Rewolucja październikowa w Rosji - przyczyny, cele i skutki powstania bolszewickiego

Rewolucje w Rosji – przyczyny, przebieg i znaczenie powstań proletariackich

Rewolucja 1905. Pierwszą rewolucję w Rosji zapoczątkowała w styczniu 1905 roku „krwawa niedziela” – pokojowa demonstracja 30 000 petersburskich robotników, udających się pod Pałac Zimowy z petycją, z żądaniami gospodarczych i politycznych reform. Została krwawo stłumiona przez carskie wojska. Informacje o masakrze mieszkańców Petersburga szybko dotarły do wszystkich zakątków państwa, wywołując akcje protestacyjne – manifestacje, wezwania do strajków, a nawet zamachy. Ważne etapy rewolucji to, między innymi, lutowy powszechny strajk na kolei, czerwcowy strajk na pancerniku „Piotomkin”, rozruchy w rosyjskich portach (najsilniejsze w Odessie), niszczenie pól naftowych w Baku - w czasie zamieszek między Ormianami i Tatarami, październikowy strajk drukarzy, do których dołączyli kolejarze i robotnicy fabryk oraz grudniowe powstanie w Moskwie. Strajk generalny, zorganizowany przez partie rewolucyjne, należał do największego protestu w Rosji. Ustępstwa cara Mikołaja II nie uspokoiły sytuacji. Chociaż powstanie zakończyło się klęską, miało duże znaczenie w przygotowaniach do rewolucji październikowej.

Rewolucja lutowa 1917. Niezadowolenie społeczne, którego wcześniejszym wyrazem była rewolucja 1905 roku, swoje największe natężenie osiągnęło podczas I wojny światowej. Informacje z frontu, w drugiej połowie 1917 roku, donosiły o olbrzymich stratach w armii rosyjskiej. Powszechna była także niechęć do cesarzowej, działającej w zmowie z Rasputinem, jak podejrzewano, na rzecz Niemiec. Rosja znajdowała się w trudnym położeniu - w miastach brakowało zaopatrzenia i żywności, prawie bez przerwy trwały wystąpienia robotników. 8 marca (23 II), w Piotrogrodzie, odbył się protest chlebowy kobiet, a w następnych dniach nasiliły się antycarskie protesty. Na Newski Prospekt wyszło 90000 robotników z transparentami antywojennymi, popierającymi rewolucję. 9 marca (24 II) protest objął 200000 robotników. Partia bolszewicka wezwała żołnierzy do przechodzenia na stronę protestujących.

Car Mikołaj II bezskutecznie starał się stłumić rozruchy, które stopniowo obejmowały kolejne miasta rosyjskie. Wojsko odmawiało wykonywania carskich rozkazów, stając u boku protestujących robotników. W ciągu 26 i 27 lutego (12 - 13 III) oficerowie i żołnierze opuścili koszary. Na stronę rewolucjonistów przeszło ponad 25 000 żołnierzy. Rozbrajano pozostałe wierne carowi oddziały. Został zdobyty arsenał, z więzień uwalniano więźniów politycznych, wdzierano się na posterunki policyjne, aresztowano carskich ministrów. 29 lutego 1917 roku (15 III) Car Mikołaj II abdykował, na rzecz swojego brata, Wielkiego Księcia Michała, który prawie natychmiast zrezygnował z objęcia tronu. Komitet Wykonawczy Dumy ogłosił przejęcie władzy, pod przewodnictwem Michaiła Rodzianki. Przewodniczącym Rady Ministrów został książę Jerzy Lwow, mianowany przez ustępującego cara. Powstanie lutowe zakończyło się zwycięstwem. W kolejnych miesiącach duże znaczenie zdobyła partia bolszewicka, z Leninem na czele. Rewolucje – 1905 roku oraz lutowa 1917 roku -przygotowały rzesze robotników do rewolucji październikowej, która umożliwiła bolszewikom przejęcie władzy w Rosji.

Wielkie powstanie bolszewickie w Rosji – przebieg rewolucji

Rosja 1917 - opis sceny politycznej

3 marca 1917 roku, Rząd Tymczasowy ogłosił swój skład. Na czele burżuazyjno-ziemiańskiego rządu stanął premier, książę Jerzy Lwow, tekę ministra sprawiedliwości, a następnie wojny i marynarki, objął Aleksander Kiereński, polityk, wywodzący się z eserowców, chłopskiej partii Socjaliści – Rewolucjoniści. W lipcu 1917 roku stanął na czele Rządu Tymczasowego, a we wrześniu stał się naczelnym wodzem armii. Powołanie Rządu Tymczasowego zapoczątkowało okres dwuwładzy. Drugim ośrodkiem władzy stała się bolszewicka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. W Rosji zapanowała wolnościowa atmosfera. W maju Rząd Tymczasowy wystosował notę do państw Ententy, potwierdzając dalszy udział w wojnie – dzięki takiej deklaracji państwa zachodnie szybko uznały legalność nowego rządu. Oświadczenie Rządu Tymczasowego wywołało nową falę oburzenia społeczeństwa przeciwko działaniom wojennym.

Kolejna zbrojna manifestacja mieszkańców Piotrogrodu odbyła się 17 lipca. Na transparentach niesiono hasła, nawołujące do przekazania całej władzy Radom. Rząd Tymczasowy zdecydował o rozpędzeniu zgromadzenia, wysyłając przeciwko ludziom oddziały zbrojne. Wydano nakaz aresztowania Lenina.  Całe bolszewickie zaplecze objęły ostre restrykcje – aresztowania przywódców, masowe aresztowania działaczy, zdemolowane zostały lokale Komitetu Centralnego oraz gazety „Prawda”. 25 lipca Rząd Tymczasowy wprowadził karę śmierci na froncie. Lenin odniósł się do wydarzeń lipcowych, stwierdzając w licznych artykułach, że Rosja jest państwem dyktatury i konieczne jest przygotowanie nowego powstania, które umożliwi proletariatowi przejęcie władzy. Stopniowo społeczne oburzenie, któremu dawały wyraz strajki, przeradzało się w walkę rewolucyjną. Robotnicy przejmowali kierownictwo w fabrykach, wrzenie obejmowało również wieś.

Aleksander Krymow, generał rosyjski, z rozkazu gen. Korniłowa, głównodowodzącego wówczas armią rosyjską, rozpoczął marsz na Piotrogród. Wśród wielu wyższych oficerów oraz wśród polityków panowało przekonanie, że jedynym sposobem na wprowadzenie w Rosji ładu, jest wprowadzenie dyktatury, w oparciu na wiernej rządowi armii. Kiereński był wtajemniczony w akcję, która miała na celu zapewnienie mu całej władzy. Jednak obawiając się, że gen. Korniłow nie poprzestanie na zajęciu miasta, cofnął swoje poparcie. Partia bolszewicka podjęła się organizacji obrony Piotrogrodu przed naciągającymi góralami kaukaskimi, tzw. „dziką dywizją”. W ręce Czerwonej Gwardii, do której masowo wstępowali robotnicy, trafiła broń, w fabrykach zwiększono produkcję amunicji, wokół miasta budowano umocnienia.  Chociaż do starcia między czerwonogwardzistami, których wspierali marynarze Floty Bałtyckiej, a oddziałami gen. Krymowa nie doszło, bojówki bolszewickie zyskały uzbrojenie. 21 października Lenin wrócił nielegalnie do Piotrogrodu i rozpoczął przygotowania do przewrotu. Przyszłe powstanie dysponowało więc dobrze uzbrojoną kilkutysięczną gwardią. Nową formą państwa miała stać się dyktatura proletariatu.

Rewolucja październikowa 1917 – komunistyczna partia przejmuje władzę

Kierownictwo nad zbrojnym przewrotem objął Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, kierowany przez Lwa Trockiego. Mieścił się, wraz Komitetem Centralnym, w Pałacu Smolnym. Sztab rewolucji utrzymywał stałą łączność z czerwonogwardzistami, z pułkami, sprzyjającymi powstaniu oraz z jednostkami floty. Akcja zbrojna miała na celu opanowanie stolicy. 6 listopada (24 X) rozpoczęły się pierwsze starcia. Siły rządowe zajęły na krótko drukarnię, w której była drukowana komunistyczna gazeta „Droga Robotnicza”. Wojsko obsadziło najważniejsze punkty Piotrogrodu.

Lenin, po dotarciu do Pałacu Smolnego, przystąpił do natychmiastowej realizacji planu. Rozpoczęła się rewolucja październikowa. Szczegółowy opis pierwszych dni rewolucji zawarł w swojej książce amerykański pisarz, sympatyk komunizmu i świadek wydarzeń, John Reed. Warto zaznaczyć, że publikacja spotkała się z uznaniem W.I. Lenina, który napisał przedmowę do wydania amerykańskiego. 

Przewrót dokonał się w nocy, 6/7 listopada (24/25 X). Pałac Zimowy, będący siedzibą Rządu Tymczasowego, broniony był przez słuchaczy szkół oficerskich, podchorążych oraz przez batalion kobiecy. Szturmu na siedzibę rządu dokonali marynarze z bałtyckiego Kronsztadu oraz żołnierze pułków pawłowskiego, fińskiego i keksholmskiego. O godzinie 21.40, z Twierdzy Pietropawłowskiej, został oddany strzał sygnalny, na który zareagował krążownik „Aurora”, zakotwiczony na Newie. W kierunku Pałacu Zimowego wystrzelono 35 pocisków. Po zwycięskim szturmie, o godzinie 2.10, Pałac Zimowy został zdobyty. Aresztowano członków Rządu Tymczasowego. Powołano Sownarkom – Radę Komisarzy Ludowych - nowy rząd, pod kierunkiem Lenina. W jego składzie znaleźli się, między innymi, L. Trocki i J. Stalin. Rosja stała się Republiką Radziecką. Rewolucja październikowa odniosła zwycięstwo, początkowo w Piotrogrodzie, ale wkrótce cała Rosja odczuła skutki jej triumfu.

8 listopada, obradujący II Wszechrosyjski Zjazd Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, uchwalił dekret o pokoju i dekret o ziemi. Dekret o pokoju nawoływał do zaprzestania działań wojennych i podjęcia rozmów pokojowych. Dekretem o ziemi komunistyczna Republika przekazywała chłopom grunty, budynki oraz cały inwentarz, należący wcześniej do obszarników oraz do cerkwi. 16 listopada, po krwawych zmaganiach, czerwonogwardziści opanowali Kreml i zdobyli Moskwę.