Wielka rewolucja francuska

Znaczenie rewolucji francuskiej w dziejach Europy i świata trudno przecenić. Było to pierwsze, udane powstanie ludu, które obaliło stary porządek feudalny. Skutkiem rewolucji było przejęcie w przyszłości władzy przez bogatą burżuazję, a lud nie zyskał nic, mimo pięknych haseł i deklaracji. Rewolucję cechował ogromny terror, zniszczenie wykształconych elit oraz niepowetowane straty dzieł sztuki i kultury. Dowiedz się jak przebiegała rewolucja francuska i jakie były jej główne etapy.

Wielka rewolucja francuska - najważniejsze wydarzenia, etapy i daty

Najważniejsze wydarzenia

Wielka Rewolucja Francuska trwała w latach 1789 - 1799. Jej przebieg można podzielić na 4 etapy:

• początek powstania,
• rządy żyrondystów,
• rządy jakobinów,
• rządy termidorian.

Najważniejsze wydarzenia i daty:

• 24 stycznia 1789 roku - zwołanie Stany Generalnych,
• 14 lipca 1789 - wybuch rewolucji, w momencie zdobycia Bastylii,
• 26 sierpnia 1789 - uchwalenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela,
• 21 stycznia 1793 - ścięcie króla,
• 2 czerwca 1793 - przejęcie władzy przez Jakobinów,
• 27 lipca 1794 - zamach 9 thermidora,
• 19 listopada 1799 - zamach stanu Napoleona, który zakończył rewolucję.

Symbole rewolucji francuskiej:

• trójkolorowy sztandar zawierający: barwy Paryża niebieskie i czerwony oraz barwy Burbonów biały,
• Marsylianka,
• hasło: wolność, równość i braterstwo.

Dlaczego wybuchła rewolucja francuska

Wybuch rewolucji francuskiej poprzedziły długie lata kryzysu, w jaki pogrążyła się Francja. Kosztowne przedsięwzięcia Ludwika IV, przepych dworu Ludwika XV oraz nieudane wojny doprowadziły do znacznego zadłużenia państwa. Ponadto w latach 80-tych miał miejsce nieurodzaj, który spowodował głód, nędzą, falę przestępczości i powstań.

Społeczeństwo francuskie dzielono wówczas na 3 stany: szlachtę, duchowieństwo i stan trzeci. Szlachta traciła znaczenie i uważano ich za darmozjadów bawiących się na dworze króla. Duchowieństwo było podzielone na bogatych dostojników i biednych zwykłych księży. Część stanu trzeciego stanowiła bogata burżuazja, która mimo znacznych majątków nie miała żadnego wpływu na sytuację polityczną.

Jako przyczynę wybuchu rewolucji często wysuwa się nienawiść do niepopularnego Ludwika XVI oraz jego żony Marii Antoniny, którą obwinia się o wydatki dworu, podczas gdy lud cierpi nędzę. Jako wyraz jej nieznajomości realiów było przypisywane jej powiedzenie, że jeśli lud nie ma chleba, to niech je ciastka. Nienawiść do Marii Antoniny podsyciła słynna afera naszyjnikowa, kiedy to para oszustów nabyła drogocenny naszyjnik, jakoby w imieniu królowej. Mimo, że oszustwo wyszło na jaw, nikt nie wierzył, że Maria Antonina nie miała z tym nic wspólnego.

Do dziś historycy dyskutują nad przyczyną wybuchu rewolucji francuskiej. Czy niebywały terror, likwidacja elit oraz niszczenie kościoła katolickiego, spowodowało tylko powstanie ludowe, które wymknęło się spod kontroli, czy też wybuch był sterowany. Niektórzy historycy opowiadają się za próbą przewrotu przez linię Burbonów, kiedy to książę Orleański chciał przejąć władzę obalając słabego Ludwika XVI.

Rewolucja francuska - etapy i przebieg

Próby reform i wybuch rewolucji - 1789 - 1791

Przed wybuchem rewolucji próbowano przeprowadzić reformy poprawiające sytuację finansowa królestwa. Ponieważ reformy miały polegać głównie na opodatkowaniu szlachty, dostojnicy wywierali nacisk na króla, żeby zdymisjonował pro reformatorskich ministrów.

W monarchii absolutnej, jaką była ówczesna Francja, próbowano stworzyć system demokratyczny poprzez zwołanie Stanów Generalnych, które miały uchwalić konstytucję. Jednak doszło wówczas do kłótni między przedstawicielami stanu trzeciego a przedstawicielami szlachty i duchowieństwa. Ostatecznie stan trzeci powołał własne Zgromadzenie Narodowe. Szlachta pod wodzą księcia Orleańskiego i duchowieństwo dołączyło do zgromadzenia. Lud Paryża odnosił się entuzjastycznie do księcia Orleańskiego, którego nazwano “Egalite” oraz do popularnego polityka Jacquesa Neckera. Działali wówczas mówcy i agitatorzy, którzy wzywali lud do zbrojenia się w obawie, że król przywróci porządek przy pomocy wojska.

Lud zdobył broń w arsenale, zaś amunicji szukał w Bastylii. Załoga usiłowała bronić twierdzy, jednak została pokonana. W Paryżu zabito mera, zaś w miastach całej Francji zaczęto przejmować władzę. Już wtedy rojaliści zaczęli emigrować. W Paryżu władzę przejęła Komuna Paryża, ustanowiono Gwardię Narodową pod wodzą La Fayette i wybrano symbol rewolucji: kolory niebieski, czerwony i biały.

Na wsi doszło do licznych powstań chłopskich, w celu zniesienia ciężarów feudalnych. W sierpniu 1789 uchwalono Deklarację Praw Człowieka i Obywatela. Król został zmuszony do jej podpisania dopiero po marszu kobiet na Wersal, kiedy to uzbrojony tłum wygłodniałych ludzi wkroczył do siedziby króla. Kilka miesięcy później król usiłował uciec z Francji, jednak został schwytany. W 1971 roku uchwalono nową konstytucję.

Wojna z Prusami i rządy żyrondystów - lata 1792 - 1793

W początkowym okresie spokoju zaczęły powstawać liczne partie polityczne. Umiarkowani republikanie, żyrondyści, zaczęli nawoływać do wojny z Prusami i Austrią. Początkowo Francja ponosiła klęski. Wojska pruskie zbliżały się do Paryża, jednak z niewiadomych przyczyn (prawdopodobnie epidemia) wycofały się. Natomiast wojska francuskie ruszyły do ataku i zajęły Niderlandy, Sabaudię i Nadrenię.

W czasie wojny powstanie plebsu miejskiego doprowadziło do detronizacji króla, a następnie do jego procesu. Ludwika XVI skazano na śmierć i zgilotynowano 21 stycznia 1793 roku.

W tym okresie wybuchło powstanie w Wandei, kiedy to chłopi bronili się przed poborem do wojska oraz bronili chrześcijaństwa i księży nie zaprzysiężonych przez rewolucję. Powstanie to zostało krwawo stłumione i mówi się, że było to pierwsze ludobójstwo w czasach nowożytnych. Ludzi mordowano na różne sposoby, głównie spędzając ich na barki, które następnie topiono w rzece. Nie szczędzono kobiet i dzieci. Ciał było tak wiele, że wykorzystywano je ekonomicznie, na przykład do szycia spodni z ludzkiej skóry. Liczbę ofiar trudno jest oszacować z powodu zniszczenia dokumentów. Jednak większość historyków zgadza się, że zginęło wówczas około 300 tysięcy ludzi.

Terror jakobinów - 1793 - 1974

Żyrondyści zostali siłą usunięci z urzędu przez tłum, zaś rządy przejęli jakobini. Próbowali oni działać na rzecz biedoty, na przykład ustanawiając ceny maksymalne. Nakazali zniszczenie dokumentów feudalnych i uchwalili przekazanie chłopom uprawianej przez nich ziemi. Zniesiono niewolnictwo w koloniach.

Jakobini wprowadzili terror, w wyniku którego ogromne rzesze ludzi zginęły na gilotynie. Najpierw aresztowano i stracono żyrondystów. Następnie jakobini zdelegalizowali organizacje kobiece i feministryczne, zaś ich przywódczynie zostały skazane na śmierć. Ścięta została również Maria Antonina.

Po skazaniu na śmierć i zgilotynowaniu członków innych partii politycznych, Jakobini i ich przywódca Maksymilian Robespierre rozpoczęli samodzielne rządy. Ustanowili oni prawo, w wyniku którego Trybunał Rewolucyjny mógł skazywać bez przesłuchania oskarżonego i świadków, a nawet skazywać grupowo. Skazywano przeciwników politycznych jakobinów, dawne elity, ludzi związanych z rodziną królewską czy oficerów armii. Szacuje się, że w czasie rządów jakobinów zginęło około 18 tysięcy ludzi.

Rządy Termidorianów i koniec rewolucji - 1794 - 1799

W lipcu 1794 roku przywódca Jakobinów, Robespierre zapowiedział ogłoszenie kolejnej listy proskrypcyjnej. Wywołało to walki zarówno w Konwencie jak i na ulicach Paryża. W wyniku zamachu stanu 9 thermidora (data według kalendarza rewolucyjnego), władzę przejęło nowo ugrupowanie zwane thermidorianami.

Termidorianie również stosowali terror, lecz był on łagodniejszy, tak zwany “biały terror”. Prześladowano jakobinów, których wielu aresztowano i skazano na śmierć. Termidorianie musieli borykać się z narastającym kryzysem ekonomicznym i trwającą cały czas wojną z Prusami.

W sierpniu 1795 uchwalono nową konstytucję i powierzono rządy Dyrektoriatowi złożonemu z 5 dyrektorów. Władza dyrektoriatu była słaba. Kilkakrotnie zawiązywały się spiski, aby ją obalić. Sprzysiężenie Równych czy zamach stanu rojalistów zostały udaremnione. Ostatecznie kres rządom Dyrektoriatu położył zamach Napoleona Bonaparte, który mianował siebie pierwszym konsulem Francji.

Wielka rewolucja francuska - znaczenie i skutki

Rewolucja francuska miała szczególne znaczenie jako pierwszy w dziejach świata udany przewrót społeczny, który całkowicie zmienił ustrój państwa. Rewolucja francuska zlikwidowała ustrój feudalny i zastąpiła go społeczeństwem obywatelskim. Uchwalona wówczas Karta Praw Człowieka i Obywatela stała się wzorem dla późniejszych uchwał i konstytucji, jednak dla ówczesnego ludu Francji pozostała na papierze. Rewolucja zniosła podział na urodzonych i plebs, jednak w rzeczywistości była rewolucją burżuazyjną. W jej wyniku największe korzyści zyskała bogata burżuazja, która wcześniej nie miała dostępu do władzy. Po rewolucji i wojnach napoleońskich nie było już powrotu do starego ładu i rządów “urodzonych”.

Należy zadać sobie pytanie czy iluzoryczne zdobycze rewolucji były warte ceny jaką był terror, ludobójstwo oraz ogromne straty materialne, szczególnie w dziedzinie kultury. Zlikwidowano dawne elity, śmierć poniosło wielu ludzi wykształconych, artystów, naukowców. W czasie rewolucji doszło do niebywałych zniszczeń dzieł sztuki, architektury i źródeł historycznych. Ofiarą wandalizmu padały szczególnie katedry i kościoły, w których zgromadzono dzieła sztuki.

Symbole rewolucji francuskiej jak barwy czy pieśń marsylianka, stanowią do dziś symbole Francji. Niebieski, biały i czerwony stanowią dziś barwy Francji, zaś Marsylianka jest hymnem narodowym Francji.