Włócznia św. Maurycego - historia, charakterystyka, znaczenie, symbol
Od początku swojego istnienia aż do czasów obecnych, włócznia św. Maurycego przeszła długą drogę. Przypisuje się jej rolę relikwiarza gwoździa z krzyża Chrystusa. W XIII w. papież Grzegorz IX uznał ją za oryginalną Włócznię Przeznaczenia, którą rzymski legionista Kasjusz przebił bok konającego na krzyżu Chrystusa. Przechowywana była w wielu miejscach, obecnie razem z insygniami cesarskimi Habsburgów znajduje się w wiedeńskim pałacu rodu – Hofburgu.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o świętych.
Z tego artykułu dowiesz się:
Życie św. Maurycego – historia czy legenda?
Święty Maurycy - życie
O życiu świętego Maurycego, jak i wielu innych świętych i męczenników z pierwszych wieków chrześcijaństwa, wiadomo niewiele. Brak pewnych źródeł pisanych poświęconych jego osobie dodatkowo utrudnia weryfikację powtarzanych informacji. Zgodnie z tradycją urodził się w Tebach w Górnym Egipcie, w III w. n.e. (za datę jego śmierci podaje się okolice roku 286 lub przełom III i IV wieku). Z tego względu w sztuce zwyczajowo przedstawiany jest jako przedstawiciel rasy afrykańskiej – czarnoskóry, z grubymi ustami i kręconymi włosami.
Miał zostać wcielony do armii rzymskiej. Akurat w tym czasie doszło do utworzenia Legii Tebańskiej – warto jednak wspomnieć . Legię do życia powołał cesarz Maksymian (współrządzący z cesarzem Dioklecjanem), który w okresie rozpoczętej dopiero tetrarchii bezpośrednio sprawował władzę nad Afrykańskimi prowincjami Imperium Rzymskiego. Legia (zwana także Legionem Tebańskim) była pierwszym oddziałem rzymskiej armii złożonym z chrześcijan. Wkrótce przeniesiono ją do Europy w okolice Agaunum (dzisiejsze Saint-Maurice w kantonie Valais w południowo-zachodniej Szwajcarii), do prowadzenia walk z tamtejszymi barbarzyńcami. Maurycy był jednym z wyższych rangą oficerów tego oddziału, jeśli nie dowódcą.
Maksymian słynął z nienawiści do chrześcijan oraz prześladowania ich. Przed jedną z bitew cesarz pojawił się osobiście w obozie, by przyjrzeć się walkom swoich wojsk. Zwyczajem przed każdą z bitew było złożenie ofiary rzymskim bogom oraz oddanie hołdu cesarzowi jako bogu. Ze wszystkich zgormadzonych oddziałów jedynie Legion Tebański odmówił postąpienia zgodnie z rzymską tradycją. Wkurzony Maksymian rozkazał ściąć cały oddział. Oprócz Maurycego śmierć ponieśli: święci Eksuperiusz i Kandyd oraz około 6 600 żołnierzy.
Kult św. Maurycego
Pierwsze informacje o św. Maurycym i męczennikach z Legii Tebańskiej pochodzą z pierwszej połowy V w. Jednak już pod koniec IV stulecia biskup Teodor odnalazł miejsce pochówku pomordowanych i wzniósł w tym miejscu kaplicę. Z czasem wzniesiono w tamtym miejscu klasztor, przy którym rozwinęło się opactwo, a następnie miasto – dzisiejsze Saint-Maurice.
W 961 r. relikwie przyjęte za szczątki św. Maurycego zostały przewiezione do Ratyzbony, a następnie do Magdeburga. Tam znalazły gorliwego orędownika ich kultu w osobie magdeburskiego biskupa św. Udalryka. Dzięki Udalrykowi św. Maurycy został otoczony szczególną czcią w Cesarstwie Niemieckim.
Św. Maurycy został patronem zakonu św. Maurycego, cesarskiego domu Ottonów i miast Magdeburg, Coburg i Halle. Jest również opiekunem rycerzy, piechoty, farbiarzy i chorujących na podagrę.
Włócznia św. Maurycego – relikwia męki Pańskiej
Święta włócznia w tradycji chrześcijańskiej
Święty Maurycy miał być pierwszym właścicielem legendarnej włóczni zawierającej relikwię męki pańskiej, uznawanej za Włócznię Przeznaczenia. Zgodnie z tradycją chrześcijańską rzymski legionista Kasjusz (który po nawróceniu przyjął imię Longinusa – Lucjana) przebił nią ciało Chrystusa na krzyżu, zanim zostało ono zdjęte.
Obecnie za relikwię świętej włóczni uznaje się kilka przedmiotów:
- włócznię z Bazyliki św. Piotra w Watykanie;
- włócznię z katedry Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego w Eczmiadzynie;
- włócznię z klasztoru dominikanów w Izmirze;
- włócznię św. Maurycego znajdującą się w Wiedniu;
- kopię włóczni św. Maurycego znajdującą się w Muzeum na Wawelu.
Święta włócznia, której właścicielem był legionista Maurycy, w swoim grocie ma umieszczony gwóźdź z krzyża, na którym umarł Jezus Chrystus. W związku z kultem, jakim otoczony był święty Maurycy w Cesarstwie Rzymskim, również jego włócznia była szczególnie cennym przedmiotem dla cesarzy. Nazywano ją Świętą i Niosącą Krzyż Lancą Cesarską i uznawano za symbol cesarzy oraz boskiej legitymizacji ich władzy. Była noszona przed władcą i stawiana przy jego tronie.
Włócznia św. Maurycego – kopia otrzymana przez Bolesława Chrobrego oraz Otton III
W Muzeum na Wawelu w Krakowie znajduje się pochodząca z X w. kopia świętej włóczni, a sam jej grot. Przyjmuje się, że jest ona pierwszym insygnium władzy królewskiej w Polsce, choć została wręczona Bolesławowi Chrobremu na długo przed jego koronacją.
W 1000 r., trzy lata po tragicznej śmierci świętego Wojciecha w Prusach i sprowadzeniu jego ciała do Gniezna na polecenie Bolesława Chrobrego, do grobu biskupa przybył z pielgrzymką cesarz niemiecki, Otton III. Święty Wojciech za życia był przyjacielem cesarza, dlatego jego wizyta w stolicy Polski była spodziewana. Poza tym między Bolesławem Chrobrym a Ottonem III również panowały dobre stosunki. Zorganizowano wówczas również oficjalne spotkanie księcia polskiego i niemieckiego cesarza, które przeszło do historii jako zjazd gnieźnieński. Podczas uczty doszło do wymiany prezentów: Bolesław podarował Ottonowi ramię świętego Wojciecha, a ten podarował Bolesławowi Chrobremu kopię włóczni świętego Maurycego.
Nieznane są dokładne losy włóczni w pierwszych latach funkcjonowania państwa polskiego. W trakcie kryzysu pierwszego państwa, po 1031 r. mogła zostać przekazana razem z insygniami koronacyjnymi cesarzowi Konradowi II, a zwrócona ponownie Kazimierzowi Odnowicielowi – być może za jego sprawą znalazła się na Wawelu, ale nie jest to potwierdzone. W trakcie rozbicia dzielnicowego używano jej jako symbolu zjednoczonego kraju.
Święty Maurycy i jego włócznia czczeni są przez kościół chrześcijański i koptyjski. Święta lanca i jej polska kopia do dziś są przechowywane w muzeach w Wiedniu i Krakowie. Oba przedmioty w swoich krajach traktowane były jako symbole władzy, ale i przedmioty kultu. Podkreślały znaczenie panującego i przypominały o początkach chrześcijaństwa, co było szczególnie ważne w średniowiecznym świecie.
Autor: Aleksandra Drążek-Szychta
Bibliografia:
- Anonim, tzw. Gall, Kronika Polska, Ossolineum, Wrocław 1989
- Maurycy, męczennik, i jego towarzysze z Legii Tebańskiej, https://deon.pl/imiona-swietych/maurycy,6062 (dostęp: 12.02.2021)
- Rokosz M., Wawelska włócznia Bolesława Chrobrego. Przegląd problematyki, Rocznik krakowski, t. 55, 1989
- Znamierowski A., Insygnia, symbole i herby polskie. Kompendium, Świat książki, Warszawa 2003