Rzym

Starożytny Rzym - republika, cesarstwo, obszar, religia, wynalazki, zabytki, upadek

Antyczny Rzym fascynuje do dziś, gdyż było to największe i najsilniejsze imperium czasów starożytnych. Wszyscy znamy takie zabytki starożytnego Rzymu jak Koloseum, ruiny Forum Romanum czy też wykopaliska w Pompejach. Rzym panował w basenie Morza Śródziemnego przez około 800 lat zapewniając pokój, tzw. pax romana. Rozwijała się kultura, sztuka, piśmiennictwo i nauka. Poznaj najciekawsze informacje na temat historii starożytnego Rzymu.

Starożytny Rzym - najważniejsze informacje

Starożytny Rzym - podstawowe informacje

Cywilizacja starożytnego Rzymu rozwinęła się w basenie Morza Śródziemnego, które w okresie największej świetności cesarstwa stało się wewnętrznym jeziorem. Głównym miastem, stolicą i ośrodkiem władzy był Rzym znajdujący się na Półwyspie Apenińskim. Początkowo była to mała osada rolnicza, nad rzeką Tyber. Rzymianie rozszerzali swoje terytorium najpierw na cały półwysep italski. Po wojnach punickich przejęli terytoria Kartaginy na półwyspie Iberyjskim i w Afryce, następnie Bałkany, później zaś Bliski Wschód i Egipt. W czasach największej świetności cesarstwo rzymskie obejmowało tereny Europy Zachodniej do Renu i Dunaju, Anglię do wału Hadriana, tereny Bliskiego Wschodu, Egipt i wybrzeża północnej Afryki.

Historia Rzymu dzieli się na 3 etapy:

• czasy królewskie od założenia Rzymu do wypędzenia ostatniego króla,
• czasy republiki do wojen domowych,
• cesarstwo rzymskie.

Najważniejsze wydarzenia w historii Rzymu:

• 753 p.n.e. - legendarna data założenia Rzymu,
• 509 p.n.e. - legendarna data wygnania ostatniego króla,
• 386 p.n.e. - zdobycie Rzymu przez Celtów,
• 264 - 202 p.n.e. - I i II wojna punicka,
• 87 - 31 p.n.e. - okres wojen o władzę, których wynikiem stały się rządy jednostki,
• 395 n.e. - podział cesarstwa na wschodnie i zachodnie.

Ludność i religia

Ludność we wczesnym Rzymie opierała się na rodach, w których ojciec rodu miał władzę absolutną nad wszystkimi członkami rodu. Ponadto ludność dzieliła się na rody arystokratyczne, tzw. patrycjuszy oraz rody niższe tzw. plebejuszy. Z czasem podział ten staje się tylko tytularny, gdyż rody patrycjuszowskie ubożeją, zaś plebejskie bogacą się. W republice rzymskiej faktyczną władzę sprawowali ludzie bogaci, którzy z własnych funduszy powoływali armie, organizowali igrzyska i wznosili budowle publiczne.

Najbogatsze rody i urzędnicy rzymscy skupiają w swoim ręku coraz większe majątki ziemskie, wskutek czego drobni rolnicy ubożeją ciągną do miasta, gdzie rośnie liczba miejskiego plebsu. Główną siłą roboczą antycznego Rzymu byli niewolnicy. Ich los bardzo się różnił, od siły roboczej w kopalniach, na galerach czy na farmach, poprzez służbę domową, do przedsiębiorców, którzy prowadzili firmy w imieniu swych panów. Wyzwalanie niewolników, którzy przysłużyli się swoim panom, było tak częste, że cesarze starali się to ograniczać.

Wczesna religia rzymska polegała na czczeniu sił natury. Później religia rozwija się pod wpływem wierzeń etruskich. Powstaje kult świętego ognia ochranianego przez dziewicze Westalki. Pojawia się kult Janusa, a następnie naczelnym bogiem staje się Jowisz Kapitoliński. Wraz z wpływami hellenistycznymi bogowie rzymscy zostają niejako przyporządkowani bogom greckim. Rzymska religia była państwowa, zaś kapłani byli wybieranymi urzędnikami. Państwowa religia, z państwowymi obrzędami, nie odpowiadała zwykłym ludziom, dlatego też w cesarstwie narastają mody na różne egzotyczne religie jak kult Kybele, Izydy czy Mitry.

Niedługo po zmartwychwstaniu Jezusa w Rzymie pojawia się chrześcijaństwo, które oferuje ludziom nowoczesną, na owe czasy, filozofię życiową. W różnych okresach, chrześcijanie, podejrzani o wichrzycielstwo i nielojalność wobec władzy, padają ofiarami okrutnych prześladowań. Największe prześladowania mają miejsce za panowania Decjusza i Dioklecjana. W 313 roku p.n.e., edykt mediolański ustanawia tolerancję dla chrześcijan.

Armia rzymska

Armia rzymska, czyli słynne rzymskie legiony, początkowo stanowiła pospolite ruszenie obywateli, którzy uzbrajali się na własny koszt. Pod koniec republiki Gajusz Mariusz przeprowadził reformy pozwalające na rekrutację legionistów spośród rzymskiego plebsu. Zreformował też uzbrojenie i taktykę wojenną. Armia składała się głównie z piechoty, zaś konnica stanowiła tylko siłę dodatkową. Armia rzymska zawdzięczała swoje zwycięstwa głównie dyscyplinie i walce w zwartym szyku. Wodzowie stosowali planowanie i taktykę, podczas gdy barbarzyńcy stawiali głównie na bezładną siłę liczebną.

Wraz z upadkiem i zubożeniem Rzymu armia rzymska składa się coraz częściej z najemników barbarzyńskich, zaś uzbrojenie i metody walki nie przypominają już rzymskich legionów. Potędze Rzymu kładzie kres klęska pod Adrianopolem w roku 378 p.n.e., kiedy to armia rzymska została rozgromiona przez Wizygotów.

Kultura i zabytki

O tym jak rozwijała się kultura rzymska świadczą liczne, zachowane do dziś zabytki, takie jak: gmachy Koloseum, Panteon, wykopaliska w Pompejach i Herkulanum, akwedukty, mozaiki rzymskie czy rzeźby. Kultura rzymska czerpała wiele z wpływów greckich. Rzymianie byli zafascynowani kulturą grecją, co niestety wyrażało się w rabunku greckich dzieł sztuki. Ogromnie wiele rzeźb przetrwało w postaci rzymskich kopii.

Na wysokim poziomie stało budownictwo i architektura. Rzymianie wynaleźli beton produkowany z wapna i pyłów wulkanicznych. Dzięki temu mogli stosować zaprawę i tynki. W II wieku p.n.e. opanowali również technologię wypalania cegieł. Na wysokim poziomie stało również piśmiennictwo rzymskie.

Rzym antyczny - historia i najważniejsze wydarzenia

Jak powstał starożytny Rzym

Istnieje kilka teorii i legend na temat tego, jak powstał antyczny Rzym. Historycy rzymscy przyjęli rok 753 p.n.e. za moment założenia Rzymu. Współcześni archeologowie potwierdzają tę datą, lecz według znalezisk w tym czasie nie było to jeszcze miasto, lecz niewielka osada. Dopiero około 575 p.n.e. osada zmienia się w miasto, z forum, twierdzą i świątyniami. Niemniej jednak początek Rzymu nadal jest przedmiotem badań.

Rzymskie legendy opowiadają, jak powstał Rzym, założony przez uciekinierów z Troi, Eneasza i jego rodzine. Po latach doszło do przewrotu pałacowego, kiedy to uzurpator zabił prawowitego króla i jego synów, zaś córkę uczynił dziewiczą kapłanką. Dziewczyna urodziła jednak bliźniaki Romulusa i Remusa, których król kazał zgładzić wrzucając do Tybru. Dzieci wykarmiła wilczyca, zaś gdy dorośli odzyskali władzę. Romulus założył nowe miasto, które zostało nazwane od jego imienia.

Początkowo Rzym był monarchią, gdzie król miał władzę cywilną, religijną i sądową oraz pełnił funkcję wodza armii. Jego ciałem doradczym był senat skupiający głowy najważniejszych rodów. Czasy królewskie kończą się wygnaniem ostatniego króla, Tarkwiniusza Pysznego, i ustanowieniem republiki. Według badań archeologicznym budowa Rzymu wskazuje na znacznie wpływy etruskie i hellenistyczne. Zakończenie rządów Etrusków może wiązać się z bitwą pod Kyme, w roku 474 p.n.e. , w której zostali oni pokonani przez Greków z Syrakuz.

Historia Republiki Rzymskiej

Republika rzymska zmaga się z najazdem Galów oraz Kartagińczyków. Zwycięstwo w wojnach punickich, zakończone zdobyciem i zniszczeniem Kartaginy, zapewnia Rzymianom hegemonię w basenie Morza Śródziemnego. Jednak rządzący ojcowie największych i najbogatszych rodzin, mają coraz większe trudności z władaniem ogromnym imperium. W Rzymie narasta problem plebsu oraz zubożałych ludzi, których można łatwo przekupić w czasie wyborów.

Pojawiają się wodzowie armii, wzbogaceni na podbojach, którzy sięgają po władzę dyktatorską, wspomagani przez silne stronnictwa polityczne popularów i optymatów. Pierwszym z nich jest Gajusz Mariusz, który w 87 roku p.n.e. zdobył władzę w Rzymie. Walki o władzę kończy bitwa pod Akcjum, po której władzę przejmuje Oktawian August.

Czasy Cesarstwa Rzymskiego

Oktawian August stworzył rodzaj fikcji prawnej, dzięki której sprawował władzę nie będąc królem. Jego władza opierała się na charyzmie, pieniądzach oraz piastowaniu najważniejszych urzędów. Fikcja ta powodowała słabość władzy cesarskiej i ciągłe walki o władzę. Władza dziedziczna dynastii julijsko-klaudyjskiej zakończyła się wraz z zamachem na Nerona. Po nim władza cesarska jest zdobywana w walce przez wodzów legionów, wskutek czego gospodarka i finanse Rzymu oraz potencjał ludzki trwonione są przez ciągłe wojny domowe. Późniejsi cesarze próbują bezskutecznie rozwiązać problem przez system podwójnej lub poczwórnej władzy.

Cesarstwo przeżywa rozkwit za panowania dynastii Flawiuszy, a następnie pod panowaniem Trajana i Hadriana. Ostatnim władcą, który dokonywał podbojów nowych terytoriów był Marek Aureliusz. Zaś jego syn Kommodus przerwał ekspansję Rzymu. Kolejnych cesarzy na tron powoływała armia, zaś władza cesarska była coraz słabsza. W roku 395 n.e. nastąpił podział cesarstwa na zachodnie i wschodnie, zaś w roku 476 n.e. ostatni cesarz został obalony przez wodza germańskiego Odoakra.

Do dziś historycy zastanawiają się dlaczego upadła cywilizacja Rzymu. Złożyło się na to szereg przyczyn, jak nieuregulowana prawnie władza cesarska, ogromne koszty walk o władzę. Słabe cesarstwo nie miało początkowo żadnych wrogów, gdyż obejmowało cały obszar dookoła Morza Śródziemnego. Około lat 300 - 400 n.e. klimat się ochładza. Mają miejsce zarazy i upadek gospodarczy. Jednocześnie z północnego wschodu nadciągają plemiona barbarzyńskie, które szukają miejsca do życia w Europie. Cesarstwo ma coraz większe problemy z ich powstrzymaniem. Katastrofa ekologiczna związana z wybuchem wulkanu, zarazą (plaga Justyniana), głodem i suszami, jaka miała miejsce w VI wieku n.e. osłabiła Bizancjum, natomiast cywilizacja w części zachodniej praktycznie przestała istnieć.