Nefilim – czy starożytne olbrzymy mogły istnieć naprawdę?

Współczesna wiara w olbrzymy

Dlaczego Nefilim?

Określenie hanefelim („ha” to zaimek wskazujący w języku hebrajskim) pojawia się po raz pierwszy w oficjalnym Pięcioksięgu w Księdze Rodzaju. (por. Pięcioksiąg hebr.-pol., 2003: Rdz 6, 1-4) Następnie jeszcze w Księdze Liczb i Powtórzonego Prawa. Jednak zaskakująco dokładną historię tzw. Obserwatorów i Nefilim, znajdziemy w apokryficznej księdze Henocha.

Postanowiłam użyć nazwy cytowanej w Biblii, ponieważ w naszej kulturze ten zapis był przez wieki uważany za źródło wiedzy historycznej. Do niego odwołuje się też wielu współczesnych zwolenników alternatywnej historii. Chciałabym jednak rozważyć szerzej jakie może być źródło tych legend i mitów. Chcę zaprosić czytelników w podróż po starych zapiskach i zagadkowych odkryciach, w czasie której każdy będzie mógł podjąć własną decyzję: wierzyć czy nie wierzyć. Jeżeli nie dowiemy się czegoś o olbrzymach, to mamy szansę lepiej zrozumieć naszych przodków i archetypy kulturowe, które nam przekazali.

Skąd zainteresowanie naszych przodków olbrzymami?

Przed narodzinami współczesnej archeologii i antropologii wiara w olbrzymy była powszechna. W ludowej wersji najczęściej po prostu uważano, że żyją gdzieś w górach lub w innym wymiarze. W takiej postaci występowały w folklorze.

Bardziej uczeni przedstawiciele społeczeństwa uważali je za istoty, które żyły w dalekiej przeszłości. Jednym z dowodów na istnienie gigantów miały być budowle megalityczne, ułożone z ogromnych kamieni. Poza tym mówiła o nich Biblia i każda szanująca się tradycja religijna. Dla człowieka przednowoczesnego były to źródła wiedzy historycznej. W przeciwieństwie do nas nie mieli jednak możliwości zweryfikować ich za pomocą materiału archeologicznego. Dlatego opowieść o podboju królestwa Judy czy powstaniu Machabeuszy była dla nich tak samo wiarygodna, jak wzmianki o potopie, olbrzymach i upadłych aniołach.

Jednak czy my w XXI wieku możemy wierzyć historiom zapisanym w starych księgach i przekazywanych w mitach i legendach?

Olbrzymy w kulturze

Mitologia europejska

Ponieważ mówimy przede wszystkim o naszej perspektywie, warto zacząć od mitologii, która miała wpływ na kulturę europejską. Oprócz biblijnych gigantów, które przeniknęły do naszej kultury za pośrednictwem chrześcijaństwa, wiele ludów europejskich miało własne opowieści o wielkich humanoidach. Tu można zaliczyć greckich tytanów, np. Atlasa, który podtrzymuje świat. Spotykają go greccy herosi Herkules i Perseusz. Ten ostatni pokazuje Atlasowi głowę Meduzy, w wyniku czego tytan zamienia się w góry Atlas.

Wiele opowieści o ogromnych istotach, takich jak Atlas czy skandynawski Ymir (por. Szrejter A., 1997: s. 12), są typowymi mitami związanymi z początkami świata. Jakiś bóg lub heros pokonuje giganta i w wyniku tego działania powstaje jakaś część świata. Jednak pojawiają się też postacie, które są nieco bliższe wzrostem i naturą człowiekowi. Istoty te mogą być opisywane jako osobny lud, żyjący w sąsiedztwie ludzi. Często łączą się też z mitem „dzikiego człowieka z lasu”. Azja ma swojego Yeti, Ameryka Wielką Stopę, w Europie ich odpowiednikiem jest baskijski Bajasaduk – starzec z lasu. Natomiast typowymi baskijskimi olbrzymami są jentilak (l.p. jentil). Opisywane przez Basków jako humanoidy, większe od człowieka, żyjące w górach. Według legend Basków miały jednak nauczyć ludzi rolnictwa i metalurgii. Ich dziełem (podobnie jak cyklopów w Grecji) miały zaś być budowle megalityczne. (por. Sherman J., 2011: s. 57)

Olbrzymy na innych kontynentach

Swoje wersje olbrzymów mają mieszkańcy krajów azjatyckich, afrykańskich, obu Ameryk itp. Być może najsłynniejszą postacią z Azji jest Yeti. Jeden z „dzikich” olbrzymów. Możliwe, że legendy o nim nawią do spotkań homo sapiens ze starszymi formami hominidów.

W mitologii hinduskiej spotykamy kolejną wersję giganta, z którego powstały różne istoty, w tym człowiek. Jest nim Purusza. Podobnie jak Ymir w mitologii skandynawskiej, stał się on ofiarą bogów, którzy stworzyli z jego ciała coś nowego. W tradycji hinduskiej tę postać rzadko traktuje się dosłownie. Bardziej powinna nas zainteresować koncepcja gigantów żyjących w erze Satjajuga (złotym wieku). Trudno powiedzieć kto od kogo zapożyczył ten pomysł, ale bardzo przypomina to koncepcje następujących po sobie er w mitologiach greckiej i rzymskiej. Złoty wiek, według Greków i Rzymian, był erą ludzi długowiecznych, zdrowych, uczciwych, niepotrzebujących żadnych praw itp. Jedną z ich cech w hinduskiej wersji było to, że mogli dorastać do ogromnej wysokości.

Olbrzymów nie brakuje w opowieściach Maorysów z Nowej Zelandii. By wymienić tylko legendarnego wodza, żyjącego w I połowie XIX wieku, o imieniu Kihaora. Miał być podobno dwa razy tak wysoki, jak zwykły człowiek. Podobne opowieści dotyczą wojowników i wodzów innych plemion z Nowej Zelandii.

Tak czy inaczej, wielkie postacie humanoidalne i nadnaturalnie wyrośnięci ludzie pojawiają się w opowieściach od Grecji po Skandynawię i od Alaski po Oceanię. Każda kultura ma swoich olbrzymów, czasem w jednej mitologii jest miejsce dla różnych ich odmian.

Mity współczesne

Zdjęcia gigantów?

Na początku lat dwutysięcznych zaczęły przenikać do prasy rzekome zdjęcia z wykopalisk, na których widać było gigantyczne szkielety. Cała sprawa okazała się oszustwem i wielokrotnie dementowano prawdziwość tych fotografii. Trzeba dodać, że giganci o wymiarach podanych w tych źródłach nie mogliby istnieć w ziemskich warunkach.

Wiemy, że istnieje duże zróżnicowanie pod względem wielkości w ramach jednego rzędu biologicznego czy nawet rodziny organizmów. Maleńka małpka Uistiti i olbrzymi goryl górski należą do naczelnych, a myszka badylarka jest ssakiem tak samo jak płetwal błękitny. Wyróżnia je jednak kształt. Patrząc na współczesne i wymarłe największe zwierzęta świata, widzimy masywną budowę, lądowe są czworonożne, morskie zredukowały kończyny na rzecz masywnego, akwadynamicznego ciała. Wszystko to wynika z praw fizyki. Im większa masa ciała, tym silniej działa na nie przyciąganie ziemskie (i nawzajem). Dlatego można sobie wyobrazić humanoida, który ma 2 nawet 2,5 metra. Nie mógłby jednak wyglądać i poruszać się jak większa wersja człowieka, mając kilkanaście lub kilkadziesiąt metrów wysokości. Czy to znaczy, że wszystkie opowieści o olbrzymach były zmyślone lub powinny być traktowane jak metafora? Niekoniecznie. Możliwe, że z mitologią dotyczącą olbrzymów było czasem jak z opowieściami wędkarzy. „Taaka ryba” rośnie z opowieści na opowieść, aż słuchacze zaczynają się zastanawiać czy kolega łowił karasie w pobliskim jeziorku czy rekiny na Pacyfiku. Sprawdź także ten artykuł na temat 10 największych miast starożytności.