ORP „Orkan” - ostatnie chwile niszczyciela Polskiej Marynarki Wojennej

Niszczyciel ORP „Orkan” – charakterystyka taktyczno-techniczna

„Orkan” był ostatnim z szesnastu niszczycieli, walczących na Zachodzie, w Polskiej Marynarce Wojennej. Został zbudowany w Glasgow - był największym brytyjskim niszczycielem typu L/M. 18 listopada 1942 roku Royal Navy przekazał okręt Polakom. Po uroczystym podniesieniu bandery „Myrmidon” („Zbir”), rozpoczął służbę jako ORP „Orkan”. Niszczyciel należał do najlepszych okrętów, oddanych Polakom w użytkowanie w czasie wojny. Rozwijał maksymalną prędkość 39,7 węzłów, przy zapasie paliwa około 567 ton.

Został silnie uzbrojony. Działa Vickers-Armstrong 120 mm, typ Mk XI, rozmieszczono w trzech wieżach artyleryjskich. Umożliwiały prowadzenie ognia do celów powietrznych. Do obrony przeciwlotniczej przeznaczone było działo 102 mm Mk V. Niszczyciel wyposażony został również w czterolufowe działo 40 mm Mk VIII oraz dwa ckm-y 7,7 mm Lewis i Vickers, a także w cztery działka automatyczne Oerlikon, kalibru 20 mm. Do zwalczania okrętów podwodnych przeznaczone było uzbrojenie torpedowe – jeden aparat Mk VIII oraz osiem torped Mk IX. Dwie rampy służyły do zrzucania bomb głębinowych – okręt miał 42 bomby typu D. Dwa miotacze typu Thornycroft zrzucały bomby głębinowe na odległość do 150 m od niszczyciela.

W skład nowoczesnego sprzętu elektronicznego ORP „Orkana” wchodziły:

• radary z antenami,
• azdyk – lokalizator okrętów podwodnych,
• radiowy system komunikacyjny z lądem,
• telefoniczny system komunikacyjny - do komunikacji wewnętrznej,
• radionamiernik krótkofalowy, przechwytujący meldunki U-bootów.

1942 – 1943 - w służbie Polskiej Marynarki Wojennej

Pierwsze rejsy konwojowe umożliwiły młodym marynarzom zaadaptować się do działania w trudnych warunkach oceanicznych. W początkowym okresie służby, na 200 osób załogi tylko połowa miała wcześniejszy kontakt z okrętami wojennymi (102 osoby). Marynarze pochodzili z różnych jednostek i nie znali tego typu okrętu, na jakim rozpoczęli służbę. Problem stanowiła również słaba, niewyszkolona i bez doświadczenia obsada funkcji kucharza, prowiantowego, stołowego i magazyniera. Szkolenie trwało zaledwie cztery tygodnie. W dniach 20 – 22 stycznia 1943 roku odbył się pierwszy dłuższy rejs z akwenu Scapa Flow, na wschodnie wybrzeże Islandii, do Seydisfiordu – do osłony konwoju. W czasie wyprawy oficerowie wachtowi doskonalili umiejętność utrzymania okrętu w szyku.

„Orkan” brał udział w wielu misjach, między innymi:

• 23 – 27 stycznia okręt pośrednio osłaniał konwój J.W. 52 do Murmańska. Problemem szybko poruszającego się konwoju było zaopatrzenie w ropę, z towarzyszącego zbiornikowca. RPO „Orkan”, dzięki azdykowi, wykrył w pobliżu konwoju U-boota i ostrzegł pozostałe jednostki o zagrożeniu torpedowym. W podziękowaniu, po wykonaniu zadania, załoga „Ansona” - jednego z osłaniających okrętów – zaprosiła załogę „Orkana” na wspólną kolację.
• 30 stycznia „Orkan” osłaniał konwój R.A. 52, wracający z Murmańska. Przy utrzymujących się ciemnościach przez 22 godziny na dobę, okręty miały problem w utrzymaniu szyku.
• 15 – 16 lutego – eskorta konwoju J.W. 53, wzdłuż północnych wybrzeży Islandii. Na miejsce spotkania konwój dotarł z opóźnieniem. Postój w fiordzie okazał się niezwykle niebezpieczny, z powodu szalejącego sztormu. Po spotkaniu z konwojem 20 lutego, uformował się szyk - z krążownikiem HMS „Scylla” i piętnastoma niszczycielami, w tym z „Orkanem”. Daleką osłonę zapewniał, między innymi, polski niszczyciel „Piorun”. Niemcy zaatakowali konwój, używając statków podwodnych i lotnictwa. Na redę Murmańska konwój dotarł 28 lutego.
• 2 - 10 marca – eskortowanie konwoju R.A. 53, w drodze do Wielkiej Brytanii, w trudnych warunkach. Osłona konwoju zmagała się z oblodzeniami okrętu, mgłą, sztormem oraz gwałtownymi przechyłami, co groziło marynarzom upadkami i kontuzjami. 5 marca „Orkan” walczył z lotnictwem niemieckim i odpędzał U-booty. Po zakończonej misji polski okręt uczestniczył w poszukiwaniu rozbitków ze storpedowanych jednostek.
• 5 - 20 marca – postój w Scapa Flow. W tym czasie  „Orkan” oraz dwa niszczyciele Royal Navy eskortowały HMS „Milne”, na którym przebywał król Jerzy VI, wizytujący bazę. Na wszystkich niszczycielach podniesiono gale banderowe. Król spotkał się z marynarzami – w delegacji znaleźli się również członkowie załogi ORP „Orkan”.
• Udział w operacji Loader (11-12 czerwca) oraz Leader Return (24-25 czerwca) w czasie podróży do Afryki. Okręt zabezpieczał trasę przelotu króla Jerzego VI z Anglii do Gibraltaru oraz z Gibraltaru do Anglii. Polski niszczyciel zaatakował namierzony okręt podwodny, jednak akcja nie zakończyła się sukcesem.
• 5 lipca, o godz.18.00 komandor porucznik Hryniewiecki odebrał rozkaz udania się z dużą prędkością do Gibraltaru, po trumnę z ciałem generała Sikorskiego. Misja trwała do 10 lipca. O godzinie 15.00 do krętu podpłynęły dwa brytyjskie niszczyciele – „Holderness” i „Wensleydale” - które wysłano z bazy w Plymouth, jako honorową eskortę. Pierwszy płynął polski niszczyciel. Bandery zostały opuszczone do połowy masztów, a na okrętach brytyjskich dodatkowo podniesiono do połowy masztów polskie bandery wojenne. Trumnę z ciałem przeniesiono na ląd. Załoga, w paradzie burtowej, oddała ostatni hołd naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat car-bomby?

Ostatnia misja niszczyciela ORP „Orkan”

5 października 1943 roku ORP „Orkan” wyruszył na spotkanie z konwojem S.C.143, idącym z Kanady, liczącym 39 transportowców oraz lotniskowiec pomocniczy MAC. Eskortę stanowiły 9 jednostek, w większości kanadyjskie korwety, powietrzne Liberatory oraz grupa okrętów wspierających C 2, w skład której wchodził także „Orkan”. Osłonę konwoju wzmocniły niszczyciele 10. Grupy Wspierającej, które płynęły przed transportowcami, wypatrując przy pomocy radarów i sonarów, ewentualne zagrożenia. 7 października, o godzinie 0:45 „Orkan” wykrył na radarze wrogi okręt podwodny. W miejsce zanurzenia zostały zrzucone bomby głębinowe. Wokół konwoju, jak wykazały powojenne ustalenia, działania podjęło 18 U-bootów, tworzących tzw. wilcze stado. Miały unicestwić okręty eskortujące, a następnie bezbronne transportowce. Wieczorem, około godziny 18.00, kmdr por. Hryniewiecki nakazał załodze „Orkana” zachowanie szczególnej czujności. Odbierano kolejne komunikaty radiowe o zbliżających się kolejnych nieprzyjacielskich okrętach podwodnych.

8 października, o godzinie 6.05, ORP „Orkan” został trafiony torpedą akustyczną, wypuszczoną z U-boota U 378. Z uszkodzonych zbiorników wydobyła się płonąca ropa. Prawdopodobny jest także inny przebieg tragedii. W ujęciu drugiej wersji, w okręt trafiły dwie torpedy z zapalnikami tradycyjnymi – jedna wybuchła tuż za rufą, w kilwaterze, a w kilka sekund później druga – trafiając w zbiorniki paliwa. W ostatnich chwilach istnienia „Orkan” przechylił się na lewą burtę. Dziób okrętu wzniósł się do góry. Płonąca jednostka zatonęła o 6.10.