Powstanie listopadowe - daty, przyczyny, przebieg, znaczenie, skutki

Rok 1831 stał się dla Polski symbolem największego zrywu powstańczego i największej klęski. Bohaterski zryw stał się symbolem odwiecznej walki Polaków o tożsamość narodową i samostanowienie. Historia różnie ocenia powstanie listopadowe. Do dziś historycy spierają się co do tego, czy powstanie miało szansę powodzenia. Kontrowersje budzi również data oraz sens wybuchu powstania, ponieważ jego skutki były dla Królestwa Polskiego katastrofalne, zaś sytuacja Polaków znacznie się pogorszyła. Dowiedz się gdzie i kiedy wybuchło powstanie listopadowe, jakie były jego przyczyny i skutki.

Gdzie i kiedy wybuchło powstanie listopadowe

Przyczyny wybuchu powstania listopadowego

Jako powód wybuchu powstania listopadowego podano nieprzestrzeganie przez cara postanowień konstytucji 1815 roku, represje oraz prześladowania organizacji patriotycznych.

Po wojnach napoleońskich, mapa Europy został ustalona na Kongresie Wiedeńskim, który zdecydował także o losie Księstwa Warszawskiego. Jego ziemie, będące pod kontrolą Rosji, zamieniona na Królestwo Polskie, które miało być monarchią konstytucyjną połączoną unią personalną z Rosją. Tym samym car Rosji stawał się królem Polski. Królestwo Polskie, zwane też Królestwem Kongresowym lub potocznie kongresówką, miało własny sejm, wojsko, walutę i szkoły oraz konstytucję, zaś językiem urzędowym był polski.

Car nie dotrzymał obietnicy połączenie w jedno wszystkich zaborów rosyjskich. Zaczął również ograniczać swobody. Wprowadził cenzurę, zniósł wolność prasy, zawiesił wolność zgromadzeń. Jednak bezpośrednim sygnałem do wybuchu powstania były informacje o wybuchu rewolucji we Francji i Belgii oraz podejrzenia, że wojsko polskie będzie użyte do ich tłumienia. Powstańcy liczyli również na zaangażowanie cara w wojnę rosyjsko-turecką, która wybuchła w 1828 roku.

Jeszcze w 1828 roku w warszawskiej szkole podchorążych zawiązał się spisek przeciwko znienawidzonemu bratu cara księciu Konstantemu. Gdy spiskowcy otrzymali informacje o wykryciu sprzysiężenia i spodziewanych aresztowaniach, dali sygnał do powstania.

Gdzie i kiedy nastąpiło rozpoczęcie powstania

Powstanie listopadowe wybuchło w nocy 29 listopada 1830 roku. Jak twierdzą historycy rozpoczęcie powstania było chaotycznie i nieprzygotowane. Sygnałem była mowa podporucznika Piotra Wysockiego, po której spiskowcy zebrali się w Łazienkach. Usiłowali dokonać zamachu na księcia Konstantego. Jednocześnie podburzono lud Warszawy, który zdobył Arsenał i zgromadzoną w nim broń.

Data wybuchu powstania budzi ogromne kontrowersje wśród historyków. Historia usiłuje odpowiedzieć na pytanie, dlaczego dopiero w noc listopadową powstańcy zaczęli szukać przywódcy. Dlaczego rozpoczęcie powstania wywołało ogromny rozdźwięk w Warszawie, gdzie doszło do podziału na lojalistów i patriotów? Ponieważ car Mikołaj był królem Polski, generałowie wojska polskiego nie chcieli występować przeciw legalnej władzy. W rezultacie generałowie, którzy odmówili udziału w powstaniu w czasie nocy listopadowej, zostali zabici przez powstańców. Generał Józef Chłopicki, późniejszy przywódca powstania, początkowo uciekł z Warszawy. Historycy spierają się, czy generałowie wykazali się postawą wiernopoddańczą, czy też nie chcieli brać udziału w źle przygotowanym powstaniu nie mającym szans powodzenia.

Przebieg i upadek powstania - daty, informacje, przywódcy, mapa

Historia powstania - przywódcy, bitwy, mapa

Niektórzy przywódcy powstania, jak Adam Czartoryski i Józef Chłopicki, byli zwolennikami porozumienia z Rosją i usiłowali negocjować. Niestety car zażądał bezwarunkowej kapitulacji. W tej sytuacji sejm zdetronizował cara i stworzył rząd, którego prezesem został Adam Czartoryski. Niektórzy historycy widzą przyczyny upadku powstania w tym, że jego przywódcy byli przeciwni zrywowi oraz w ich niezdecydowaniu i braku zgody.

Rok 1831 stał się datą wojny polsko-rosyjskiej i upadku nadziei na niepodległość. W lutym tego roku armia rosyjska pod wodzą Iwana Dybicza wkroczyła do Królestwa Polskiego. Początkowo Polacy odnosili sukcesy. Doszło do zwycięskich potyczek w Siedlcach, pod Stoczkiem i Wawrem oraz do obrony Warszawy pod Olszynką Grochowską.

Po ciężko rannym Chłopickim, dowództwo objął generał Jan Skrzynecki. Właśnie jego historia obwinia o upadek powstania spowodowany niezdecydowaniem i odwlekaniem ataku na wycieńczonego zarazą wroga. W tym czasie w wojsku rosyjskim wybuchła zaraza, w wyniku której zmarł generał Dybicz.

Mimo zarazy Rosjanie pokonali powstańców pod Ostrołęką i stało się to kamieniem milowym powstania. Polacy stracili wiarę w sukces. W Warszawie doszło do zamieszek, w wyniku których wyciągnięto z więzień i powieszono zdrajców. Do Warszawy zbliżały się wojska Iwana Paskiewicza, który zastąpił Dybicza. Nie widząc możliwości obrony miasto poddało się, zaś jego przywódcy uciekli na emigrację.

Gdzie i kiedy nastąpił koniec powstania listopadowego

W roku 1831 siły generała Prądzyńskiego prowadziły działania partyzanckie, które były krwawo tłumione przez Rosjan. Za koniec powstania uważana jest data 21 listopada 1831 roku, kiedy to upadła twierdza Zamość.

Historycy spierają się czy powstanie miało szansę powodzenia i upatrują przyczyny upadku powstania listopadowego w konfliktach między Polakami, niezdecydowaniu rządzących oraz nieudolności dowódców. Należy również wziąć pod uwagę znaczną przewagę armii rosyjskiej nad powstańcami. Powstanie nie uzyskało również żadnego wsparcia z zagranicy, gdzie powstańców uznano za wichrzycieli.

Skutki powstania listopadowego

Upadek powstania znacznie zmniejszył autonomię Królestwa Polskiego. Car zniósł konstytucję królestwa i zastąpił ją statutem organicznym. Zlikwidował sejm i armię, lecz zachował autonomię administracyjną. Statut gwarantował język polski w urzędach, wolność wyznania, prawo przenoszenia się i nietykalność własności oraz zachowywał władze lokalne. W praktyce w Królestwie wprowadzono stan oblężenia i władzę wojskową. Stopniowo zwiększano kompetencje namiestnika, wprowadzano rusyfikację i unifikację królestwa z Rosją.

Skutki powstania odbiły się na Królestwie Polskim również gospodarczo. Na Polaków nałożono ogromną kontrybucję. Zlikwidowano szkolnictwo wyższe i obniżono poziom szkół średnich. Rusyfikacja rozpoczęła się od wprowadzenia języka rosyjskiego jako dodatkowego w szkołach średnich. Polska poniosła również ogromne straty w ludziach na skutek działań wojennych oraz epidemii cholery. Około 11 tysięcy ludzi wyjechało na emigrację, zaś wielu mężczyzn wcielono do armii rosyjskiej i wywieziono w głąb Rosji. Represje po powstaniu uderzyły głównie w ziemiaństwo, które brało udział w powstaniu. Skonfiskowano około 10 % majątków ziemskich.