Piotr Rareș (Petryła) i jego plany stworzenia Wielkiej Mołdawii. Czy to mu się udało?

Piotr Rares, czyli Petryła jako hospodar Mołdawii, jego pierwsze rządy

Piotr Rares: pochodzenie, dojście do władzy, polityka zagraniczna, sprawa Pokucia

W 1527 roku nowym hospodarem Mołdawii został Piotr IV Rares lub też Raresz, nazywany także Petryłą. Był on, jak podaje Mariusz Markiewicz, nieślubnym synem wcześniejszego władcy Mołdawii, Stefana Wielkiego. Jak z kolei pisze Juliusz Demel w młodości Petryła został przez Stefana Wielkiego całkowicie odsunięty od dworu, zarabiał wtedy na życie, handlując rybami. Zdarzyło mu się również uciec do Polski, jednakże na życzenie ówczesnego hospodara Bogdana III został internowany w Malborku.

Po dojściu do władzy Piotr Rares zaczął dążyć do odbudowy pozycji Mołdawii, ale i do zmiany sojuszy: z jednej strony w późniejszym czasie chciał rozluźnić zależność Mołdawii od Turcji, z drugiej natomiast próbował zbliżyć się do Habsburgów i Moskwy. Planował także powiększenie państwa o kolejne tereny, planował m.in. zdobycie Siedmiogrodu. Relacje z Polską Piotr Rares rozpoczął poprawnie: w tamtym czasie kolejni hospodarowie zawierali akt przymierza z Polską wydawane również były statuty mające na celu regulowanie sporów granicznych. Tak samo postąpił i Petryła, jednakże najwyraźniej zamarzyło mu się później powiększenie państwa.

W tamtym momencie Mołdawia zaczęła bowiem ponownie rościć sobie prawa do Pokucia, które Polsce zwrócił Bogdan III. Jak również wspomina Mariusz Markiewicz na późniejsze jego zajęcie przez Piotra Raresza wyrazić miał zgodę sułtan Sulejman Wspaniały, którego lennikiem był Petryła. Kwestii tej nie precyzuje Henryk Łowmiański podając, że Piotr Rares starał się o poparcie sułtana, zawierając z nim sojusz, to znaczy składając mu hołd. Z kolei w roku 1530 próbował porozumieć się z Wasylem III, wielkim księciem moskiewskim i tutaj relacje obu autorów są ze sobą sprzeczne: według Mariusza Markiewicza do porozumienia doszło, natomiast według Henryka Łowmiańskiego posłowie mołdawscy udający się do Moskwy pod pretekstem handlu futrami nie zostali przepuszczeni przez Litwinów.

Najazdy na Pokucie z lat 1530-1531, przebieg wojny, najważniejsze bitwy

Jesienią 1530 roku Petryła zaczął działać. Uderzył na Pokucie, rozbijając po drodze polskie hufce zaciężne stojące na straży przeprawy przez Dniestr. Będąc później świadomym tego, że Polska szykuje się do wojny, próbował przekonać stronę polską, że za jego działaniami stoi wola samego sułtana. Jak się jednak miało okazać po wysłaniu przez Polskę poselstwa do Stambułu poparcia sułtana Petryła wcale nie miał (według Henryka Łowmiańskiego) lub też poparcie to zostało wycofane (Mariusz Markiewicz).

Polska dostała od Sulejmana Wspaniałego wolną rękę w kwestii zajęcia się sprawą hospodara. Tak się w istocie stało: latem 1531 roku na Mołdawię wyruszyła wyprawa (ponad 4000 jazdy, ponad 1000 piechoty) pod dowództwem hetmana Jana Tarnowskiego, który bez problemu poradził sobie z napotkanymi pomniejszymi oddziałami mołdawskimi w postaci wojsk dowodzonych przez dwóch starostów mołdawskich. Jana Tarnowskiego miało niedługo później czekać nieco większe wyzwanie, bowiem pod Obertynem spotkać miał armię, którą dowodził sam Piotr Rares. Również i on nie dał jednak rady polskim wojskom.

W dniu 22 sierpnia 1531 roku doszło do otwartej bitwy, w której wojska mołdawskie poniosły sromotną klęskę. Jan Tarnowski wykorzystał następującą taktykę: otoczył swoje oddziały taborem, zza którego uderzał oddziałami jazdy. Piotr Rares nie znalazł na to odpowiedzi i w konsekwencji pod koniec bitwy, kiedy jego armia została już rozbita, sam musiał ratować życie, uciekając przez głębokie błota. Armia Mołdawii w trakcie bitwy utraciła nawet sztandar państwa.

Jan Tarnowski nie miał jednak możliwości ostatecznego rozstrzygnięcia konfliktu i zmuszenia Petryły do zawarcia pokoju, czy rozwiązania sprawy w jakikolwiek inny sposób. Nie mógł bowiem ścigać Petryły, ponieważ miał jasne rozkazy, które zabraniały mu wkraczać na tereny właściwej Mołdawii, miał jedynie odbić tereny zajęte wcześniej przez hospodara. Takie rozkazy wydał mu Zygmunt Stary, prawdopodobnie obawiając się wywołania zadrażnień z Turcją, na pokoju, z którą szczególnie mu wtedy zależało. W istocie pokój ten został przez Zygmunta I i Sulejmana Wspaniałego zawarty w 1533 roku. W roku 1534 przeciwko Petryle wyruszyła zaś misja siedmiogrodzka dowodzona przez Alojzego Grittiego, wenecjanina, który pozostawał w służbie tureckiej. Piotr Raresz przechytrzył wtedy Alojzego, a on sam został, jak się wydaje, nie bez udziału Mołdawii zamordowany. Jeśli szukasz więcej ciekawostek historycznych, sprawdź także ten artykuł na temat wojny kokoszej.

Późniejsze rządy Petryły

Druga faza konfliktu z Polską, sprawa Habsburgów, reakcja Sulejmana Wspaniałego

Petryło miał jednak ponownie napsuć Polsce nieco krwi. Otóż w tym czasie trwały także wojny moskiewskie, a realna groźba, że kolejne najazdy na Pokucie będą mieć miejsce, sprawiła, że pozostawiono w tym rejonie kontyngent złożony z około 3500 jazdy i 1500 piechoty. Jednakże i tak działając, jak się można domyślać, ramię w ramię z Moskwą Piotr Raresz ponownie uderzył na Pokucie. Tym razem jednak jak się wydaje jego celem, było jedynie spustoszenie tych ziem, czym się zadowolił, uciekając później przed kontrnatarciem polskim, które wyruszyło na Mołdawię z Kamieńca.

Cała sprawa miała się zatem jeszcze przeciągnąć. Kolejne wydarzenia miały mieć miejsce już w późnych latach 30. Wtedy to przy okazji kolejnego najazdu wojsk mołdawskich nad Seretem rozbite zostały wojska zaciężne. Zebrany wtedy sejm polski uchwalił podatki na wojnę, w której ponownie na czele armii Polski stanął hetman Jan Tarnowski. Tym razem król nadał mu nieco szersze uprawnienia, bowiem dysponował nawet pełnomocnictwami do prowadzenia rokowań z hospodarem. Jednocześnie jednak Zygmunt Stary wysłał ponownie poselstwo do sułtana Sulejmana Wspaniałego, chcąc go poinformować o rozwoju sytuacji.

Tym razem Sulejman nie ograniczył się jedynie do tego, aby dać Polsce wolną rękę. Postanowił zająć się sprawą niesfornego hospodara Mołdawii osobiście. Dodatkowym przyczynkiem do tego z pewnością były kontakty, jakie Piotr Rares utrzymywał wtedy z Ferdynandem Habsburgiem, a trzeba pamiętać, że w tamtym czasie Turcja i Habsburgowie byli zagorzałymi wrogami. W kontekście relacji Raresza z Habsburgami niezadowolenie Turcji nie było bezpodstawne, bowiem hospodar w 1535 roku zawarł ze wspomnianym Ferdynandem układ wasalny.