Nieprzebrane bogactwa tych monarchów są do dziś legendą

Bogacze starożytności

Krezus – synonim bogactwa

Być może legenda tego króla przewyższa jego rzeczywistą fortunę. Nie mogło go jednak zabraknąć na liście. To właśnie imię lidyjskiego władcy, opisanego przez Herodota i Pauzaniasza, stało się synonimem bajecznego bogactwa.

Krezus (lidyjskie Karoś) panował w VI wieku i należał do tych władców, których los został przypieczętowany przez perskiego króla Cyrusa. Według relacji Herodota miał on uwierzyć w swoją potęgę, gdy wyrocznia delficka powiedziała, że jego wyprawa wojenna doprowadzi do upadku wielkiego państwa. Uwierzył, że chodzi o Persję. To wtedy zostawił w skarbcu świątyni wielkie bogactwa, o których później krążyły legendy. Okazało się jednak, że przepowiednia wyroczni była niejednoznaczna i to Lidia padła ofiarą perskiego władcy oraz jego wojska.

Oktawian August i jego złoty wiek

Pierwszy cesarz Imperium Rzymskiego był osobiście bardzo bogatym człowiekiem. Okres jego rządów był też czasem dobrobytu i wszechstronnego rozwoju dla państwa rzymskiego. Według magazynu „Time” majątek Oktawiana Augusta wynosił około 3,7 bilionów dolarów w przełożeniu na nasze pieniądze. (Davidson J., 2017) Żyjący na przełomie I w. p.n.e. i I w. n.e. władca przez pewien czas był prywatnym posiadaczem całego Egiptu. Imperium Rzymskie w jego czasach posiadało około 25-30% całego ówczesnego bogactwa ludzkości, z czego August osobiście posiadał 1/5. Oczywiście przeliczenia majątków rzymskich na nasze nie mogą być dokładne. W tamtych czasach bogactwo było głównie ulokowane w ziemi, nieruchomościach i majątku ruchomym. O bogactwie państwa rzymskiego w tamtym czasie świadczy przede wszystkim wysoka urbanizacja (prawdopodobnie największa na tym obszarze aż do XIX wieku – por. Cameron R., 2001, s. 47) oraz fakt, że około 200 tys. rodzin rzymskiego plebsu otrzymywało zboże za darmo.

Aleksander Wielki – człowiek, który nadał nowy bieg historii

Nie wiemy dokładnie jak duży był majątek zebrany przez tego władcę. Podboje, których dokonał młody król Macedonii przekraczały najśmielsze wyobrażenia jego poprzedników. Spośród wcześniejszych władców można go porównać chyba tylko z Cyrusem. Obaj zagarnęli ogromny kawałek znanego sobie świata i mieli wpływ na wiele podbitych lub zjednoczonych kultur. Sam Aleksander żył bardzo krótko, ale zdążył podbić tereny od Indusu po zachodnie wybrzeże Grecji. Jednym z kluczowych krajów, które dostały się pod jego panowanie był jednak Egipt. Założone przez macedońskiego władcę miasto Aleksandria do późnej starożytności stanowiło jeden z najważniejszych i najzamożniejszych ośrodków kultury, nauki i handlu.

Do bardzo bogatych władców tamtej epoki musimy też zaliczyć egipskich faraonów i kilka królowych, które władały państwem nad Nilem. Poza tym ogromne skarby i bogactwo zasobów znajdowały się kolejno w rękach władców Mezopotamii i Azji Centralnej – Sumeru, Babilonu, Asyrii i Persji.

Wieki średnie i bajeczne majątki władców

Tereny w Europie po upadku zachodniego cesarstwa tkwiły przez kilkaset lat w kryzysie. Dla europejskich władców możliwości podbojów były ograniczone. Od południa dominowały państwa islamskie, na wschodzie ciągle mocno trzymało się Bizancjum, na zachodzie barierę stanowił ocean Atlantycki. Ogromne bogactwa można było zdobyć np. w czasie krucjat. Jednak większość wojen rozgrywała się na niedużym obszarze, a zamożność zależała od położenia królestwa na szlakach handlowych i zasobności ziem w dobrą glebę oraz surowce. Z tego i innych powodów we wczesnym średniowieczu do najbogatszych państw należało Bizancjum. Przez kilkaset lat miało nawet monopol na bicie złotej monety  (Morawski W., 2002: 35-36) Do jego upadku gospodarczego przyczyniło się zdobycie Konstantynopola przez łacinników (zachodnich krzyżowców). Ale już wcześniej złoto bizantyjskie konkurowało ze złotem islamskim, przede wszystkim z krajów Maghrebu. Od XIII wieku przygasała świetność wschodniego cesarstwa, a rosła rola wymiany pieniężnej i banków na zachodzie. Jednocześnie jednak bogactwo coraz rzadziej było przywilejem władcy, a coraz częściej bankierów i kompanii handlowych. Jacy władcy mogli się poszczycić największym majątkiem w okresie średniowiecza?

Mansa Musa – nie tylko najbogatszy władca średniowiecza, ale przez niektórych uważany za najbogatszego człowieka w historii. Mansa Musa był władcą Mali w latach 1280-1337. Był właścicielem całego złota w swoim państwie, a stanowiło ono mniej więcej połowę całego złota na świecie (przynajmniej w tzw. Starym Świecie). Legenda głosi, że wybrawszy się na pielgrzymkę do Mekki zabrał ze sobą cały dwór – 60 tys. ludzi, 12 tys. niewolników, 100 wielbłądów, każdy niosący po kilkaset funtów czystego złota. Ilość złota jaką zostawił w Kairze doprowadziła do załamania miejskiej ekonomii na około 12 lat.

Wilhelm Zdobywca – znany przede wszystkim jako pierwszy normandzki król Anglii, Wilhelm był nie tylko zdolnym przywódcą i wojownikiem. W czasie swoich podbojów zgarnął ogromne bogactwa, które inwestował w upiększanie istniejących i budowę nowych zamków. O jego zamożności może świadczyć fakt, że budowanie zamków w walce z angielskimi magnatami było częścią wdrażanej przez niego strategii wojskowej.

Shenzong – cesarz z dynastii Song (Sung), panujący w latach 1067-85, a więc niemal w tym samym czasie co Wilhelm. Nie należał do najbardziej zwycięskiej dynastii w historii Chin, ale dzięki reformom rolno-wojskowym udało mu się zbudować niemalże państwo dobrobytu w nowożytnym rozumieniu. Około 100 lat po jego śmierci państwo miało dochód narodowy trzy razy większy niż Europa w tym samym czasie. Z okresu dynastii Song pochodzą też pierwsze papierowe (a nawet jedwabne) banknoty.

Do zamożniejszych władców średniowiecza należało też co najmniej kilku cesarzy zachodnich, wywodzących się z dynastii niemieckich, paru cesarzy bizantyjskich (zwłaszcza Jusytnian I) i przynajmniej jedna królowa – Eleonora Akwitańska. W gronie zamożnych władców powinien się też znaleźć polski władca Bolesław Chrobry. Nie wiemy jaki był jego majątek, ale co najmniej kilka razy w kronice Galla Anonima oraz w zapiskach Thietmara są wspomniane gesty wielkiej hojności, złote naczynia, a także wystawne stroje dworu i drużyny. Sprawdź także ten artykuł: 8 największych kradzieży w historii – jak do nich doszło?