Przebieg powstania kościuszkowskiego krok po kroku. Najważniejsze wydarzenia

Przebieg powstania kościuszkowskiego – przygotowania i wybuch

23 września 1793 r. – to data jednego z gorszych wydarzeń w historii Polski. Tego dnia w Grodnie dokonano drugiego rozbioru Polski. Razem z pierwszym rozbiorem z 1772 r. Rzeczpospolita utraciła łącznie ponad 518000 km².

Już w 1792 r. w kraju podjęto działania, które miały na celu wywołanie ogólnonarodowego powstania przeciwko Rosjanom. Liczono na sojusz z Francją, który jednak nie doszedł do skutku. W kraju pogarszała się sytuacja gospodarcza. Coraz więcej spisków antyrosyjskich zawiązywali wojskowi, którym groziła utrata wynagrodzenia, albo wcielenie do wojsk rosyjskich.

21 lutego 1794 r., rozpoczęto redukcję polskiego wojska z 50000 do 15000. W ramach sprzeciwu przeciwko tej decyzji 12 marca generał Antoni Madaliński, dowodzący brygadą kawalerii narodowej wyprowadził swój oddział z Ostrołęki w okolice Krakowa, gdzie przebywał Tadeusz Kościuszko, wyznaczony na dyktatora powstania.

24 marca na rynku Krakowskim ogłoszony został akt insurekcji, skierowanej do mieszkańców – obywateli. Generał Kościuszko zobowiązał się w nim od obrony całości granic kraju i jego niepodległości. Tego samego dnia oddziały dyktatora ruszyły z Krakowa w kierunku Kielc. Jest to oficjalna data wybuchu insurekcji kościuszkowskiej.

Przebieg powstania kościuszkowskiego – wojna z Rosją

Już wkrótce powstańcy odnieśli swoje pierwsze zwycięstwo. 4 kwietnia odbyła się bitwa pod Racławicami, w której po polskiej stronie udział wzięło 4000 żołnierzy i 2000 kosynierów. Kosynierzy stanowili nową formację wojskową, powołaną przez Kościuszkę. Ich główną bronią były odpowiednio przekształcone kosy rolnicze. Znaczenie militarne samej bitwy było niewielkie, dużo ważniejsze było odniesione zwycięstwo moralne, a kosynierzy stali się jednym z symboli powstania.

16 kwietnia w Szawlach na Żmudzi wybuchło powstanie na Litwie. Z tą samą datą ogłoszono powstanie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Był to swojego rodzaju akt niepodległości Litwy, gdyż konstytucja 3 maja znosiła odrębność państwową Korony i Księstwa, co stanowiło formalne zerwanie unii polsko-litewskiej.

17 kwietnia wybuchła, zakończona zwycięstwem, insurekcja warszawska. Podczas walk w stolicy rozbito rosyjski garnizon i zdobyto ambasadę. Postacią szczególnie zasłużoną podczas walk został szewc Jan Kiliński. Podobnie jak Bartosz Głowacki – chłop, który wsławił się w bitwie pod Racławicami – jest on przykładem tego, że w wojsku powstańczym ważniejsze od urodzenia były odniesione zasługi.

7 maja w Połańcu został ogłoszony przez Tadeusza Kościuszkę uniwersał, który regulował dotychczasowe postanowienia naczelnika wobec chłopów. Uniwersał połaniecki przyznawał chłopom pańszczyźnianym ograniczoną wolność osobistą. Jego celem było zachęcenie ich do wstępowania w szeregi wojsk powstańczych oraz zalegalizowanie funkcjonowania oddziałów Kosynierów.

Przebieg powstania kościuszkowskiego – upadek i skutki powstania kościuszkowskiego

16 maja Fryderyk Wilhelm II, król pruski ogłosił, że przystępuje on do walki z powstaniem. Skutki tej decyzji były dla Polaków znaczące – konieczność zmagania się z dwoma przeciwnikami stanowiła duże wyzwanie.

Już 6 czerwca powstańcy zmierzyli się z połączonymi armiami rosyjsko-pruskimi pod Szczekocinami. Wynikiem bitwy była śmierć ok. 2000 polskich żołnierzy i wycofanie się oddziałów Kościuszki w stronę Warszawy. Dwa dni później oddziały generała Józefa Zajączka zostały pokonane w bitwie pod Chełmem.

30 czerwca na terenach województw krakowskiego, lubelskiego i sandomierskiego pojawiły się wojska austriackie, które wkrótce zajęły Lublin. Między 13 lipca a 6 września wojska rosyjsko-pruskie oblegały stolicę. Atakujący odnieśli poważne straty - wojska pruskie straciły prawie połowę swoich ludzi.

19 września Rosjanie odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Terespolem. Z kolei 10 października odbyła się bitwa pod Maciejowicami. Straty tej bitwy to ok. 4000 po stronie polskiej (z 6000 biorących udział) i 2300 po stronie rosyjskiej (z 12000). Do niewoli dostał się ranny Tadeusz Kościuszko.