Seks w PRL. Jak wyglądało życie seksualne w Polsce Ludowej?

Życie seksualne według partii i kościoła

Wychowanie seksualne

Wchodząca w okres dojrzewania polska młodzież nie miała dużego dostępu do edukacji seksualnej. Unikanie tematów związanych z seksem przypisuje się katolickiemu wychowaniu poprzedniego pokolenia. Jednak władze PRL też nie spieszyły się z usystematyzowaniem wiedzy młodych obywateli. Dużo uwagi poświęcano matkom i macierzyństwu, natomiast seks – według władz rządowych i kościelnych – zaczynał się po ślubie.

Wychowanie seksualne w szkołach wprowadzono dopiero w 1969 roku w ramach zajęć z biologii i higieny. Program obejmował głównie przygotowanie młodzieży do roli matek i ojców. Dopiero na nieobowiązkowych zajęciach z przysposobienia do życia w rodzinie socjalistycznej, wprowadzonych od 1973 roku młodzi ludzie dowiadywali się o antykoncepcji.

Nie było mowy, żeby wspomnieć o takich tematach jak mniejszości seksualne w PRL. Pierwsze doświadczenia seksualne, odkrywanie u siebie odmiennej orientacji czy jakichkolwiek odchyleń od ustalonej normy młodzież musiała załatwić we własnym zakresie. W dodatku prawdopodobnie z narażeniem na potępienie ze strony dorosłych i większości kolegów.

W wychowaniu seksualnym nie pomagał konserwatyzm kościoła i wielu polskich rodzin. Szczególnie młodzież wiejska i z rodzin robotniczych nie mogła liczyć na rzetelną edukację odnośnie życia seksualnego.

Aborcja w PRL – prawo i rzeczywistość

Dostęp do aborcji w PRL przeszedł ewolucję w ciągu kilkudziesięciu lat. Po II wojnie światowej obowiązywało prawo z 1932 roku, które dopuszczało usuwanie ciąży w przypadku choroby matki. W późnych latach 40-tych i na początku 50-tych wielu lekarzy forsowało zaostrzenie prawa. Urodzenie miało być obowiązkiem kobiety wobec socjalistycznej ojczyzny. Nawet jeżeli groziło utratą życia.

Aborcja w PRL została jednak dopuszczona ustawą z 1956 roku. Możliwe było dokonanie usunięcia ciąży w przypadkach:

• wskazań lekarskich dotyczących zdrowia matki i dziecka
• ze względu na trudne warunki życiowe
• ze względu na zajście w ciążę w wyniku przestępstwa

Ta ustawa obowiązywała do końca istnienia Polski Ludowej i została zmieniona dopiero w 1993 roku. W nowoczesnej historii Polski ustawa o aborcji w PRL z 1956 roku była najbardziej liberalnym zapisem prawnym na ten temat. Jak we wszystkich przypadkach miała swoich przeciwników i przeciwniczki po obu stronach politycznego spektrum. Pod koniec lat 80-tych pojawiły się projekty dotyczące zaostrzenia przepisów. Ustawa dotycząca aborcji w PRL nie zlikwidowała całkiem podziemia aborcyjnego, jednak razem z wprowadzeniem edukacji seksualnej i dostępu do antykoncepcji zmniejszyła ilość nielegalnych aborcji i niechcianych ciąż.

Ponieważ młode kobiety rozpoczynały życie seksualne bez wiedzy na ten temat aborcja, była często pierwszą formą ratunku przed niechcianą ciążą.

Mniejszości seksualne w PRL

Geje i lesbijki

Temat mniejszości seksualnych w PRL prawie nie istniał przed 1989 rokiem. Do dziś powstało niewiele opracowań. O odmiennych preferencjach nie mówiło się na lekcjach wychowania seksualnego. W kościele ostro je potępiano, ale najczęściej też się milczało.

To nie znaczy, że nie istnieli geje i lesbijki. Temat pojawiał się w książkach i czasopismach. Młodzież częściej mogła się z nim zetknąć oglądając filmy. Jako pierwsza nasuwa się komedia „Poszukiwany poszukiwana”, w której otwarcie mówi się o stosunkach seksualnych między kobietami. Całą historię można potraktować jako lekkie potraktowanie tematu gejów i lesbijek. Wszystko w niezobowiązującej formie, która mogła przejść przez cenzurę.

Dla wielu prawdziwych gejów i lesbijek życie było dużo bardziej gorzkie. Nie tylko byli nieakceptowani przez władzę i społeczeństwo. Ich izolację i odmienność wykorzystywały służby specjalne, podsyłając partnerów do życia seksualnego. Zresztą geje byli ewidencjonowani i obserwowani przez służbę bezpieczeństwa jako potencjalna patologia społeczna.

Geje a prawo

Mimo przemilczania tematu i śledzenia przez MO i SB mniejszości seksualne w PRL cieszyły się bardziej liberalnym prawem niż w wielu krajach Zachodu. Od 1932 roku nieprzerwanie obowiązywała ustawa nie penalizująca stosunków homoseksualnych. Taką ustawą nie mogły się pochwalić jeszcze w latach 60-tych ani Wielka Brytania ani USA.

Mimo wszystko niechęć władz i tabu, jakim był temat homoseksualizmu, nie pozwalały osobom nieheteronormatywnym normalnie funkcjonować. Wiele zostało zmuszonych do założenia rodzin, które później były im obojętne. Życie seksualne realizowali na boku, w gejowskich lokalach i gronie znajomych.

Ci, którzy zaakceptowali swoją odmienność i znaleźli wspierające środowisko walczyli o swoje prawa. Ten fakt jest chyba najbardziej zapomnianym wątkiem z dziejów praw mniejszości i seksu w PRL. W 1987 roku powstał Warszawski Ruch Homoseksualny, współtworzony przez pielęgniarza Waldemara Zboralskiego oraz studentów Uniwersytetu Warszawskiego. Organizacja próbowała się zarejestrować jako stowarzyszenie, ale odmówiono jej ze względu na potencjalne naruszenie „zasad moralności publicznej”.

Seks w PRL– cztery kolejne dekady

Czy wolna miłość zawitała do „domów z betonu”? W ciągu czterech dekad istnienia PRL wiele się zmieniło jeżeli chodzi o życie seksualne.

Nie sposób powiedzieć wszystkiego o seksie w PRL bez zagłębienia w poszczególne tematy. Można jednak wyróżnić pewne charakterystyczne trendy w ciągu czterech dekad:

W latach 50-tych seks nie był brany pod uwagę. Równość kobiet rozumiano przede wszystkim jako zniesienie barier do edukacji i kariery zawodowej. Praca miała być łączona z macierzyństwem, bo dobra przodownica jest najlepszą wychowawczynią kolejnych pokoleń Nowego Człowieka.