Wacław III – daty panowania, królestwa, w których panował, zabójstwo
Wacław III to niekoronowany król Polski oraz król Czech w latach 1305-1306. Jako syn Wacława II był ostatnim przedstawicielem czeskiej dynastii Przemyślidów. W Polsce władca ten jest raczej zapomniany. Zginął w tragicznych okolicznościach latem 1306 roku. Jak wyglądało jego panowanie? Co udało mu się zdziałać?
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o historii Polski.
Z tego artykułu dowiesz się:
U boku ojca – Wacław III władcą Węgier
Wacław III pojawił się na świecie 6 października 1289 roku. Jego matką była Guta Habsburżanka. Ojciec wiązał z synem wielkie nadzieje. Chciał go dobrze ożenić i osadzić na którymś z europejskich tronów. Najchętniej widział go na stolcu węgierskim w Budzie.
Realizację swoich planów Wacław II rozpoczął już w 1298 roku, zaręczając swego dziewięcioletniego wówczas syna z Elżbietą, córką ostatniego z Arpadów, Andrzeja III. Ten ostatni, umierając 14 stycznia 1301 roku, utorował Wacławowi bezpośrednio drogę do tronu węgierskiego. Na sejmie w Budzie w 1301 roku możni węgierscy zadecydowali o oddaniu Wacławowi III korony. Uroczysta koronacja Przemyślidy odbyła się 27 sierpnia tego samego roku w Białogardzie Królewskim (Székesfehérvár), gdzie nowy król otrzymał imię Władysław V.
Rządy Przemyślidy na Węgrzech nie cieszyły się powszechną aprobatą. Z każdym miesiącem jego pozycja malała. Wśród zagorzałych zwolenników syna Wacława II znajdowali się m.in. arcybiskup Kalocsy Jan oraz biskup krakowski Jan Muskata.
W walkę o schedę po bezdzietnie zmarłym Andrzeju III włączył się wywodzący się z Neapolu Karol Robert Andegaweński. Z pomocą przyszło mu wielu magnatów węgierskich oraz sam papież Benedykt XI. Doszło nawet do tego, iż zwolennicy Karola podeszli pod Budę i Białogard w celu opanowaniu tych ważnych pod względem strategicznym ośrodków. Na całe szczęście Przemyślidzie udało się odeprzeć ataki przeciwników.
Wojna domowa na Węgrzech osiągnęła punkt kulminacyjny w 1303 roku, kiedy to po stronie Karola Roberta opowiedzieli się władca Niemiec Albrecht Habsburg oraz wygnany z Polski książę Władysław Łokietek. W obliczu przewagi koalicji antyczeskiej panowanie swego syna na Węgrzech próbował uratować Wacław II. Podjęta przez niego w 1304 wyprawa zbrojna zakończyła się jednak fiaskiem. W efekcie obaj Wacławowie powrócili do Czech, zabierając ze sobą insygnia koronacyjne królów węgierskich.
Rządy Wacława III w Czechach
Wacław III w połowie 1305 roku został także królem Czech po śmierci swego ojca, zmagającego się w ostatnich dniach swego życia z chorobą. Młody król swoje panowanie w państwie czeskim rozpoczął od usunięcia doradców Wacława II, co nie spodobało się części opinii publicznej, oskarżającej władcę o najgorsze rzeczy.
Spadkobierca Wacława II, chcąc zapełnić świecący pustkami skarb czeski, zaczął zastawiać majątki królewskie. Współcześni historycy postępowanie monarchy oceniają pozytywnie. Również przychylnie patrzy się na fakt zawarcia w sierpniu 1305 roku traktatu pokojowego między Albrechtem II a Wacławem III, który zgodził się na niewielkie ustępstwa terytorialne.
Nieco później Wacław III zrzekł się także korony węgierskiej na rzecz swego kuzyna, księcia bawarskiego Ottona, dając mu insygnia koronacyjne. Posunięcie Przemyślidy za jednym zamachem uwalniało go od rywalizacji z Andegawenami. Odtąd cały ciężar zmagań z Karolem Robertem spoczywał na Ottonie, zaś Wacław po cichu wspierał jego działania.
Wacław III jako niekoronowany król Polski
Zdecydowanie gorzej wiodło się Wacławowi III w Polsce. Rządził on tutaj jako spadkobierca Wacława II, który w 1300 roku przywdział na swe skronie koronę w Gnieźnie. W Małopolsce panowanie Przemyślidów wyeliminował Władysław Łokietek, któremu udało się opanować Kraków. Z kolei w Wielkopolsce załogi czeskie musiały ustąpić przed Henrykiem III Głogowskim i Bolesławem III Rozrzutnym.
Wacław III, chcąc umocnić się w Polsce, ożenił się z Wiolą, córką księcia cieszyńskiego Mieszka. Ślub odbył się 5 października 1305 roku w Brnie. Niedługo potem Wiola została koronowana na królową Czech. Małżeństwo to nie należało do udanych, gdyż Wacław prowadził się nie najlepiej. Nadużywał alkoholu oraz, co gorsza, zabawiał się z innymi kobietami.
Król Czech i Polski dodatkowo związał się z Zakonem Krzyżackim i Brandenburgią. Dzięki mediacji Krzyżaków na początku 1306 roku Wacławowi udało się zażegnać konflikt na Kujawach. Natomiast w sierpniu 1305 roku Przemyślida odstąpił Pomorze Gdańskie Brandenburczykom w zamian za bliższą Czechom Miśnię. Sprawdź także ten artykuł o władcach Polski z okresu rozbicia dzielnicowego.
Zabójstwo ostatniego Przemyślidy
Jak wskazują historycy, tylko zbrojna interwencja w Polsce mogła zmienić wybitnie niekorzystną sytuację Wacława III w Polsce. Król czeski doskonale zdając sobie z tego sprawę, zaczął jeszcze wiosną 1306 roku przygotowania do wyprawy do naszego kraju.
Jak się miało później okazać, Wacław III nigdy jednak nie pojawił się w Polsce. Został bowiem skrytobójczo zamordowany na Morawach w Ołomuńcu przez niemieckiego najemnika Konrada z Dotensteinu. Do dziś dnia nie ustalono, z czyjego polecenia działał morderca. Podejrzanych jest wielu (wśród nich także Władysław Łokietek), jednak brakuje jednoznacznych dowodów na definitywne rozstrzygnięcie tej sprawy.
Wacław III był ostatnim władcą czeskim z rządzącej od kilku już wieków Czechami dynastii Przemyślidów. Jego ciało spoczęło w bazylice św. Jakuba w Pradze. Młody król Czech i Polski pozostawił po sobie jednego nieślubnego syna i najprawdopodobniej nieślubną córkę Elżbietę.
Po śmierci Wacława, w Czechach i w Polsce rozpoczęła się walka o spadek po nim. W pierwszym z wymienionych krajów ostatecznie zwyciężył Jan Luksemburski, natomiast w drugim książę Władysław Łokietek, któremu udało się zjednoczyć Polskę i w 1320 roku koronować w Krakowie na jej króla.
Autor: Mariusz Samp
Bibliografia:
- Barciak Antoni, Czechy a ziemie południowej Polski w XIII oraz w początkach XIV wieku, Polityczno-ideologiczne problemy ekspansji czeskiej na ziemie południowej Polski, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice 1992.
- Besala Jerzy, Piastowie – Przemyślidzi – Andegawenowie, Dom Wydawniczy Bellona, Wydawnictwo Muza, Warszawa 2006.
- Bieniak Janusz, Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Toruń 1969.
- Duch Wojtek, Wacław III – król Polski, który nigdy w niej nie był. Czy zamordował go Łokietek? [https://historia.org.pl/2021/03/19/waclaw-iii-krol-polski-ktory-nigdy-w-niej-nie-byl-czy-zamordowal-go-lokietek; dostęp: 25.06.2021].
- Jaskulski Jacek, Wacław III (król Węgier i Chorwacji 1301-1305, władca Czech i Polski 1305-1306) [https://twojahistoria.pl/encyklopedia/waclaw-iii-krol-wegier-i-chorwacji-1301-1305-wladca-czech-i-polski-1305-1306; dostęp: 25.05.2021].
- Szczur Stanisław, Historia Polski, Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
- Włodarski Bronisław, Polska i Czechy w drugiej połowie XIII i początkach XIV wieku (1250-1306), Archiwum Towarzystwa Naukowego we Lwowie, Lwów 1931.
- Zientara Benedykt, Wacław III, [w:] Poczet królów i książąt polskich, red. Andrzej Garlicki, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1980.