Wszyscy władcy Polski w okresie rozbicia dzielnicowego – daty, kolejność, znaczenie

Pierwsi seniorzy – spis i biografie

Władysław II Wygnaniec (1138-1146)

To pierwszy książę senior (zwierzchni) Polski. Jako pierworodny syn Bolesława Krzywoustego i jego pierwszej żony Zbysławy panował nad Śląskiem i Małopolską w latach 1138-1146. Żył w sumie 54 lata. W 1146 roku został wygnany z Polski przez juniorów (przyrodnich braci). Zmarł na obczyźnie, próbując kilka razy bezskutecznie odzyskać władzę.

Bolesław IV Kędzierzawy (1146-1173)

Jako książę senior rządził Krakowem od 1146 roku. W słynnym testamencie Bolesław Krzywousty wyznaczył mu Mazowsze jako dzielnicę dziedziczną. W 1146 roku stanął na czele buntu, pozbawiającego panowania Władysława Wygnańca. W opinii historyków, Bolesław Kędzierzawy był raczej przeciętnym władcą. Z pewnością nie był też dobrym dowódcą, o czym świadczy m.in. klęska, którą zadali mu Prusowie w 1166 roku.

Mieszko III Stary (1173-1177, 1198-1202)

Na świecie pojawił się między 1122 a 1125 rokiem. Zmarł w 1202 roku, przeżywszy około 80 lat. Był jednym z najdłużej żyjących Piastów. Mieszkowi Staremu przyszło panować w niezwykle trudnym okresie. W 1177 roku został wydalony nie tylko z Krakowa, ale również z Wielkopolski. Po kilku latach ciężkich zmagań odzyskał dziedzictwo. Był dwukrotnie żonaty. Wydał swych synów i córki za prominentnych panujących, przez co zbudował solidny system sojuszy.

Kazimierz II Sprawiedliwy (1177-1194)

To najmłodszy z synów Bolesława Krzywoustego. Przypuszczalnie pojawił się na świecie jako pogrobowiec, po śmierci ojca w 1138 roku. W 1177 roku objął tron w Krakowie, co stanowiło całkowite zaprzeczenie obowiązującej do tej pory zasady senioratu. Dopiero w XVI wieku nadano mu przydomek „Sprawiedliwy”. Rozstał się z tym światem 5 maja 1194 roku, najprawdopodobniej z powodu otrucia.

Kolejni książęta polscy – dzielnice, walka o Kraków, daty panowania

Leszek Biały (1202-1227)

O jego wyborze na tron krakowski w 1202 roku zadecydowali małopolscy możnowładcy. W 1205 roku odparł najazd ruski (bitwa pod Zawichostem). Znaczną część swego panowania oparł na sojuszu z książętami Wielkopolski (Władysław Laskonogi) i Śląska (Henryk Brodaty). W 1227 roku wziął udział w zjeździe książąt w Gąsawie, podczas którego został w bestialski sposób zamordowany.

Mieszko IV Plątonogi (1210-1211)

To drugi pod względem starszeństwa syn Władysława Wygnańca. Współrządził Śląskiem od 1163 roku. Na mocy bulli wydanej przez papieża Innocentego III w 1210 roku, przywracającej zasadę senioratu, Mieszko wszedł w posiadanie Krakowa. Rządził nim niecały rok. Zmarł 16 maja 1211 roku. Według Jana Długosza, jego ciało spoczęło w katedrze krakowskiej.

Władysław Laskonogi (1202-1206, 1227-1228)

Był najmłodszym synem Mieszka Starego. Kilkukrotnie zmagał się o Kraków. Po raz pierwszy został księciem zwierzchnim Polski w 1202 roku. Według wszelkiego prawdopodobieństwa, był nim aż do 1206 roku. Po raz kolejny rządził w stolicy Małopolski w latach 1227-1228. Zmarł w 1231 roku. Podobno do jego śmierci przyczyniła się dziewczyna, którą próbował zgwałcić.

Henryk I Brodaty (1232-1238)

To czwarty syn Bolesława Wysokiego, najstarszego syna Władysława Wygnańca. Uznawany jest za twórcę tzw. monarchii Henryków Śląskich, składającej się ze Śląska, ziemi lubuskiej, części Wielkopolski oraz Małopolski. W Krakowie panował do 1238 roku. Próbował zdobyć koronę królewską dla syna Henryka Pobożnego, jednak ostatecznie nic z tego nie wyszło. Jeśli szukasz więcej informacji, sprawdź także ten artykuł na temat rozbicia dzielnicowego w Polsce.

Henryk II Pobożny (1238-1241)

Był księciem śląskim, krakowskim i wielkopolskim w latach 1238-1241. W 1238 roku odziedziczył po ojcu dzielnicę krakowską. Bezskutecznie kontynuował starania o wywyższenie koroną. Zmarł podczas feralnej bitwy pod Legnicą z rąk Mongołów 9 kwietnia 1241 roku. Wraz ze śmiercią syna Henryka Brodatego bezpowrotnie rozpadła się monarchia Henryków Śląskich.

Konrad I Mazowiecki (1229-1230, 1230-1232, 1241-1243)

To najbardziej znany z książąt panujących na Mazowszu w dobie rozbicia dzielnicowego. Z przerwami panował też nad Krakowem. W 1226 roku osadził Krzyżaków na ziemi chełmińskiej. Po śmierci brata, Leszka Białego, rozpoczął intensywne starania o opanowanie księstwa krakowskiego. W 1243 roku został pokonany przez Bolesława Wstydliwego w bitwie pod Suchodołem, po której musiał wycofać się z Krakowa. Zmarł kilka lat później (1247).

Bolesław II Rogatka (1241)

Bolesław II Rogatka (zm. 1278) był synem Henryka Pobożnego i Anny Przemyślidki. Miał 4 braci i 5 sióstr. Rządził Krakowem przez zaledwie kilka miesięcy w 1241 roku. Został wyparty stamtąd przez Konrada Mazowieckiego.

Bolesław V Wstydliwy (1243-1279)

Żył w latach 1226-1279. Był ostatnim przedstawicielem małopolskiej linii Piastów. Jako syn Leszka Białego sprawował rządy w Krakowie w latach 1243-1279. Swoje panowanie opierał na sojuszu z Węgrami. Jego żoną była św. Kinga, córka króla Węgier Beli IV. Bolesław zmarł 7 grudnia 1279 roku. Po jego śmierci Kinga wstąpiła do klasztoru klarysek w Starym Sączu.

Leszek Czarny (1279-1288)

Był najstarszym synem Kazimierza I Kujawskiego i Konstancji wrocławskiej. Jego przyrodnim bratem był Władysław Łokietek. Podczas swojego panowania w Krakowie zmagał się z buntami rycerstwa (1282 i 1285) oraz trzecią wyprawą Mongołów na Polskę (1287). Dużo sił i energii strawił także na konflikcie z biskupem krakowskim Pawłem z Przemankowa. Zmarł bezpotomnie pod koniec września 1288 roku.

Henryk IV Probus (1288-1290)

Kraków objął po śmierci Leszka Czarnego. Przez wiele lat prowadził spór z biskupem wrocławskim Tomaszem II. O utrzymanie się w Krakowie walczył z Władysławem Łokietkiem i Bolesławem Płockim. W 1290 roku podjął starania o koronę królewską, które przerwała jego niespodziewana śmierć. Wszystko zdaje się wskazywać na to, iż księcia podstępnie otruto.

Ostatni władcy Polski w okresie rozbicia

Przemysł II (1290-1291, 1295-1296)

Wywodził się z wielkopolskiej linii dynastii Piastów. W Krakowie panował w latach 1290-1291. W 1295 roku włożył na swoje skronie koronę. Jego królestwo obejmowało Pomorze i Wielkopolskę. Szczęście Przemysła trwało niezwykle krótko. Już w 1296 roku zamordowali go w Rogoźnie margrabiowie brandenburscy.

Wacław II (1291-1305)

Na świecie pojawił się w 1271 roku w Pradze. Dokładnie 20 lat później został księciem krakowskim. W 1300 roku koronował się na króla Polski. W skład jego władztwa wchodziły Wielkopolska, Małopolska i Pomorze. Wprowadził do obiegu grosz praski i ustanowił w Polsce urząd starosty. Rozstał się ze światem 21 czerwca 1305 roku.

Wacław III (1305-1306)

Żył niecałe 17 lat. To drugi z władców Polski, pochodzący z czeskiego rodu Przemyślidów. Został zamordowany w 1306 roku w Ołomuńcu podczas przygotowywania wyprawy przeciwko Władysławowi Łokietkowi, konkurującemu z nim o władzę zwierzchnią w Polsce. Do dnia dzisiejszego nie dowiedziono, kto zlecił zabójstwo niekoronowanego króla Polski.

Władysław Łokietek (1306-1333)

Urodził się około 1260 roku. Zmarł 2 marca 1333 roku. To ostatni władca Polski w okresie rozbicia dzielnicowego. Od 1306 roku jego zwierzchnictwu podlegały Małopolska z Krakowem, Kujawy, Pomorze i księstwo sieradzko-łęczyckie. W 1308 roku Krzyżacy podstępem zabrali mu Gdańsk. Do 1309 roku Łokietek utracił całe Pomorze. W 1320 roku koronował się na Wawelu na króla Polski. Ostatnia z dat jest uznawana powszechnie za koniec rozbicia dzielnicowego w Polsce. W granicach państwa Łokietka znalazło się około 40 % ziem, które do Polski należały w 1138 roku.