Represje na ludności polskiej

Największe represje na ludności polskiej miały miejsce w czasie zaborów, szczególnie po powstaniach, w czasie I wojny światowej, II wojny światowej, oraz w Polsce ludowej. W czasie II wojny światowej represji na ludności polskiej dopuszczali się Niemcy, Sowieci, Ukraińcy, oraz inne narodowości służące w armii Hitlera. W Polsce ludowej stworzony został aparat represji złożony z komunistów wyszkolonych w ZSRR oraz Rosjan. Dowiedz się, kto dopuszczał się represji i czy ofiary mogą ubiegać się o odszkodowanie za represje.

Represje i prześladowanie Polaków

Formy represji, które dotykały Polaków

Represje na ludności stanowią formy nacisku, mające na celu zastraszenie społeczeństwa i zmuszenie do posłuchu, wyeliminowanie elit, jednostek aktywnych i odważnych, istniejących i potencjalnych przeciwników politycznych. Aparat represji zwalcza nie tylko potencjalnych przeciwników, lecz także ludzi niewinnych i nie stanowiących zagrożenia, także dzieci.

Formy represji jakich doświadczyła ludność polska były różne. Najlżejsze polegały na ograniczeniu praw, zwolnieniach z pracy, utrudnianiu młodzieży kształcenia się, przymusowym poborze do wojska. Okrutne form represji:

• wywózki i przesiedlenia, deportacje do ZSRR, wysyłka na roboty do Niemiec, odbieranie dzieci rodzicom,
• grabieże, palenie domów,
• aresztowania, osadzanie w obozach pracy czy obozach koncentracyjnych,
• rozstrzeliwania, tortury.

Kiedy następowały największe represje na ludności polskiej

Represje na ludności polskiej zdarzały się już w wiekach dawnych, w czasie wojen i najazdów. Już w najdawniejszych czasach ludność zamieszkująca ziemie polskie padała ofiarami handlarzy niewolników. Najbliższy targ niewolników znajdował się w Pradze czeskiej. Zagadnienie to nie jest jeszcze dokładnie zbadane. W czasach późniejszych ludność polska była uprowadzana przez Turków i sprzedawana na targach niewolników.

Szczególną falą represji, rabunku i zniszczenia był potop szwedzki w XVII wieku. Szacuje się, że liczba ludności wiejskiej zmniejszyła się o ⅔. Wojska szwedzkie rabowały zarówno chłopskie zagrody jak i szlacheckie dworki. Nawet domy rozbierano na opał. W przypadku jakiegokolwiek oporu, ludzie byli mordowani. Chłopi, którzy ocaleli, nie byli w stanie uprawiać ziemi, gdyż zrabowano im narzędzia. Zniszczono prawie wszystkie miasta i zamki.

Represje w czasie I wojny światowej polegały głównie na przesiedleniach ludności, co powodowało wysoką śmiertelność w czasie drogi. W roku 1915 carat w wojnie z Niemcami stosował taktykę spalonej ziemi. Dlatego też zmuszano ludzi do opuszczenia domów i gnano w głąb Rosji. Z domów wygnano około 3 milionów ludzi, z czego ok. 14% stanowili Polacy. Dla przykładu okolice Białegostoku opuściło 80% mieszkańców.

Prześladowanie ludności polskiej w czasie zaborów

Represje po upadku powstania listopadowego

W zaborze rosyjskim na represje narażeni byli ludzie działający w organizacjach patriotycznych. Jednak daleko idące represje dotknęły Polaków po powstaniu listopadowym. Po upadku powstania polskich żołnierzy wcielono siłą do armii rosyjskiej i wysłano na dalekie placówki w głąb Rosji. Większość tych ludzi nigdy nie wróciła. Przywódcy powstania zostali skazani na kary więzienia, zaś ich majątki skonfiskowano. Majątki stracili również ludzie, którym udało się uciec na emigrację.

Po powstaniu listopadowym również w zaborze austriackim rozpoczęto polowanie na ludzi o zapatrywaniach patriotycznych, rewizje i aresztowania. W zaborze pruskim prowadzono politykę włączenia ziem polskich do Prus i całkowitej unifikacji. Dlatego też represje polegały głównie na germanizacji. Ograniczano używanie języka polskiego w szkołach i urzędach, utrudniano budowę domów czy wysiedlano. Represje nasiliły się po upadku powstania listopadowego. Zlikwidowano klasztory i odebrano im majątki.

Represje po powstaniu styczniowym

W latach po powstaniu listopadowym szczególnie dotkliwa była rekrutacja do wojska, gdzie służba w głębi Rosji trwała 25 lat (później tylko 15 lat). Szacuje się, że do Rosji wywieziono około 200 tysięcy mężczyzn, których większość nie wróciła. Wieści o kolejnej wielkiej brance stały się jedną z przyczyn wybuchu powstania styczniowego.

Represje po powstaniu styczniowym były tak dotkliwe, że nazwano je “nocą postyczniową”. Około 25 tysięcy uczestników powstania zesłano na Syberię. Konfiskowano majątki szlacheckie, miastom odbierano prawa miejskie, skasowano klasztory i stosowano terror wobec kościoła. Rozpoczęto daleko idącą rusyfikację.

Represje na ludności polskiej w czasie II wojny światowej

Represji i ludobójstwo niemieckie

Represje na Polakach rozpoczęły się już w czasie kampanii wrześniowej, kiedy to Niemcy mordowali jeńców wojennych, zabijali ludność cywilną, bombardowali obiekty cywilne. Typowym działaniem było palenie ludzi żywcem w stodołach czy wrzucanie granatów do budynków.

Formy represji polegały na: masowej eksterminacji w obozach koncentracyjnych, łapankach, aresztowaniach, pokazowych egzekucjach, wysiedleniach ludności, czy też wywożeniu na roboty do Niemiec. Polskie dzieci, spełniające określone cechy wyglądu, wywożono do Niemiec i poddawano germanizacji.

Miejscem masowego ludobójstwa i niewolniczej pracy były niemiecki obozy koncentracyjne, które zaczęto tworzyć już w 1939 roku. W 1940 roku utworzono w Oświęcimiu obóz koncentracyjny Auschwitz, dla Polaków, aby zapobiegać tworzeniu się ruchu oporu. Obozy dla Polaków znajdowały się w Lublinie, Brzezince, Rogoźnicy i Sztutowie. W obozach mordowano również Romów i jeńców sowieckich. Od 1942 roku rozpoczęła się masowa eksterminacja Żydów. Powstały wówczas obozy zagłady w Chełmnie nad Nerem, Bełżcu, Sobiborze i Treblince.

Jedną z największych masakr ludności cywilnej w czasie II wojny światowej była rzeź mieszkańców Woli w czasie powstania warszawskiego. Zamordowano wówczas od 30 tys. do 65 tys. polskich mężczyzn, kobiet i dzieci.

Stalinowski aparat represji

Po zajęciu ziem polskich przez sowietów we wrześniu 1939 roku, do niewoli sowieckiej dostało się około 450 tysięcy polskich żołnierzy i służb mundurowych. Jeńców rozstrzeliwano lub uśmiercano w okrutny sposób, zaś resztę osadzono w łagrach i wykorzystywano do niewolniczej pracy. W 1940 roku wymordowano jeńców znajdujących się w obozach w Ostaszkowie, Starobielsku i Kozielsku. W tym samym roku NKWD zamordowało ponad 20 tysięcy Polaków w Katyniu.

W roku 1940 i 41 miały miejsce 4 fale deportacji ludności polskiej, szczególnie ludzi wykształconych, których wywieziono w głąb Rosji, głównie na Syberię lub do Kazachstanu. Ciężka praca i trudne warunki powodowały ogromną śmiertelność.

Na terenach wcielonych do ZSRR dochodziło do masowych aresztowań. Ludzi wywożono do obozów pracy w Workucie. Po napaści Niemiec na ZSRR, nastąpiła ewakuacja więzień, w czasie której ludzi, albo mordowano, albo umierali podczas “marszy śmierci”.

Prześladowanie i mordowanie Polaków przez inne narodowości

W latach 1943 - 45 roku nacjonaliści ukraińscy, przy udziale ludności ukraińskiej, dokonali ludobójstwa mniejszości polskiej na kresach wschodnich, szczególnie na Wołyniu. Historycy szacują, że zginęło wówczas ok. 50–60 tys. Polaków.

W latach 1941 - 44 litewscy kolaboranci dokonywali masowym egzekucji w Ponarach. Mordowano Żydów, Polaków, Romów, jeńców sowieckich i działaczy komunistycznych. Szacuje się, że liczba ofiar wynosiła 80 tysięcy ludzi, w tym około 2 tysięcy Polaków.

W czasie rzezi Woli oraz w pacyfikacjach po powstaniu warszawskim, brali udział nie tylko Niemcy, lecz także Rosjanie (brygada SS Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii Ludowej (RONA)), Azerowie, Ukraińcy i Kozacy. Niemcy stworzyli oddziały złożone z kryminalistów, aby pozbyć się niewygodnych kolaborantów i nie dokonywać zbrodni własnymi rękami.

Prześladowanie w Polsce ludowej

Komunistyczne represje w czasach stalinowskich

Po wkroczeniu armii czerwonej na tereny polski rozpoczęły się represje komunistyczne, polegające przede wszystkim na likwidowaniu Armii Krajowej. Największą tego typu akcją pacyfikacyjną była obława augustowska przeprowadzona w lipcu 1945 roku. Krwawo tłumione było podziemie niepodległościowe oraz antykomunistyczne. Miały miejsce aresztowania i tzw. mordy sądowe.

W czasach Polski ludowej ofiarami represji padali chłopi, duchowni, robotnicy, jak również praktycznie każdy. W czasach stalinowskich stosowano terror powszechny, mający na celu zastraszenie społeczeństwa. Represje polegały na: stworzeniu aparatu śledzenia i sieci informatorów, Na rolników narzucono przymusowe dostawy i przeprowadzano kolektywizację wsi. Aresztowania i przetrzymywania w areszcie groziło za jakiekolwiek działania gospodarcze. Przykładem ludzkich tragedii była likwidacja klasztornych domów dziecka i domów opieki.

Represje stanu wojennego

Ogłoszenie stanu wojennego, który trwał od 1981 do 1983 roku, wiązało się z represjami. Aresztowano i internowano około 10 tysięcy osób. Pracownicy strajkujących zakładów pracy byli masowo zwalniani. Przywódców i uczestników strajków skazywano na długoletnie kary więzienia. Do dziś nie ustalono ilości śmierci spowodowanych pobiciem czy postrzeleniem w czasie strajków i manifestacji. Miały miejsce również tajemnicze zgony i niewyjaśnione morderstwa polityczne.

Stosowano również represje wobec intelektualistów, naukowców, lekarzy, artystów i twórców, którym uniemożliwiono działanie i pracę. Z powodu braku możliwości zarobkowania, ludzie ci w późniejszych latach masowo emigrowali. Formą represji na ludności polskiej było ograniczenie dostaw, zmuszające ludzi do stania w wielogodzinnych kolejkach. Obecnie osoby represjonowane mogą ubiegać się o odszkodowanie za represję stalinowskie i komunistyczne. W przypadku śmierci ofiary odszkodowanie za represję przysługuje jego najbliższym.