Władysław II Jagiełło – biografia, rola w historii, podboje, śmierć

Władysław II Jagiełlo - panowanie na Litwie

Życiorys przyszłego króla Polski jest pełen białych plam. Nie wiadomo m.in., kiedy pojawił się on na świecie. Najszybciej mogło to nastąpić w 1351 roku, najpóźniej zaś w 1363 roku. Ojcem Jagiełły był wielki książę litewski Olgierd z dynastii Giedyminowiczów, matką zaś księżniczka twerska Julianna. Jagiełło miał liczne rodzeństwo: 11 braci i 9 sióstr.

Po władzę Jagiełło sięgnął w 1377 roku. W sprawowaniu rządów pomagał mu stryj książę Trok Kiejstut. Z czasem w rodzinie doszło do poważnych rozdźwięków. 1381 roku Jagiełło został nawet pozbawiony tronu. Już rok później przedsiębiorczy Olgierdowic odzyskał władzę, posługując się podstępem. Kiejstuta ostatecznie uwięziono na zamku w Krewie, gdzie też w niewyjaśnionych okolicznościach rozstał się z tym światem. Położyło to cień na dalszym panowaniu Jagiełły, którego obwiniano o śmierć stryja.

Jagielle już od początku swych rządów sen z powiek spędzał problem krzyżacki. Zakon krzyżacki dążył bowiem na różne sposoby do wydarcia Litwinom ich ziem. Na tym polu Krzyżacy mogli poszczycić się niemałymi sukcesami. W końcu w 1382 roku zantagonizowane strony podpisały na 4 lata rozejm (na wyspie rzeki Dubissa). Był on bardzo niekorzystny dla władcy litewskiego. Jagiełło zgodził się wspierać zakon we wszystkich jego przedsięwzięciach militarnych oraz przyjąć w ciągu najbliższych paru lat chrzest.

Rządy w Koronie – podstawowe informacje

Dlaczego wielki książę litewski został królem Polski?

Wobec zagrożenia ze strony Krzyżaków Jagiełło musiał znaleźć sojusznika, który pomógłby mu raz na zawsze uporać się z nimi. Swój wzrok mógł skierować na wschód (Ruś) albo na zachód (Polska). Pierwotnie Litwin myślał na poważnie o sojuszu z wielkim księstwem moskiewskim i jego władcą Dymitrem Dońskim, z którego córką zamierzał nawet się ożenić.

Ostatecznie z próbą aliansu litewsko-moskiewskiego nic nie wyszło. O wiele dogodniejszą propozycję współpracy złożyli Jagielle panowie małopolscy. Wejście w sojusz z Polakami miało swoje plusy i minusy. Jagiełło z pewnością o tym wszystkim wiedział. Dla niego w tym momencie najważniejsze było zatamowanie ekspansji krzyżackiej.

Dodatkowo otwierała się przed władcą litewskim perspektywa włożenia na swe skronie korony królewskiej, o czym mógł tak naprawdę zapomnieć na Litwie.

Unia w Krewie, chrzest i koronacja

Dla Polaków fakt objęcia władzy w ich kraju przez poganina był nie do pomyślenia. Stąd już we wstępnych rozmowach miedzy dworem polskim a litewskim poruszono kwestię ewentualnego ochrzczenia się Litwina. Jagiełło chyba bez większych sprzeciwów przystał na to.

Pertraktacje polsko-litewskie zakończyły się w sierpniu 1385 roku. W miejscowości Krewo na Litwie Jagiełło zgodził się m.in.:

• przyjąć chrzest w obrządku zachodnim
• zapłacić Habsburgom 200 000 florenów rekompensaty za zerwanie zaręczyn Wilhelma austriackiego z panującą w Polsce Jadwigą Andegawenką, z którą planowano ożenić poganina
• wcielić Litwę do Korony

Zawarto zatem unię personalną. Jagiełło przybył do Polski w styczniu 1386 roku. W lutym tego samego roku przyjął chrzest, na którym nadano mu imię Władysław, oraz poślubił Jadwigę. Oficjalna koronacja na króla Polski odbyła się natomiast w marcu w katedrze wawelskiej. Rozpoczęło się w ten sposób najdłuższe w dziejach państwa polskiego panowanie. Trwało ono prawie 50 lat!

Władysław Jagiełlo przy boku Andegawenki

Pierwszym poważnym problemem, z którym musiał uporać się Władysław II Jagiełło ze współrządzącą z nim Jadwigą Andegawenką, było odzyskanie Rusi Czerwonej, którą zabrał Koronie ojciec Węgierki – Ludwik. Z rozmachem przeprowadzona kampania ruska pozwoliła Polsce odzyskać straty. W latach 1387-1389 królewskiej parze hołd złożyli hospodarowie Mołdawii i Wołoszczyzny, tak że wpływy Polski zaczęły odtąd sięgać aż po Morze Czarne.

Nieco mniej szczęścia Jagiełło miał na froncie krzyżackim. Krzyżacy w zbliżeniu Polski z Litwą dostrzegali zagrożenie swoich interesów, stąd na każdym kroku dążyli do skłócenia obu stron. Częściowo im się to udało, gdyż do ich obozu przeszedł stryjeczny brat Władysława – Witold, który w 1398 roku zawarł z przedstawicielami władz zakonu pokój na wyspie Salin, oddając mu we władanie Żmudź, uzyskując tym samym możliwość prowadzenia ekspansji na wschodzie. W 1399 roku Witold poniósł sromotną klęskę nad rzeką Worsklą z rąk Tatarów, co w konsekwencji pchnęło go w ramiona króla polskiego. Dla Władysława książę litewski był jednak niepewnym sojusznikiem.

W 1391 roku Władysław II Jagiełło popadł w konflikt z księciem Władysławem Opolczykiem, sympatyzującym ze znienawidzonym zakonem. Wojna ta trwała w sumie kilka lat. W jej toku wojskom królewskim udało się zająć ziemię Opolczyka, w tym ziemię wieluńską i sieradzką.

Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim (1409-1411)

W końcu doszło też do wojny polsko-krzyżackiej. Król Polski Władysław Jagiełło długo przygotowywał się do tego konfliktu, w który wciągnął również Litwinów, Mołdawian i Rusinów. W ten sposób zapewnił sobie pożądaną przewagę liczebną nad wrogiem, mogąc mu dyktować warunki.

Konflikt polsko-krzyżacki rozpoczął się w drugiej połowie 1409 roku. Szybko przerwano działania wojenne, które wznowiono latem 1410 roku. Siły koalicji rozbiły wówczas armię krzyżacką na polach Grunwaldu. Historycy uważają to wydarzenie za jedno z najważniejszych w czasie panowania Jagiełły. I słusznie, złamano bowiem potęgę krzyżacką. Sam zakon przetrwał, jednak z upływem lat stawał się coraz słabszy. Było to rzecz jasna na rękę króla Władysława, którego pozycja w tej części Europy urosła do niebywałych rozmiarów.

Szkoda tylko, że Władysławowi Jagielle nie udało się do końca wyzyskać grunwaldzkiej wiktorii. A wszystko przez to, że jego wojska posuwały się w kierunku stolicy państwa krzyżackiego w niemrawym tempie, co pozwoliło Krzyżakom przetrzymać oblężenie Malborka.

Ostatnie lata panowania Jagiellona

Dalsze zmagania z Krzyżakami

W 1411 roku pomiędzy Polską z zakonem krzyżackim stanął pokój. Nie ostał się on jednak długo. W 1414 roku rozpoczęła się tzw. „wojna głodowa”. Nazwa wzięła się stąd, iż wojska Władysława Jagiełły, które wtedy zaatakowały Prusy, nie były w stanie zdobyć żywności na zaatakowanym obszarze. W efekcie zawarto rozejm, zaś sporne sprawy między skonfliktowanymi stronami zamierzano rozstrzygnąć na zwołanym właśnie soborze powszechnym w Konstancji. W ostatecznym rozrachunku Krzyżacy i Polacy nie doszli do porozumienia.

Sytuację patową próbował rozwiązać sąd polubowny, którego pracami kierował król Węgier Zygmunt Luksemburski. W 1420 roku we Wrocławiu władca ten wydał niekorzystny dla Polski wyrok, potwierdzający postanowienia pokoju polsko-krzyżackiego z 1411 roku (zwrot Litwie na czas życia Witolda Żmudzi, powrót do Polski ziemi dobrzyńskiej).

Władysław II Jagiełło nie pogodził się z werdyktem Zygmunta, co zaowocowało wybuchem kolejnej wojny między Jagiellonami a Krzyżakami. Trwała ona niezwykle krótko. Zakończył ją pokój, podpisany nad jeziorem Mielno. Do Polski powracały Nieszawa, Murzynno i Orłowo.

Południowa i wschodnia polityka zagraniczna króla – blaski i cienie

Mało dziś osób pamięta o tym, iż Władysław Jagiełło mógł zostać królem Czech! Ostatecznie do tego nie doszło, gdyż król odrzucił złożoną mu propozycję przez husytów, wrogo nastawionych do króla czeskiego, węgierskiego i niemieckiego Zygmunta Luksemburskiego. Gdyby władca Polski przyjął ofertę husycką, to mogłoby w najgorszym razie dojść do wojny polsko-czeskiej. Władysław miał jednak na głowie wiele innych zmartwień (problem krzyżacki) i wolał nie wdawać się w nowy konflikt.

W 1429 roku miało natomiast ważne przesilenie na Litwie. Na zjeździe w Łucku Witoldowi zaproponowano godność króla Litwy. Początkowo Władysław Jagiełło nie miał nic przeciwko temu pomysłowi, jednak szybko musiał zmienić zdanie pod wpływem nacisku możnych z Korony. Ostatecznie cały plan upadł wraz ze śmiercią Witolda, która nastąpiła niespodziewanie już w 1430 roku.

Po śmierci Witolda Jagiełło wyznaczył na wielkiego księcia Litwy swego brata Świdrygiełłę, co wywołało gwałtowny opór ze strony polskiej szlachty. Jagiełło szybko pożałował swej decyzji, gdyż nowy książę litewski porozumiał się z Krzyżakami, w następstwie czego wojska polskie wkroczyły na Wołyń w celu obalenia niewygodnego księcia. Na domiar złego wybuchła kolejna wojna z zakonem. Polacy ją wprawdzie finalnie wygrali (pokój w Brześciu Kujawskim – 1435), jednak sukcesu tego nie mógł już sobie poczytać Jagiełło, który zmarł 1 czerwca 1434 roku w Gródku.

Ocena władcy – ciekawostki

Żony króla

Przedstawiciel dynastii Jagiellonów żenił się cztery razy. Jego pierwszą żoną była Jadwiga Andegaweńska. Małżeństwo to zostało zawarte z typowo politycznych pobudek. Pożycie Jadwigi i Władysława nie było chyba najlepsze. Jadwiga urodziła mężowi córeczkę, która zmarła kilka dni po śmierci swojej matki (1399). W sporządzonym przez siebie testamencie Andegawenka zapisała swoje klejnoty na reaktywację założonej w 1364 roku Akademii Krakowskiej (dziś Uniwersytet Jagielloński).

Kolejną żoną Władysława Jagiełły była Anna Cylejska, wnuczka Kazimierza Wielkiego. Według Jana Długosza małżeństwo to należało do udanych. Brakuje jednak źródeł, mogących zweryfikować tę informację.

Trzecią żoną króla została Elżbieta Granowska (1417), wdowa po staroście generalnym Wincentym z Granowa. Władysław zakochał się w wybrance do szaleństwa. Niestety nie nacieszył się nią długo, gdyż po 3 latach zmarła na gruźlicę.

Król przez jakiś czas rozpaczał po śmierci ukochanej. W końcu jednak postanowił poszukać kolejnej żony. W 1422 roku poślubił mającą zaledwie 17 lat Zofię, wywodząca się z litewskiego rodu Holszańskich. Już w 1424 roku Władysławowi urodził się pierwszy syn, Władysław. W kolejnych latach Zofia Holszańska obdarzyła króla kolejnymi dziećmi. Mógł zatem Władysław mieć pewność, że jego dynastia nie obumrze. Sprawdź także ten artykuł o żonach Władysława Jagiełły.

Władysław II Jagiełło w życiu codziennym

Według Jana Długosza, Władysław Jagiełło był niewysokim mężczyzną. Głowę zaś miał „małą, podłużną, prawie całkiem łysą […]. Oczy czarne i małe, głos gruby, mowę prędką, kibić kształtną, lecz szczupłą, szyję długą. Na trudy, zimna, upały, zawieje i kurzawy nad podziw był cierpliwy. W ubiorze i zewnętrznej postawie skromny. Sypiać i wczasować lubił aż do południa, dlatego mszy świętej rzadko o należnym czasie słuchał”.

Z dotychczasowych badań wynika, iż Jagiełło ubierał się zgodnie z obowiązującą wówczas modą. Zazwyczaj co trzeci dzień zażywał łaźni. Pił jedynie wodę. Do gustu nie przypadło mu ani piwo, ani też inne trunki. Władysław na ogół nie jadał wyszukanych potraw, choć w jednej z kronik zanotowano, iż „jabłek i ich zapachu nienawidził, dobre jednak i słodkie gruszki po kryjomu jadał”.

W życiu osobistym Władysław był bezpośredni i prosty. Zdaniem Długosza nie był skory do rozlewu ludzkiej krwi, często też odpuszczał kary swoim winowajcom. Umiał również dostrzegać w bliźnim cnoty. Za wytrwałość i męstwo hojnie wynagradzał. Jak większość władców jego epoki, był rozmiłowany w łowach, na których potrafił spędzać całe dnie. Ponoć był uparty jak osioł.