TOP 10 nietypowych polskich tradycji świątecznych
Boże Narodzenie kojarzy się nie tylko z pysznym jedzeniem i mieniącą się lampkami choinką, ale też z tradycjami, które od lat kultywowane są w wielu rodzinach. W Polsce mamy mnóstwo różnorodnych tradycji, jednak nie wszędzie są one takie same. Zwykle każdy region naszego pięknego kraju ma inne zwyczaje, które związane są z obchodami świąt Bożego Narodzenia. Jakie są najbardziej nietypowe polskie tradycje świąteczne, które istnieją do dziś? A może znajdują się wśród nich takie, których już się nie kultywuje, jednak warto wymienić je w zestawieniu? Sprawdź TOP 10 nietypowych polskich tradycji świątecznych.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o społeczeństwie.
Z tego artykułu dowiesz się:
10 tradycji bożonarodzeniowych w Polsce, które warto znać
1. Przekroczenie progu, grosik w barszczu i łuski z karpia
Od wielu pokoleń Polacy kultywują różne tradycje związane z Bożym Narodzeniem. Wiele z nich przyjęło się może nie w całym kraju, ale na pewno w poszczególnych regionach. W kilku z nich przetrwał na przykład przesąd, że jeśli pierwszym gościem w wigilijny poranek będzie w domu mały chłopiec, przyniesie to wszystkim domownikom ogromne szczęście w nowym roku. Gorzej, jeśli próg mieszkania jako pierwsza przekroczy dziewczynka!
W niektórych polskich rodzinach nadal umieszcza się w barszczu grosik – a dokładniej wrzuca się go do jednego z uszek podczas przygotowywania farszu. Kto trafi na grosik, ten w nadchodzącym roku będzie miał zarówno szczęście w finansach, jak i w życiu. Aby zapewnić sobie pomyślność w nowym roku, wiele osób w Wigilię zachowuje także łuski karpia, aby następnie schować je w portfelu. Ponoć zapewnia to bogactwo.
2. Sprzątanie domu i obserwowanie pierwszej gwiazdy
Jedna i druga tradycja zapoczątkowana została na Kaszubach, jednak wciąż kultywowane są one przez wiele rodzin z innych części Polski. W Wigilię domownicy powinny robić ostatnie porządki zarówno w mieszkaniu, jak i na podwórku. Zgodnie z tradycją wspólnymi siłami przestrzeń porządkuje się nie tylko po to, aby wokół było ładnie. Porządek w domu zapewnić ma bowiem spokój przez cały rok.
W wielu domach do wspólnej kolacji wigilijnej siada się wyłącznie, gdy na niebie zabłyśnie pierwsza gwiazda. Właśnie ona symbolizować ma bowiem gwiazdę betlejemską, którą dojrzeli trzej mędrcy wędrujący do Betlejem. Pierwsza gwiazda to znak, że wszyscy domownicy przystąpić mogą do wspólnej wieczerzy.
3. Pasterka (nie tylko w kościele)
W wielu polskich domach po wieczerzy wigilijnej siadamy do oglądania kultowych świątecznych filmów. W innych z kolei cała rodzina wychodzi o północy na pasterkę w kościele – a więc uroczystą mszę, która upamiętnia oczekiwanie betlejemskich pasterzy na narodziny Jezusa Chrystusa.
Co z tymi, którzy nie mają ochoty lub siły na pasterkę? Pozostają przy świątecznych stołach i oglądają telewizję. Często puszczane są tam nie tylko świąteczne produkcje, ale i np. pasterka prosto z Watykanu. Okazuje się więc, że wcale nie trzeba wychodzić na pasterkę do kościoła, żeby wziąć w niej udział. To już może niespecjalnie zadziwiająca, lecz bardzo współczesna tradycja świąteczna.
4. Przyklejanie opłatka do szyby
Wśród TOP 10 nietypowych polskich tradycji świątecznych warto wymienić również te, których już się nie kultywuje. Dawniej w naszym kraju wierzono na przykład, że Wigilia jest odbiciem lustrzanym wydarzeń z przyszłości – gdy ktoś więc w Wigilię będzie się kłócił, w nowym roku też czekają go kłótnie. Zwiastunem nieszczęścia było również trzynaście osób siedzących przy stole. Komuś spadła łyżka? To znak, że ktoś umrze w nadchodzącym roku!
Jednym z najdziwniejszych i jednocześnie najbardziej nietypowych zwyczajów w Polsce było maczanie przełamanego opłatka w miodzie, a potem przyklejanie go do szyby. Po co się to robiło? Otóż, aby sprawdzić, kto… umrze. Jeśli czyiś fragment opłatka odkleił się od szyby, był to zwiastun rychłej śmierci danej osoby.
5. Post w Wigilię
To tradycja, którą kultywuje się w Polsce od lat. Dlaczego w Wigilię nie je się mięsa? Otóż związane jest to z zasadami kościoła katolickiego, według których wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych jest przygotowaniem ciała i ducha na radosne przeżycie Bożego Narodzenia. Właśnie dlatego warto ponoć uczynić Wigilię dniem postnym.
W 1983 roku formalnie zniesiono w kościele katolickim obowiązek postu. W Polsce jednak post wigilijny podtrzymywany był przez episkopat aż do 2003 roku. Czy teraz wciąż przestrzega się postu? W większości tradycyjnych domów tak. Coraz częściej odchodzi się jednak od tej tradycji, więc staje się ona nietypowa. Jeśli szukasz więcej ciekawostek, sprawdź także ten artykuł z TOP 10 najlepszych filmów świątecznych.
Tradycje w Polsce na Wigilię – najbardziej nietypowe i ciekawe zwyczaje
6. Gwiazdor, Mikołaj i… makiełki
Obie postaci i potrawa znane są najbardziej mieszkańcom Wielkopolski. Większość grzecznych dzieci otrzymuje prezenty od Mikołaja. Tymczasem w Wielkopolsce podarunki przynosi im Gwiazdor. A co z niegrzecznymi maluchami? Otóż dostają one… zgniłą pyrę! Czy Mikołaj ma jednak jakieś odniesienie w wielkopolskich tradycjach świątecznych? Tak, ponoć roznosi on prezenty w samym Poznaniu – ale, zanim odda komuś podarunek, sprawdza stan czystości obuwia tej osoby.
Jednym z kultowych dań, które w zasadzie można zaliczyć do tradycyjnych, są makiełki. W Wielkopolsce spożywanie ich wiąże się z bardzo długą tradycją kulinarną. Na to słodkie świąteczne danie składa się głównie makaron podawany z masą makową, miodem i bakaliami.
7. Dodatkowe nakrycie przy stole
Tradycja zostawiania dodatkowego nakrycia przy wigilijnym stole od wielu lat praktykowana jest w polskich rodzinach. Według staropolskiej rodziny na stole powinien stać jeden pusty komplet talerzy i sztućców. To na wszelki wypadek, gdyby w domu pojawił się niezapowiedziany gość lub strudzony wędrowiec.
Symbolika pozostawiania dodatkowego nakrycia przy stole jest jednak znacznie głębsza. To wyraz szacunku i pamięci o zmarłych, a także o tych, którzy z jakiejś przyczyny nie mogli zjawić się na Wigilii. Tradycję tę uważa się za jedną z najpiękniejszych w Polsce.
8. Świeca wigilijna i bożonarodzeniowa
Ustawianie wigilijnej świecy przywędrowało do Polski z Holandii. Światło bijące z takiej świecy miało być swego rodzaju zaproszeniem dla Maryi i Józefa. Dzięki niemu mogli dotrzeć bowiem do miejsca, w którym narodzić miał się Jezus.
Równie nietypową tradycją jest ustawianie na stole bożonarodzeniowej świecy. To najbardziej wymowny symbol Jezusa, który dzięki niej przychodzi do domów wierzących ludzi. Świeca jest także symbolem światłości Chrystusa. W Polsce najczęściej stawiamy na stół świecę w kolorze złotym, białym lub czerwonym.
9. Sianko pod obrusem
W wielu domach tradycja wkładania sianka pod obrus nadal jest kultywowana, mimo iż część osób dawno od tego zwyczaju odeszła. Wkładanie sianka zapoczątkowali poganie. Wcześniej ukrywanie siana związane było ze świętem agrarnym.
Zgodnie z tradycją należy włożyć sianko pod obrus. Jest to bowiem symbol narodzin Chrystusa w ubóstwie. Podczas dekorowania świątecznego stołu warto poprosić dziecko, aby włożyło sianko pod obrus. Wyjaśnić można mu od razu znaczenie tej pięknej tradycji.
10. Obwiązywanie stołu łańcuchem
Na Podhalu jest mnóstwo nietypowych tradycji, które znane są raczej tamtejszym mieszkańcom. Kiedyś na przykład w Wigilię stół obwiązywano … łańcuchem. Miała to być gwarancja, że rodzina w przyszłym roku będzie ze sobą zjednoczona.
Górale z Podhala do dziś wierzą, iż w święta przychodzą do domów duchy przodków. Właśnie dlatego podczas podhalańskiej Wigilii nie powinno się używać ostrych narzędzi, aby przypadkiem nie zranić duszy zmarłego.
Autor: Paulina Zambrzycka
Bibliografia:
- Koper Sławomir: Święta po polsku. Tradycje i skandale, Wydawnictwo Fronda, Warszawa 2019
- Brand Sofie Maria: Święta na świecie, Wydawnictwo Znak Emotion, Warszawa 2021