Represje po powstaniu styczniowym – tak Rosjanie prześladowali Polaków

Powstanie styczniowe – wybuch, przebieg i upadek

Przyczyny i wybuch powstania styczniowego

Po upadku powstania listopadowego w 1831r. Polacy przez ponad 30 lat zbierali siły do kolejnej walki. Dotkliwie odczuli rosyjskie represje. Zlikwidowano wówczas autonomię Królestwa Polskiego, zniesiono jego konstytucję. Liczne zakazy i nakazy znacznie utrudniały pielęgnowanie polskiej tradycji i kultury. Nasilił się proces rusyfikacji, przede wszystkim zaś miała miejsce Wielka emigracja.

W 1856r. dla zniewolonego narodu pojawiło się światełko w tunelu – Rosja poważnie odczuła klęskę w wojnie krymskiej z Imperium Osmańskim. Jednak żadne z państw zachodnich nie przejawiało chęci zajęcia się sprawą polską. Kiedy w całej Europie jednoczyły się rozbite dotąd państwa, kiedy aktywne stawały się narody podległe dotąd mocarstwom, wobec Polaków przyjęto politykę milczenia.

Po wojnie krymskiej zaczęły się zawiązywać kolejne tajne stowarzyszenia, których celem było odzyskanie niepodległości. Jednak wydarzeniem przesądzającym o wybuchu powstania była ogłoszona w połowie stycznia przez cara Aleksandra II branka do wojska.

Działający już od roku Komitet Centralny Narodowy przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy. Początkowo zryw narodowy miał się rozpocząć wiosną. W związku branką, zaplanowaną na 25 stycznia, datę wybuchu powstania ustalono jednak na noc z 22 na 23 stycznia 1863r.

Powstanie styczniowe – przebieg

Pierwsze działania powstańcy skoncentrowali na atakowaniu wybranych rosyjskich garnizonów, ale większość z nich została szybko odparta. Pierwszym dyktatorem powstania został Ludwik Mierosławski.

W przeciwieństwie do powstania listopadowego, gdzie udział brało wojsko Królestwa Polskiego, powstańcy styczniowi tworzyli wyłącznie oddziały partyzanckie. Unikali otwartej walki.

Najważniejsze starcia powstania styczniowego to:

• porażka pod Miechowem – 17 lutego,
• porażka pod Małogoszczą – 24 lutego,
• zwycięstwo pod Skałą – 5 marca,
• zwycięstwo pod Chrobrzem – 17 marca,
• zwycięstwo pod Grochowiskami – 18 marca,
• klęska pod Krzykawką – 3-4 maja,
• zwycięstwo pod Stokiem – 5 maja,
• zwycięstwo pod Żyrzynem – 8 sierpnia,

Upadek powstania styczniowego

Powstanie zakończyło się upadkiem wiosną 1864r., choć pojedyncze oddziały broniły się do jesieni. W szeregach polskich oddziałów pojawiło się łącznie około 200000 powstańców, ale siły rosyjskie cały czas rosły. Ostatni dyktator powstania, Romuald Traugutt, razem z czterema członkami Rządu Narodowego, został stracony w sierpniu 1864r.

Polacy liczyli na wsparcie z zachodu. Niestety żadne z państw Europejskich nie udzieliło powstańcom pomocy. Sporą część oddziałów partyzanckich stanowili chłopi. Jednak kiedy carat zastosował korzystne wobec Polaków uwłaszczenie, odstąpili oni od walk.

Powstanie styczniowe było największym i najdłuższym powstaniem niepodległościowym. Objęło nie tylko teren Królestwa Polskiego, ale także Litwy, Ukrainy i Białorusi. W jego trakcie stoczono ponad 1200 potyczek i mniejszych bitew. W przeciwieństwie do powstania listopadowego, było ono lepiej zaplanowane, chociaż nie mogło się opierać na regularnym wojsku, które już wtedy nie istniało.

Represje po powstaniu styczniowym

Represje w trakcie powstania styczniowego

Pierwsze represje Rosjanie stosowali wobec Polski i Polaków jeszcze w trakcie samego powstania. Podczas walk życie straciło około 30000 powstańców. Rosjanie byli bezlitośni, wiele osób straciło życie, m.in. poprzez publiczne egzekucje, jak rozstrzelanie czy powieszenie – w ten sposób zginął Romuald Traugutt. Schwytani ponosili śmierć także podczas przesłuchań, w wyniku tortur.

Bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania była ogłoszona przez cara branka do rosyjskiego wojska. Jednak nie udało się tej służby uniknąć. Część schwytanych powstańców była zsyłana na katorgę na Syberię, część z kolei karnie wcielano do carskiej armii.

Szczególnie trudne warunki pod koniec powstania i tuż po nim panowały na Litwie. Generał-gubernator Michaił Murawjow „Wieszatiel” wydał rozkaz śmierci wobec 700 osób. 40000 etapami wywieziono na Sybir. Na terenie całego kraju przeprowadzono konfiskatę majątków szlacheckich.