Nie mówmy o tym, co dzieje się w kraju – tak działała cenzura w PRL

Cenzura w PRL – na czym polegała?

Jak zaczęła się cenzura w PRL?

W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej cenzurą zajmował się centralny urząd cenzury państwowej, a więc Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Główna siedziba urzędu znajdowała się przy ulicy Mysiej 5 w Warszawie. Na samym początku instytucja owa była podległa Ministerstwu Bezpieczeństwa, jednak później zaczął przy niej „majstrować” ówczesny premier Polski. W zasadzie niewielu Polaków tak naprawdę wiedziało, czym zajmuje się urząd cenzury państwowej. Dlatego też społeczeństwo nie było świadome, że to co np. czyta w prasie zostało ocenzurowane. Jedynie ludzie pracujący w mediach mieli świadomość cenzury. Wszystko, co było publikowane w okresie cenzury PRL-owskiej, musiało zostać poddane cenzurze. Inaczej publikacja nie miała prawa bytu.

Cenzurą w Polsce objęta była każda jedna rzecz przepuszczana przez media. Mimo to, czytelnicy prasy lub widzowie o niej nie wiedzieli – zwłaszcza, że z początku nie mówiono o cenzurze wcale. Gdy urząd cenzury państwowej blokował np. jakiś tekst w gazecie do publikacji, redakcja musiała zastąpić go innym – a te często również odrzucano lub maksymalnie cenzurowano. Do tego stopnia, iż nikt nie orientował się później, że czyta zmanipulowaną treść. Zwłaszcza, że nie stawiano przecież żadnych pieczątek świadczących o ocenzurowaniu publikacji.

Co cenzurowano w Polsce? Po co była cenzura?

Cenzura była zjawiskiem wszechobecnym. Cenzurowano wszystko, co nie podobało się ówczesnej władzy. Właśnie dlatego zabronione było pisanie o polityce – oczywiście w krytyczny sposób. Zabraniano też poruszania tematu ideologii, która była obowiązkowa w PRL. Nie można było pisać o różnych sprawach związanych z historią Polski. Nie można było źle wypowiadać się publicznie o ZSRR. Nie można było używać niektórych wyrazów, więc cenzura „dbała” również o język polski. Mało tego nalegano, by o niektórych rzeczach pisać albo w pozytywach, albo wyłącznie w negatywach.

W czasach cenzury należało w określony sposób pisać o sytuacji ekonomicznej, politycznej, gospodarczej. Nie można było odbiegać od rzeczywistości narzucanej przed władzę. Nawet pisanie o różnych artystach (nielubianych przez rządzących) było niedozwolone. Polacy nie wiedzieli o różnych zjawiskach patologicznych, chorobach czy morderstwach. Cenzurowano utwory muzyczne, kabarety. O Kościele i seksie też nie można było mówić. Jeżeli ktoś podpadł władzy, nie można było o takich osobach wspominać. No chyba, że jedynie same negatywne rzeczy. W ten sposób manipulowano całym krajem, tworząc fikcyjną rzeczywistość.

Kiedy cenzura rządziła Polską – manipulacja w czasach PRL

Proces cenzurowania w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej

Ówczesna władza obsadzała centralny urząd cenzury państwowej zaufanymi ludźmi, którzy sprawowali kontrolę nad wszelakimi publikacjami. Kontrolowali oni nie tylko prasę, ale też każdą instytucję medialną i wszystko, co wychodziło spod jej „skrzydeł”. Sterowano w ten sposób również radiem, telewizją, filmem czy teatrem. Cenzor działał w czterech etapach:

• Najpierw wstępnie kontrolował materiał.
• Następnie sprawdzał złożony tekst, piosenkę czy film.
• Później kontrolował dany twór jeszcze raz.
• A na końcu analizował opublikowany materiał.

Bardzo często cenzor nie tylko odrzucał materiały, ale też nakazywał wprowadzenie poprawek. W ten sposób zmieniano publikacje tak, by podporządkowane były propagandowej polityce Polski. Niektóre korekty były absurdalne i kompletnie zmieniające sens przekazu. Jednak nikt nie mógł „przeskoczyć” cenzury. Ludzie dopiero po dłuższym upływie czasu zaczęli orientować się, że coś jest… nie tak. Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także ten artykuł o 10 zapomnianych hitach filmowych PRL-u.

Propaganda i manipulacja jako nieodłączna część rządów w PRL-u

Cenzura nie tylko kontrolowała same treści do publikacji. Swoimi działaniami siała bowiem propagandę na cały kraj, przeciwstawiając się „wrogom” – zwłaszcza obecnego wówczas ustroju politycznego i Kościoła. Mało tego, kształcono również nowych dziennikarzy, którzy w większości mieli robotnicze pochodzenie. Właśnie takimi ludźmi rządzący mogli manipulować i poddawać ich zabiegom propagandowym. Uważając, że klasa robotnicza i tak nie potrafi samodzielnie myśleć. Poza prasą, która była cały czas cenzurowana, sprawowano również nadzór nad:

• Telewizją – o programach decydowała cenzura, więc telewizja stała się najważniejszym narzędziem komunistycznej propagandy.
• Książkami – zakazana była polemika. Książki musiały zgadzać się z zadaniami pracy propagandowej. Regularnie usuwano z książek wersety, a nawet całe rozdziały. Wolność słowa drukowanego powoli zaczęła wracać do normy dopiero w połowie lat 70-tych.
• Radiem – emitowano wyłącznie wcześniej nagrane materiały. Audycje radiowe na żywo emitowane były dopiero z początkiem lat 70-tych
• Filmem – cenzura mogła zaakceptować lub odrzucić film w całości. Reżyserzy często też musieli nanosić poprawki bądź wycinać niektóre sceny w filmie. Oczywiście nie można było produkować filmów niezgodnych z ówczesną ideologią, a więc np. opartych na faktach.
  
• Utworami muzycznymi – piosenki również cenzurowano. Jeżeli uznano jakiś tekst za szkodliwy dla władzy, nakazywano go zmienić. Jeżeli zaś wykonawcy przeinaczali swoje utwory w trakcie ich wykonywania, mieli później duże kłopoty.