Otton I – koronacja, polityka zagraniczna, podboje, chrystianizacja pogan
Otton I jako pierwszy z przedstawicieli saskiej dynastii Liudolfingów, rządzącej państwem wschodniofrankijskim (Niemcami) od 919 roku, włożył na swe skronie koronę cesarską, odnawiając w ten sposób cesarstwo zachodnie. Panowanie Ottona I historycy oceniają bardzo pozytywnie. Dzięki niemu wzrosło m.in. międzynarodowe znaczenie Niemiec w regionie. Już współcześni temu władcy kronikarze ze względu na jego dokonania nadali mu przydomek „Wielki”.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o historii Niemiec.
Życie rodzinne władcy – najważniejsze informacje
Przyszły cesarz pojawił się na świecie 23 listopada 912 roku. Jego ojcem był król niemiecki Henryk I Ptasznik (919-936). Matką z kolei była Matylda z Ringelheim, córka saskiego hrabiego Dytryka.
Otton I Wielki żenił się dwukrotnie. Najpierw związał się z Edytą Angielską, córką króla Anglii Edwarda Starszego i jego drugiej żony Aelffaedy (929). Edyta powiła Ottonowi dwójkę dzieci:
- Ludolfa (930-957), księcia Szwabii
- Ludgardę (zm. 953), żonę Konrada Czerwonego, księcia lotaryńskiego
Pod koniec 951 roku Otton I ożenił się z Adelajdą, córką króla burgundzkiego Rudolfa II. Z tego małżeństwa Liudolfinga doczekał się córki (Matyldy) oraz trzech synów (Henryka, Brunona, Ottona II).
Dokonania i polityka zagraniczna
Trudny start
Panowanie Ottona I Wielkiego rozpoczęło się od jego uroczystej koronacji na króla niemieckiego. Odbyła się ona w 936 roku w Akwizgranie, dawnej stolicy państwa Karola Wielkiego.
Pierwsze lata rządów upłynęły królowi na zwalczaniu buntów, kierowanych przez braci Thangmara (938), Henryka (939) oraz syna Ludolfa (953-955). W stłumienie tych wszystkich rewolt Otton I zaangażował spore siły i środki. Pozwoliło mu to osłabić wszelkie tendencje odśrodkowe kilku księstw plemiennych, które poparły zbuntowanych członków rodziny królewskiej.
Dodatkowo w latach 939-940 Otton I walczył z mieszkańcami Frankonii, której książę Eberhard odmówił złożenia hołdu lennego. Ostatecznie konflikt z księstwem frankońskim zakończył się dla króla pomyślnie. Taki sam finał miały jego zmagania z Lotaryńczykami, których podporządkował sobie po zwycięskiej bitwie pod Andernach (939).
Parcie ku Odrze
Otton I wzorem swego poprzednika dążył do włączenia do Rzeszy wszystkich ziem zamieszkiwanych przez Słowian połabskich. W tym też celu powołał jeszcze w 937 roku do życia dwie marchie nadgraniczne: Marchię Saską rządzoną przez księcia Hermana Billunga oraz Marchię Wschodnią, kontrolowaną przez margrabiego Gerona.
Wspomniany wyżej margrabia Geron doprowadził do znacznego rozszerzenia wpływów niemieckich na wschodzie. Osiągnął to za pomocą nieprzebierającej w środkach polityki. Jeszcze dzisiaj w krajach słowiańskich pamięta się o jego wyczynie z 939 roku. Wówczas to zaprosił 30 książąt słowiańskich na wystawną ucztę. Kiedy wszyscy jej uczestnicy byli już pijani, rozkazał swoim ludziom ich zamordować!
Postępowanie Gerona spotęgowało tylko opór wśród ludności słowiańskiej, dążącej do zachowania niezawisłości. W 954 roku wybuchł wielki bunt Wieletów i Obodrytów, skierowany przeciwko znienawidzonym Sasom. Początkowo powstańcy odnieśli szereg spektakularnych sukcesów. Wszystko się jednak zmieniło, kiedy do akcji pacyfikacyjnej przystąpił wraz ze swymi oddziałami Otton I. Ostatecznie Wieleci i Obodryci oraz koordynujący ich działaniami książę obodrzycki Nakon zostali pobici w krwawej bitwie nad rzeką Raxą (18 października 955).
Kilka lat później (963) dzieła Ottona dopełnił margrabia Geron, pokonując plemiona Łużyczan i Słupian, których ziemie następnie włączył do swojej marchii. W ten sposób wschodnia granica Niemiec sięgnęła aż po Odrę, stykając się bezpośrednio z państwem polskim Mieszka I.
Chrystianizacja pogan
W celu ściślejszego zespolenia ziem słowiańskich z Niemcami Otton I założył w 948 roku biskupstwa w Stargardzie Wagryjskim (Oldenburgu), Hobolinie (Havelbergu) i Brennie (Brandenburgu), które podlegały bezpośrednio arcybiskupstwu w Moguncji.
Z kolei 20 lat później (968) Otton I powołał do istnienia metropolię w Magdeburgu, która zastąpiła diecezję moguncką w obowiązku prowadzenia akcji chrystianizacyjnej wśród pogan.
Magdeburgowi podporządkowano istniejące już biskupstwa w Brennie i Hobolinie oraz nowo powstałe w Merseburgu, Żytycach i Miśni. Pierwszym arcybiskupem magdeburskim został Adalbert.
Czechy, Dania i Węgry
Otton I Wielki prowadził również aktywną politykę wobec innych państw z regionu. W 950 roku zmusił księcia czeskiego Bolesława I Srogiego do płacenia Niemcom hańbiącego trybutu. Równocześnie zainicjował proces formowania się biskupstwa w Pradze. Ostatecznie Przemyślidzi pierwsze swoje biskupstwo otrzymali kilkadziesiąt lat później (973).
Na północy syn Henryka I zdołał uzależnić od siebie króla duńskiego Haralda Sinozębego (965). Znalazło to wyraz we włączeniu Danii w skład niemieckiej organizacji kościelnej.
Wielką zasługą Ottona I było także pokonanie koczowniczych Węgrów, którzy raz po raz najeżdżali ziemie niemieckie i po uwiezieniu łupów wracali do siebie, pozostawiając po sobie jedynie zgliszcza. Ale w 955 roku miało być inaczej. W wielkiej bitwie nad rzeką Lech, niedaleko Augsburga, Liudolfingowie zniszczyli doszczętnie oddziały madziarskie. Pokonanie koczowników przyczyniło się do ustąpienia niszczycielskich najazdów na Rzeszę i inne państwa europejskie. Ponoć po wielkim zwycięstwie rycerze Ottona I okrzyknęli go imperatorem i ojcem ojczyzny.
Otton I a Polska
Za rządów Ottona I przypada również nawiązanie pierwszych kontaktów politycznych i militarnych między Liudolfingami a Piastami. Zdaniem specjalistów, około 963 roku Mieszko I zobowiązał się płacić władcy niemieckiemu w nieznanej wysokości trybut z części swego państwa („aż do rzeki Warty”). Nie są znane bliżej okoliczności tego wydarzenia. Wysuwane przez historyków w tej sprawie spostrzeżenia są jedynie niepodpartymi źródłowo hipotezami.
Z kolei w czerwcu 972 roku najechało na państwo polskie rycerstwo saskie, dowodzone przez margrabiego łużyckiego Hodona, jednego z następców zmarłego w 965 roku Gerona. Do dnia dzisiejszego uczeni sprzeczają się między sobą, czy Otton I, przebywający w tym czasie w odległej Italii, wiedział o ataku Hodona, czy też nie. Obie wersje znalazły swoich zwolenników wśród historyków.
W każdym razie Liudolfinga, dowiedziawszy się o wybuchłym sporze między Hodonem a Mieszkiem, wezwał ich do siebie w celu jego rozstrzygnięcia. Wyrok, jaki przy tej okazji wydał, był bardzo niekorzystny dla Piasta, którego dodatkowo poproszono o przysłanie swego syna – Bolesława – jako zakładnika. Werdykt Ottona tak naprawdę krzywdził władcę piastowskiego, skoro z dostępnych przekazów pisanych wynika jasno, że to margrabia zaatakował w 972 roku Polskę, a nie na odwrót.
Ostatnie lata panowania
Koronacja na cesarza (962)
Ottonowi I, przepojonemu ideałami karolińskimi, marzyła się koronacja cesarska. Musiało minąć jednak wiele lat, zanim jego pragnienia mogły się urzeczywistnić.
Plany koronacyjne Liudolfingi zbiegły się w czasie z sytuacją panującą na terenie Italii, gdzie rywalizowało ze sobą o dominację kilku królów włoskich. Ten skomplikowany układ stosunków postanowił wykorzystać niechybnie Otton I. W 951 roku przekroczył Alpy i po dotarciu do Pawii ogłosił się królem longobardzkim. Jednocześnie władca Niemiec zmusił do uznania swego zwierzchnictwa margrabiego Ivrei, Berengara II.
Ten ostatni niedługo po wyjeździe Ottona I do ojczyzny, rozpoczął zabiegi o integrację półwyspu pod swoim berłem. Udało mu się zdobyć Lombardię i Spoleto. Do pełni szczęścia pozostawało mu tylko zawojowanie Rzymu. Ówczesny papież Jan XII, bojąc się o dalszy swój los, zwrócił się o pomoc do Ottona I, który w 961 roku pojawił się w Lombardii. Z kolei 2 lutego 962 roku papież koronował przybyłego do Rzymu Ottona diademem cesarskim.
Koronacja Ottona I na cesarza oznaczała wznowienie cesarstwa w Europie Zachodniej. Swoimi działaniami przedstawiciel dynastii Liudolfingów powtórzył to, co w 800 roku zapoczątkował jego wielki poprzednik – Karol Wielki.
Stosunki niemiecko-bizantyjskie i śmierć cesarza
Godność cesarska Ottona I była solą w oku Cesarstwa Bizantyjskiego, uważającego się za jedynego spadkobiercę antycznego cesarstwa rzymskiego. Otton I, by nie pogarszać już i tak niedobrych stosunków z Bizancjum celowo używał przez wiele lat tytułu cesarza z przydomkiem „rzymski”. Na nic się to jednak zdało. W końcu wybuchła wojna niemiecko-bizantyjska.
Toczący się ze zmiennym szczęściem konflikt, który objął swoim zasięgiem południowe obszary Półwyspu Apenińskiego, ostatecznie zakończył się w 972 roku. Otton I oddał wówczas swemu rywalowi zdobyte wcześniej jego kosztem ziemie w zamian za wzajemne uznanie tytułów cesarskich. Układ ten wzmocniono małżeństwem syna Ottona I, Ottona II z księżniczką Teofano, siostrzenicą cesarza bizantyjskiego Jana I Tzimiskesa.
Ottonowi I przyszło cieszyć się owocami zawartego porozumienia zaledwie rok. Ostatnie dni życia cesarza były bardzo intensywne. Wędrując po Saksonii, przyjmował posłów z różnych zakątków Europy. Na początku maja 973 roku bawił jeszcze w Merseburgu, gdzie zawitali do niego posłowie z Afryki. Następnie pojawił się w Memleben. Tam, po ciężkiej chorobie, zmarł. Jego ciało spoczęło w katedrze w Magdeburgu.
Autor: Mariusz Samp
Bibliografia:
- Bachrach David S., Niemiecka sztuka wojenna w czasach Mieszka I, przekł. Grzegorz Smółka, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2014.
- Barkowski Robert F., Die Ottonen und das Konzept eines vereinten Europa, Parthas Verlag, Berlin 2014.
- Barkowski Robert, Słowianie połabscy, Dzieje zagłady, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2015.
- Becher Matthias, Otton Wielki, Cesarz i państwo, przekł. Bernard Lipka, Wydawnictwo Napoleon V, Oświęcim 2020.
- Paluszyński Tomasz, Historia Niemiec i państw niemieckich, Zarys dziejów politycznych, Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Języków Obcych, Poznań 2006.
- Sikorski Dariusz, Otton I Wielki, [w:] Słownik władców Europy średniowiecznej, red. Józef Dobosz, Maciej Serwański, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1998.
- Sochacki Jarosław, Niemcy, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016.
- Sochacki Jarosław, Walki z Węgrami Henryka I i Ottona I, [w:] Śmierć w dziejach człowieka, Starożytność i średniowiecze, Monografia oparta na materiałach z VIII Międzynarodowej Sesji Naukowej Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego, Wolin, 31 lipca – 2 sierpnia 2015, red. Maciej Franz, Karol Kościelniak, Zbigniew Pilarczyk, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2016.
- Strzelczyk Jerzy, Otton I Wielki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2018.
- Widajewicz Józef, Polska i Niemcy w dobie panowania Mieszka I, Rozprawy Wydziału Historyczno-Filologicznego, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1953.
- Zientara Benedykt, Historia powszechna średniowiecza, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2006.