Wybuch powstania listopadowego - data, przebieg, informacje, ciekawostki

Przyczyny powstania listopadowego

Znaczenie wydarzeń w Europie

Wybuch powstania listopadowego był zaskoczeniem dla władz rosyjskich. Na tyle dużym, że początkowo bez dopracowanego planu udało się przejąć władzę nad stolicą, zreorganizować rząd i stoczyć kilka udanych bitew. Z dzisiejszej perspektywy wydaje się ono bardziej oczywiste. Kiedy spojrzymy w którym roku wybuchło powstanie i jakie wydarzenia miały miejsce przez poprzednie kilka miesięcy, trudno nie przewidzieć, że coś musiało się wydarzyć. Przyjrzyjmy się więc pokrótce sytuacji w Europie w przededniu listopadowego zrywu.

Jest rok 1830. Polacy w toku wojen napoleońskich i układów na Kongresie Wiedeńskim odzyskali częściową suwerenność (Królestwo Polskie). Po objęciu tronu carskiego i polskiego przez Mikołaja I ta suwerenność była coraz bardziej ograniczana. Warto wspomnieć, że jest to tendencja nasilająca się w całej Europie. Andrzej Chwalba w książce „Historia powszechna. Wiek XIX” nazywa ten okres „rewolucja kontra restauracja”. Z jednej strony ogromne znaczenie dla narodów Europy miał przykład rewolucji francuskiej. Z drugiej władcy próbowali tłumić liberalne i radykalne idee, odziedziczone po rewolucji. W roku 1830 tendencje rewolucyjne zaczęły przeważać. Czytając nawet pobieżny opis wydarzeń widzimy kilka punktów zwrotnych:

• Jeszcze w 1829 roku pokój w Adrianopolu przyznawał autonomię Serbom i niepodległość Grekom. Jego postanowienia potwierdził traktat w Londynie, w lutym 1830 roku.
• 27 lipca wybuchła we Francji rewolucja lipcowa, która doprowadziła do zmiany króla.
• We wrześniu do walki o niepodległość ruszyli Belgowie. 4 października uzyskali niepodległość.

Dlaczego właśnie listopad?

Przyczyny powstania listopadowego wydają się oczywiste. Nie do końca jasne może być dlaczego wybrano przełom listopada i grudnia. Koniec roku, zbliżająca się zima – to nie była pora chętnie wybierana do starć militarnych. Przyczyn należy szukać gdzie indziej.

W przededniu powstania listopadowego do Polski docierają coraz to nowe informacje o rewolucjach na zachodzie Europy. We Francji tron objął król-jakobin, w Belgii obywatele wywalczyli niepodległość.

Bezpośrednie przyczyny powstania listopadowego były jednak bardziej banalne:

• Mobilizacja na wypadek wojny – Rosja nie tylko ograniczała coraz bardziej prawa Polaków, gwarantowane przez konstytucję. Widząc sytuację w Europie zaczęła przygotowania mobilizacji na wypadek wojny.
• Dekonspiracja sprzysiężenia podchorążych – członkowie sprzysiężenia Piotra Wysockiego w warszawskiej Szkole Podchorążych dostali informacje o dekonspiracji ich organizacji 23 listopada.Musieli działać zanim zaczną się aresztowania.
• Informacja o upadku prorosyjskiego rządu w Wielkiej Brytanii – 28 listopada dotarła do Polaków wiadomość o upadku brytyjskiego rządu księcia Wellingtona. Rosja traciła silne poparcie z tej strony.

Wybuch powstania listopadowego był więc uzasadniony, chociaż nie za dobrze przygotowany. Mimo wszystko zadziwia jak dużo udało się zrobić działając bez przygotowania.

Wybuch powstania listopadowego

Gdzie zaczęło się powstanie

Młodzi podchorążowie mieli raczej idealistyczne wyobrażenia o sytuacji w kraju. Uważali za oczywiste ruszenie całego narodu do walki z zaborcą. Tymczasem forma walki jaką proponowali nie odpowiadała prawie nikomu. Tam gdzie jeszcze była możliwość zrywu narodowego ograniczono ją ostrożnymi posunięciami przywódców lub zaniechaniami reform.

W nocy z 29 na 30 listopada wybucha pożar browaru na Solcu, który jest tajnym sygnałem do zrywu. Piotr Wysocki przerywa zajęcia w szkole podchorążych i płomienną mową zagrzewa do powstania.

Oddział powstańców zdobywa Belweder, siedzibę wielkiego księcia Konstantego i znienawidzonego naczelnego wodza. Nie udaje się dopaść i zabić Konstantego, który uciekł w ostatniej chwili z Warszawy. Mimo wszystko atak można uznać za udany. Daje on początek kolejnym działaniom. Lud Warszawy zdobywa arsenał i opanowuje miast. Zaczyna się powstanie.

Przywódcy powstania listopadowego

Można zadać pytanie dlaczego zryw się nie udał, skoro wybuch powstania listopadowego był uwieńczony samymi sukcesami? Mimo zapału powstańców i udziału Warszawiaków w zrywie, przywódcy powstania listopadowego nie podzielali entuzjazmu podchorążych. Do dziś trwają spory historyków. Czy przywódcy powstania listopadowego przyczynili się do jego upadku czy po prostu lepiej rozumieli sytuację? Historia mogła potoczyć się inaczej. Na pewno popełniono błędy. Zerknijmy na krótki opis przywódców, żeby zrozumieć gdzie tkwiła główna siła hamująca.

W krótkim czasie wodzami naczelnymi powstania było kolejno aż 9 generałów. Jednak nie tylko ich można nazwać przywódcami powstania listopadowego. Duże znaczenie miało Towarzystwo Patriotyczne i Rząd Tymczasowy. Prezes Rządu Tymczasowego mianował naczelników powstania listopadowego. Tę funkcję pełnił Adam Jerzy Czartoryski, który od początku uważał, że zryw pogorszy status Polaków i pogrąży postanowienia Kongresu Wiedeńskiego. Ostrożnie działał gen. Józef Chłopicki, który próbował początkowo doprowadzić do rokowań z carem. Bieg historii zmieniło przejęcie decydującego głosu przez radykałów z Towarzystwa Patriotycznego. 31 stycznia ogłoszono detronizację Mikołaja I jako króla polskiego. Po dotarciu tych informacji do Rosji rozpoczęła się wojna.