Starożytność - ramy czasowe, cywilizacje, najważniejsze wydarzenia, wynalazki

Historia starożytna obejmuje okres cywilizacji ludzkiej od czasu wynalezienia pisma do upadku największego mocarstwa tych czasów, czyli starożytnego Rzymu. W okresie tym ukształtowała się osiadła cywilizacja ludzka, powstały ośrodki władzy z miastami i państwami, powstały najważniejsze wynalazki, jak wóz, cegła, stół, kalendarz czy zegar, które dziś uważamy za coś oczywistego. Ludzie wybierali żyzne tereny do życia obok wielkich rzek oraz u ich ujścia do morza, gdzie powstawały cywilizacje i kultury, które rozwijały się dzięki kontaktom handlowym z sąsiednimi państwami.

Epoka starożytna - informacje i pojęcia

Jakie wydarzenia uważane są za początek starożytności

Starożytność stanowi pierwszą i najważniejszą epokę w historii powszechnej. Epoka ta rozpoczęła się, gdy ludzie zaczęli tworzyć pierwsze organizacje społeczne rządzone przez wodzów, a następnie królów. Organizacje te zakładały miasta i państwa, zaś w regionach gęsto zaludnionych państwa handlowały ze sobą i tworzyły system sojuszy i zależności.

Za początek starożytności uważa się wynalezienie pisma. Pod koniec IV wieku p.n.e. Sumerowie zaczęli stosować pismo klinowe w dokumentach państwowych, urzędowych, gospodarczych i prywatnych. Jest to data czysto umowna, gdyż za początek starożytności można także uznać powstanie pierwszych miast jak Jerycho czy Gobekli Tepe. Jednak historia jest nauką opisującą zdarzenia, zaś znamy tylko wydarzenia opisane w źródłach historycznych.

Kiedy nastąpił koniec starożytności

Historycy uznają, że starożytność skończyła się wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego, jednak spierają się, co do daty, kiedy to nastąpiło. Koniec starożytności oznacza upadek systemu bezpieczeństwa międzynarodowego, tzw. “pax romana”, zagwarantowanego przez Cesarstwo Rzymskie. Następuje wówczas okres wędrówek ludów, które opuszczają Azję i zasiedlają Europę. Epoka starożytna kończy się również wraz ze zmianą światopoglądu. W miejsce dawnych religii, które stanowiły rodzaj państwowej umowy z Bogami na zasadzie “daję, abyś dał”, pojawia się chrześcijaństwo oparte na zasadzie osobistego dążenia do zbawienia przez etyczne postępowanie.

Jako symboliczne wydarzenie stanowiące koniec epoki starożytnej można uznać:

  • rok 378, kiedy miała miejsce bitwa pod Adrianopolem, w której legiony rzymskie poniosły klęskę z rąk Wizygotów. Bitwa wykazała słabość Cesarstwa, które dotąd uchodziło za niepokonane. Klęska Rzymian umożliwiła wkroczenie na teren Cesarstwa coraz to nowych plemion obcych ludów.
  • rok 395, kiedy nastąpił podział Cesarstwa Rzymskiego na wschodnie i zachodnie,
  • rok 476, czyli obalenie ostatniego cesarza rzymskiego Augustulusa Romulusa, przez Odoakra, wodza plemion germańskich,

Historia starożytna - cywilizacje i najważniejsze wydarzenia

Historia starożytna - najważniejsze wydarzenia

  • ok. 1600 p.n.e. - najazd Hyksosów na Egipt i ludów indoeuropejskich na Grecję i wyspy,
  • ok. 1200 p.n.e. - koniec epoki brązu połączony z klęskami żywiołowymi, wędrówką ludów upadkiem wielu cywilizacji,
  • 753 p.n.e. - legendarna data założenia Rzymu,
  • 490 p.n.e. - najazd Persów na Ateny,
  • 338 p.n.e. - bitwa pod Cheroneą, uzależnienie Grecji od Macedonii,
  • 333 - 323 p.n.e. - podboje Aleksandra Wielkiego,
  • 264 - 146 p.n.e. - wojny punickie,
  • 83 - 31 p.n.e. - wojny domowe w Rzymie i powstanie cesarstwa,
  • 395 n.e. - podział Rzymu na cesarstwo wschodnie i zachodnie,
  • 476 n.e. - upadek zachodniego cesarstwa.

Cywilizacje epoki brązu - charakterystyka i informacje

Najstarsze cywilizacje powstały w rejonie tzw. żyznego półksiężyca, czyli w Mezopotamii oraz w Chinach, gdzie na owe czasy były najbardziej żyzne ziemie rolnicze oraz najwięcej zwierząt nadających się do udomowienia. W Mezopotamii udomowiono owce i kozy, a później bydło i konie. W Chinach udomowiono świnie. Tu najwcześniej nastąpiła tzw. rewolucja neolityczna, czyli przejście na osiadły tryb życia i zaczęły powstawać osady i miasta.

We wczesnej epoce brązu (3500–2000 p.n.e.) powstały:

  • Sumer na terenie Mezopotamii,
  • Akad,
  • Egipt,
  • cywilizacje miejskie w Indiach.

Średnia epoka brązu (2000–1600 p.n.e.) oznacza okres wędrówek ludów. Znany jest zwłaszcza najazd Hyksosów na Egipt, którzy wprowadzili konia do Egiptu. W Anatolii powstaje państwo Hetytów. Amoryci przejmują państwo sumeryjsko-akadyjskie, zaś Huryci tworzą państw Mitanni. Prawdopodobnie do Grecji napływają ludy indoeuropejskie i powstaje cywilizacja Minojska i Mykeńska. W tym czasie ludy indoeuropejskie stworzyły cywilizację w Indiach.

W czasie późnej epoki brązu (1600–1200 p.n.e.) powstają silne państwa, jak: Egipt, Babilon, Mitanni, państwo Hetytów i Asyria. Rok około 1200 p.n.e. oznacza symboliczna datę końca epoki brązu. Następuje wówczas tzw. najazd ludzi morz, susze, głód i wojny. Upada cywilizacja Hetytów, Mykeny i większość państw Mezopotamii.

Najważniejsze cywilizacje epoki brązu - charakterystyka i informacje

Starożytny Egipt rozwija się od około III tysiąclecia p.n.e. w dolinie rzeki Nil, w północnej Afryce. Rolnicza gospodarka rozwija się dzięki wylewom Nilu, który nanosi żyzny muł na pola. Egipscy faraonowie kierują ekspansję na południe, w kierunku Nubii. Rywalizują o tereny Bliskiego Wschodu z Hetytami i państwem Mitanni. Egipt jako jedyne państwo przetrwał inwazję ludów morza około 1200 roku p.n.e., lecz nigdy już nie odzyskał świetności. Zostaje podbity przez Asyrię, a następnie Persję. Po podbojach Aleksandra Wielkiego, w Egipcie panuje dynastia greckich Ptolemeuszów. Zaś po walkach Oktawiana Augusta z Antoniuszem, Egipt staje się prowincją rzymską.

Cywilizacja grecka rozpoczęła się wraz z upadkiem Myken na początku epoki żelaza. Przybyły wówczas nowe plemiona Dorów. Po okresie ciemnych wieków upadku, tworzą oni wybitną cywilizację miast-państw, gdzie rozwija się nauka, filozofia, literatura, poezja i budownictwo. Grecja odpiera ataki ze strony Persji, jednak osłabiona wyniszczającą, wewnętrzną wojną między peloponeską, popada w zależność od Macedonii. Aleksander Macedoński podbija Persję, zaś po jego śmierci wschodnia część basenu Morza Śródziemnego podzielona zostaje na 3 ośrodki: Macedonia-Grecja, Egipt Ptolemeuszy, państwo Seleucydów. Kraje te zostają stopniowo anektowane przez Rzym.

Państwo rzymskie wyrasta z małej osady nad Tybrem, która uzależnia od siebie całą Italię. Następnie dochodzi do rywalizacji o hegemonię w basenie Morza Śródziemnego międz Rzmem a Kartaginą, silnym ośrodkiem fenickim. Rzymianie wychodzą z tych wojen zwycięsko i stopniowo stają się mocarstwem, które panuje nad wszystkimi państwami nad brzegami Morza Śródziemnego. Początkowo Rzym jest republiką, a raczej oligarchią, rządzoną przez najwyższe rody arystokratyczne. Jednak po wojnach domowych, kiedy to wielcy wodzowie armii sięgają po władzę, powstaje cesarstwo rządzone przez cesarza. Cesarstwo upada w IV wieku n.e. wskutek kryzysu władzy, oziębienia klimatu, epidemii, kryzysu gospodarczego i napływu obcych plemion.

Starożytność - najważniejsze pojęcia, wynalazki i budowle

Charakterystyka epoki

Historia starożytna obejmuje takie pojęcia czasowe jak: epoka kamienia, epoka brązu i epoka żelaza. Starożytność zaczyna się pod koniec epoki kamienia, kiedy to powstaje państwo Sumerów z ich pismem klinowym. Powstały wówczas takie wynalazki, jak: cegły, szkło i koło oraz mierzenie czasu. Sumerowie wprowadzili system miar i wag, zapoczątkowali matematykę, stworzyli kalendarz i zegar.

Epoka brązu datuje się od około 3500 roku p.n.e. Brąz stanowi stop miedzi z cyną. Brąz stosowano do wyrobu narzędzi i broni. Jednak był on dość miękki, dlatego też w późniejszym czasie odkryto spiż będący stopem miedzi, cyny i cynku i lepiej nadawał się do wyrobu broni siecznej. W epoce brązu wprowadzono takie wynalazki, jak: radło i żarna do mielenia zboża. Czas mierzono przy pomocy zegarów wodnych lub klepsydry oraz zaczęto pisać na papirusie i pergaminie. Transport odbywał się przy pomocy wozów na kołach, statków wiosłowych lub żaglowych. Z tego okresu pochodzą takie budowle jak: Świątynie Hatszepsut w Egipcie, Stonehenge w Anglii, Skarbiec Atreusa lub Grobowiec Agamemnona w Mykenach, Piramida Dżesera w Egipcie i wiele innych.

Epokę żelaza datuje się od czasu wytwarzania żelaza z rudy. Prawdopodobnie było to wynalazkiem Hetytów. Główny ośrodek cywilizacji ludzkiej istnieje wówczas na terenie południowej Europy oraz Bliskiego Wschodu, gdzie powstają wtedy takie cywilizacje, jak: Grecja, Persja, Babilon, Asyria, Kartagina i Rzym. Najważniejsze zabytki i budowle tego okresu to: Partenon w Atenach, Koloseum i Panteon w Rzymie i wiele innych.

Głównymi ośrodkami władzy w starożytności były miasta-państwa, które zarządzały podbitymi terenami. Władzę sprawowali początkowo wodzowie, a następnie królowie otoczeni arystokracją. Wytworzyły się również demokracje-oligarchie, jak w Rzymie lub miastach greckich. Gospodarka starożytna opierała się na niewolnictwie. Obywatelami państw byli wolni mężczyźni trudniący się gospodarką rolną, handlem lub łupiestwem. Niewolnikami były ludy podbite, jeńcy wojenni lub ludzie urodzeni w niewoli. Bardzo częste, szczególnie w Rzymie, było wyzwalanie niewolników. W niektórych cywilizacjach praktycznie wszyscy byli niewolnikami króla i naczelnika rodu, lecz istniała hierarchia zależna od urodzenia i pełnionych funkcji.