Rycheza (Rycheza Lotaryńska) - pochodzenie, życiorys, wpływ na losy Polski

Zanim Rycheza została królową

Rycheza, znana w dawniejszej historiografii również jako Ryksa, pochodziła z rodu Ezzonidów z Nadrenii. Nie był to ród o długiej i znamienitej historii, w XI wieku dopiero zaczynał karierę polityczną. Przez matkę, Matyldę była jednak późniejsza królowa Polski spokrewniona z Ludolfingami i rodziną arystokracją bizantyńską. (Delimata-Proch M., 2019: s. 17-18) Ten fakt omal nie przyczynił się nawet do wyboru jej ojca Ezzona na króla Rzeszy niemieckiej (potencjalnie cesarza).

Rycheza była pierworodnym dzieckiem albo najstarszą córką Matyldy i Ezzona. Nie znamy dokładnej daty jej narodzin. Wiemy jednak, że miała sześć sióstr i trzech braci. Musiała być na świecie, kiedy w 1000 roku brano ją pod uwagę w układach dynastycznych między Niemcami a Polską. Historycy do dziś nie są zgodni co do daty narodzin Ryksy, ale można powiedzieć, że przyszła na świat gdzieś między 992 a 995 rokiem.

Edukację zdobyła prawdopodobnie w jednym z klasztorów. W Kwedlinburgu opatką była jej ciotka (siostra Matyldy) Adelajda. Prawdopodobnie otrzymała tu (lub w podobnym miejscu) wszechstronne wykształcenie. Nauczono ją czytania, pisania, łaciny. Możliwe nawet, że przyswoiła trivium i quadrivium, czyli zestaw klasycznych sztuk wyzwolonych. (Delimata-Proch M.: s. 53-54).

Pierwsza koronowana królowa Polski

Rycheza została prawdopodobnie przyrzeczona na żonę Mieszkowi II – synowi Bolesława Chrobrego – w roku 1000. Możliwe, że również wtedy doszło do zaręczyn. Chociaż źródła, które o tym mówią pochodzą z późniejszych czasów, to takie plany w czasie zjazdu gnieźnieńskiego są prawdopodobne. W dokumentach Ryksę nazywano siostrą lub przyrodnią siostrą cesarza. Miało to ogromne znaczenie dla relacji między Ottonem III i Bolesławem Chrobrym.

Do ślubu doszło prawdopodobnie podczas zjazdu w Merseburgu w 1013 roku. Musimy tu przypomnieć, że cesarski „brat” Rychezy nie żyje wtedy już od 11 lat, zaś Bolesław Chrobry właśnie zakończył kolejny etap wojny z królem niemieckim Henrykiem. Zjazd w Merseburgu przyniósł poddanie lenne Milska i Łużyc przez polskiego księcia. Henryk właśnie wybierał się po koronę cesarską i prawdopodobnie chodziło o odnowienie planów jego poprzednika. Chrobry zgadzał się być lennikiem cesarza, ale jednocześnie suwerenem Sclavinii (ziem słowiańskich). (por. Barański M.K., 2012: s. 51)

Chociaż obecny podczas zjazdu Thietmar nie wspomina o małżeństwie Mieszka II z Rychezą, to piszą o tym inni kronikarze. Zawarcie związku małżeńskiego między synem Chrobrego i „siostrą” Ottona III w tym roku było prawdopodobne, tym bardziej, że dzieci pary pojawiają się po tej dacie. Na koronę królewską Mieszko i jego żona będą musieli jednak poczekać jeszcze 12 lat.

W międzyczasie narodził się ich pierworodny syn Kazimierz (kronikarz zanotował to wydarzenie pod datą 1016 roku). Miał też przynajmniej jedną siostrę, która została później żoną węgierskiego władcy Beli.

Śmierć Bolesława Chrobrego w 1025 roku została poprzedzona koronacją starego króla. Oznaczało to, że ród Piastów awansował w feudalnej Europie. Teraz Mieszko II z żoną mogli powtórzyć ceremonię.

Tak naprawdę nie ma bezpośredniej relacji z ceremonii koronacyjnej. Wiemy natomiast, że Rycheza później wywiozła insygnia do Niemiec i oddała cesarzowi. Tytuł królowej zachowała dożywotnio. Nie będzie więc błędem nazwanie jej pierwszą koronowaną królową Polski. (Delimata-Proch M.: s. 102)

Po przejęciu władzy przez Mieszka II dość szybko pojawił się problem opozycji. Co prawda księżna szwabska Matylda chwaliła go jako uczonego i dobrego chrześcijanina. W Rzeszy miał jednak wielu wrogów. Ponadto pojawiła się opozycja pogańska. Polityka chrystianizacyjna Chrobrego była pełna przemocy. Gdy więc siła władzy królewskiej osłabła poddani zaczęli wracać do dawnych wierzeń.

Syn Bolesława Chrobrego musiał się zmierzyć z konsekwencjami ekspansywnej i brutalnej polityki ojca. Jego pozycja była zagrożona, ponieważ część panów niemieckich uważała go za uzurpatora (nie pytał cesarza o zgodę na koronację). Dodatkowo pogorszyło ją spustoszenie Saksonii w ramach pomocy książętom zachodnioniemieckim. W 1031 roku Mieszko II został pokonany przez cesarza Konrada. Musiał mu zwrócić Milsko i Łużyce. (Barański M.K.: s. 63) Następnie czeski książę Brzetysław zajął Morawy, a od wschodu zaatakował Jarosław Mądry sprzymierzony z przyrodnim bratem Mieszka, Bezprymem. W tej sytuacji Mieszko zbiegł do Czech, gdzie został uwięziony przez księcia praskiego Udalryka. Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o pierwszych Piastach.