doprowadzić do wybuchu wielkiej wojny. Narastające niepokoje na półwyspie bałkańskim, czy konflikty o kolonie zamorskie krajów europejskich to tylko niektóre z nich.

Czynnikiem przesądzającym o wybuchu wojny okazał się być zamach na życie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga. 28 czerwca 1914 r. w Sarajewie zamordowano następcę tronu cesarstwa austro-węgierskiego i jego żonę, Zofię. Za zamachem stała serbska organizacja nacjonalistyczna „Czarna ręka”, mordercą był Gawriło Prinčip. Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii równo miesiąc później – 28 lipca. W przeciągu kilku kolejnych dni w stanie wojny znalazł się niemal cały kontynent.

Polacy z ogólnoeuropejskim konfliktem zbrojnym wiązali nadzieje na niepodległość swojego państwa. Z zazdrością patrzyli na usamodzielniające się w XIX w. kolejne państwa: Rumunię, Serbię czy Grecję. Mimo wszystko wybuch wojny zaskoczył większość polskich działaczy niepodległościowych. Jednak niektórzy z nich, w tym Józef Piłsudski, byli przygotowani na taką ewentualność.

Legiony polskie – powstanie i historia

Polska od 1795 r. znajdowała się pod zaborami: pruskim, austriackim i rosyjskim. Polacy w trakcie tych ponad stu lat próbowali odzyskać utraconą niepodległość, jednak ich starania nie przynosiły sukcesów. O ile Prusacy i Rosjanie wprowadzili na zagarniętych terenach silną germanizację i rusyfikację, o tyle w cesarstwie austro-węgierskim Polacy mogli cieszyć się większą swobodą. W 1861 r. wchodzące w skład monarchii Królestwo Galicji i Lodomerii uzyskało częściową autonomię. W cesarstwie Austro-Węgierskim coraz częściej upatrywano sojusznika w walce przeciwko Rosji, licząc jeśli nie na niepodległą Polskę, to chociaż na szerszą autonomię Królestwa Galicji. Z kolei mieszkańcy Królestwa Polskiego niechętnie patrzyli na plany wystąpienia przeciwko Rosjanom – wspominali nadal represje po powstaniach z XIX wieku.

To w Galicji w 1908 r. założono Związek Walki Czynnej, który miał szkolić przyszłą kadrę wojskową do wojny z Rosją u boku Austro-Węgie r. Dwa lata później Związek powołał paramilitarne organizacje we Lwowie – Związek Strzelecki – i Krakowie – Strzelec. W kolejnych latach powstawały kolejne podobne instytucje, w 1914 r. liczbę aktywnych strzelców szacowano na 12 000. Wybuch wojny dodatkowo zmobilizował chętnych do walki. Austriacy popierali tworzenie formacji wojskowych na terenach polskich licząc, że będą one stanowiły wsparcie dla cesarsko-królewskich wojsk przeciwko Rosji.

27 sierpnia 1914 r. rozkazem nr 5782, Naczelna Komenda Armii austriackiego Ministerstwa Obrony Krajowej oficjalnie powołała do życia Legiony Polskie, określając zasady ich funkcjonowania, organizacji oraz werbunku. Od początku istniały spore napięcia między członkami legionów, a ich formalnymi austriackimi zwierzchnikami. Legioniści byli przeciwni oznaczaniu swoich mundurów opaskami w żółto-czarnych barwach Austro-Węgie r. Mimo wszystko walczyli u boku wojsk cesarsko-królewskich, do 1916 r. wspierając ich przeciwko Rosji.

We wrześniu 1916 r. formalnie rozwiązano polskie oddziały, legionista polski został członkiem Polskiego Korpusu Posiłkowego. 10 kwietnia następnego roku z PKP utworzono Polską Siłę Zbrojną, nad którą władzę sprawowali Niemcy. Na polecenie Józefa Piłsudskiego, nadal mającego szerokie wpływy wśród żołnierzy, I i część III Brygady odmówiły złożenia przysięgi na wierność Niemcom – zostali oni internowani. Ci, którzy złożyli przysięgę, wkrótce ponownie stali się Polskim Korpusem Posiłkowym, pod dowództwem austro-węgierskim. W lutym 1918 r., po pokoju brzeskim, oddziały pod wodzą Józefa Hallera próbowały przekroczyć linię frontu – tych, którym się nie udało, internowano. Pozostali, którzy dotrwali do końca wielkiej wojny, utworzyli pierwsze w historii II Rzeczpospolitej oddziały Wojska Polskiego. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat rządów sanacji?

Legiony polskie – struktura, dowódcy, działania zbrojne

Legiony polskie – struktura i dowódcy

Zgodnie z rozkazem z 27 sierpnia 1914 r. powstały dwa legiony: Wschodni z siedzibą we Lwowie i Zachodni z siedzibą w Krakowie. Jako dowódca Legionu Wschodniego mianowany został gen. Adam Pietraszkiewicz, Legionu Zachodniego – gen. Rajmund Baczyński, zastąpiony wkrótce przez gen. Karola Durskiego – Trzaskę. Zgodnie z założeniami twórców, Legiony Polskie miały składać się z dwóch pułków piechoty każdy, po cztery bataliony i dwa-trzy szwadrony jazdy, w skład których wchodziło 150 kawalerzystów. Austriacy przewidywali powołanie 16 000 legionistów polskich. W oddziałach obowiązywały komendy w języku polskim, ale już na samym początku pojawił się kryzys – wymóg złożenia przysięgi na wierność cesarzowi, takiej jaką składały oddziały pospolitego ruszenia – tym faktycznie legiony były dla Ministerstwa Obrony Krajowej.

Ostatecznie strukturę formacji zmieniono: Legiony Polskie Wschodni (który nie zdążył jeszcze wziąć udziału w walkach) i Zachodni zostały rozwiązane, a w ich miejsce uformowano III Brygady. W ich skład weszło łącznie 7 pułków piechoty i jeden pułk ułanów. Dowódca I Brygady, Józef Piłsudski, zamierzał skupić w swoich rękach władzę nad całymi Legionami, jednak skutecznie mu to uniemożliwiano. Ostatecznie we wrześniu 1916 r. został zdymisjonowany, jednak nadal posiadał wpływ na członków swojej formacji.

Najważniejsze nazwiska związane z Legionami Polskimi to:

• brygadier Józef Piłsudski – komendant I Brygady,
• płk. Kazimierz Sosnkowski – szef sztabu I Brygady,
• płk. Józef Haller – komendant II Brygady,
• kpt. Stanisław Tarabanowicz – szef sztabu II Brygady,
• płk. Stanisław Szeptycki – komendant III Brygady,
• kpt. Franciszek Kleeberg – szef sztabu III Brygady.

Austriackie dowództwo nad legionami sprawowali kolejno:

• gen. Karol Durski – Trzaska,
• płk. Józef Haller,
• gen. Stanisław Puchalski,
• płk. – brygadier Józef Haller,
• płk Stanisław Szeptycki,
• płk Zygmunt Zieliński.