XV wiek - kluczowe wydarzenia, ramy czasowe, ważne daty i postacie

Epoka XV wieku stanowi okres renesansu, największego rozkwitu kultury i sztuki. Przyczyniły się do tego dzieje odkryć geograficznych, lecz także zdobycie Konstantynopola przez Turków, skąd rzesze wykształconych ludzi uciekło do Europy. Poznaj dzieje świata w XV wieku i dowiedz się co się wtedy działo i jakie postacie historyczne zmieniły bieg historii.

XV wiek - ważne wydarzenia historyczne i ważne postacie, które wpłynęły na dzieje świata

Przełomowe daty, które miały wpływ na dzieje XV wieku

Ważne wydarzenia w XV wieku:

  • 1410 - bitwa pod Grunwaldem,
  • 1414 - 1418 - sobór w Konstancji,
  • 1415 - spalenie na stosie Jana Husa,
  • 1415 - bitwa pod Azincourt,
  • 1431 - spalenie Joanny D’Arc,
  • 1444 - bitwa pod Warną,
  • 1448 - bitwa na Kosowym Polu,
  • 1452 - wydanie Biblii Gutenberga,
  • 1453 - zdobycie Konstantynopol przez Turków,
  • 1469 - ślub Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego,
  • 1480 - utworzenie hiszpańskiej inkwizycji,
  • 1492 - zdobcie Grenady,
  • 1492 - odkrycie Ameryki.

Ważne postacie historyczne XV wieku

  • Joanna D’Arc - dziewica orleańska, zwyciężczyni w wojnie stuletniej,
  • Krzysztof Kolumb - odkrywca Ameryki,
  • Vasco da Gama - portugalski żeglarz, który dopłynął do Indii okrążając Afrykę,
  • Johannes Gutenberg - wynalazca druku,
  • Mikołaj Kopernik - twórca teorii heliocentrycznej,
  • Girolamo Savonarola - mnich wzywający do naprawy świata,
  • Tomas de Torquemada - hiszpański inkwizytor,
  • Jan Hunyady - węgierski bohater narodowy walczący z Turkami,
  • Wlad Palownik - hospodar wołoski,
  • Mehmed II - sułtan turecki, zdobywca Konstantynopola.

Epoka rekonkwisty, inkwizycji hiszpańskiej i odkryć geograficznych

Półwysep Iberyjski został w większości podbity przez Arabów w VIII wieku. Jednak już w tym samym wieku zbuntował się wizygocki król Asturii i zapoczątkował rekonkwistę, w wyniku której w XIII wieku większość ziem została odzyskana. W XV wieku w rękach Maurów pozostał tylko Emirat Grenady.

W XV wieku Kastylia i Aragonia pogrążone są w konfliktach i wojnach, które odsuwają rekonkwistę na dalszy plan. Ślub Izabeli Kastylijskiej i Ferdynanda Aragońskiego łączy oba państwa i rozpoczyna okres “królów katolickich”. Po 10-letnich walkach Grenada zostaje zdobyta. Izabela i Ferdynand musieli dokonać procesu unifikacji państwa. Wydali prawo nakazujące Maurom i wspierającym ich Żydom opuszczenie Hiszpanii lub przejście na chrześcijaństwo.

Licznych przechrztów podejrzewano o potajemne uprawianie dawnej wiary, utworzono inkwizycję do wyjaśniania tych spraw. Zła sława hiszpańskiej inkwizycji jest w dużej mierze wyolbrzymiona. Śledzenie marranów (przechrztów) trwało około 50 lat, zaś potem inkwizycja zajęłą się ściganiem nieobyczajności, za co nakładała łagodne kary odmawiania modlitw lub noszenia pokutnych strojów. Historia obwinia o okrucieństwa inkwizycji słynnego inkwizytora Tomasa de Torquemadę. Mało kto wie, że Torquemada walczył z korupcją i był mecenasem kultury. Szczególnie ścigał fałszywych, jego zdaniem, konwertytów. Historycy cały czas badają ile wyroków, naprawdę wydała hiszpańska inkwizycja. Szacuje się, że w ciągu 200 lat jej działania, wydano od 300 do 2000 wyroków śmierci, które wykonywane były przez władze świeckie.

Zjednoczenie krajów oraz dobrobyt gospodarczy wpłynęły na rozwój floty i pierwsze próby zdobywania zamorskich kolonii. Kastylijczycy odkryli Wyspy Kanaryjskie. Portugalczycy odkryli Wyspy Azorskie i Wyspy Zielonego Przylądka i założyli pierwsze osady w Afryce. Bartolomeo Dias dopłynął do przylądka Dobrej Nadziei, zaś Vasco da Gama dopłynął tą drogą do Indii. W tym czasie Krzysztof Kolumb kierując się na zachód dopłynął do Ameryki.

Dzieje ekspansji osmańskiej w XV wieku

Początek XV wieku jest okresem trudnym dla Turków Osmańskich, gdyż ponoszą klęski z rąk Tamerlana. Dochodzi również do walk o tron. Turcy walczą z Wenecją oraz Węgrami, których udaje im się rozgromić pod Warną i na Kosowym Polu. W roku 1453 Turcy zdobywają Konstantynopol i tym samym Cesarstwo Bizantyjskie przestaje istnieć.

Upadek Konstantynopola wpływa na rozkwit włoskiego renesansu, gdyż do Italii napływają uczeni, artyści i ludzie wykształceni z Bizancjum. Jednocześnie wynalezienie druku przez Gutenberga wpływa na rozwój edukacji w Europie.

Wiek XV to czasy złotego wieku w Imperium Osmańskim. Mimo klęsk z rąk Hunyadego udaje im się podbić Serbię, Albanię, Cesarstwo Trapezuntu, Chanat Krymski, Rodos i Otranto. Nagła śmierć Mehmeda II udaremnia atak na Rzym.

Czasy kryzysu w kościele i wojen husyckich

Do 1415 roku w kościele trwa tzw. Wielka Schizma, która powoduje upadek autorytetu papieża. W celu dokonania reform w kościele zwołano sobory w Pizie, Konstancji i Bazylei. Podczas soboru w Konstancji miał miejsce proces heretyka Jana Husa, którego skazano i spalono na stosie.

Jan Hus zapoczątkował w Czechach ruch religijny przeciwko stosunkom feudalnym. Zyskał on duże poparcie wśród Czechów, którzy wystąpili przeciwko bogatym Niemcom. Doszło do wojen husyckich, które w wielu miejscach przybrały charakter buntów chłopskich. Ruch husycki był niejednolity i dochodziło do walk między ich odłamami. Ostatecznie odłam umiarkowany sprzymierzył się z katolikami i pokonał radykalnych taborytów.

XV wieku stanowi początek polowań na czarownice w Europie. W 1486 wydano podręcznik łowców “Młot na czarownice”. Ściganiem czarownic zajmowały się władze świeckie. Największe nasilenie miało miejsce w Cesarstwie Niemieckim, gdzie w ciągu 300 lat, zamordowano do 30 tysięcy ludzi.

Wojna stuletnia i wojna dwóch róż

W XV wieku Europa wykrwawia się w czasie wojny stuletniej. W bitwie pod Azincourt, Henryk V dokonał rzezi rycerstwa francuskiego. Francja została całkowicie podporządkowana Anglii. Sytuację zmieniła śmierć królów Anglii i Francji i objęcie władzy przez niemowlę Henryka VI. Władzę prawowitego następcy tronu Francji Karola VII przywróciła Joanna D’Arc, wiejska dziewczyna twierdząca, że jest wysłanniczką Boga. Jej wojska odbiły oblężony Orlean i zdobyły Reims, gdzie Karol VII koronował się na króla Francji.

Karol VII poświęcił Joannę, pojmaną przez Anglików, skazaną na śmierć i spaloną jako heretyczkę. Panowanie Karola VII oznaczało powolne wypieranie Anglików z Francji i odbudowę kraju zrujnowanego przez długoletnie wojny.

Anglia przeżywała w tym czasie bratobójcze wojny zwane wojną 2 róż: czerwonej róży Lancasterów i białej róży Yorków. Książe Yroku zamierzał usunąć nieudolnego i chorego psychicznie Henryka VI. Początkowo zwyciężyła róża Yorków w osobie Ryszarda III. Oskarżano go o zabicie bratanków, którzy naglie zniknęli. Zagadka ta do dziś jest przedmiotem badań historyków. Doszło do kolejnego buntu. Po śmierci Ryszarda III w bitwie, władzę objął Henryk VII Tudor, ojciec Henryka VIII.

Epoka Jagiellonów w Polsce

Historia nazwała dzieje polskie XV wieku “Złotym wiekiem”. Jest to epoka największej świetności Polski. Polska i Litwa połączone są unią personalną, która zostaje potwierdzona po śmierci Jadwigi, unią wileńsko-radomską. Rzeczpospolita Obojga Narodów miała powstać dopiero w następnym wieku w wyniku unii lubelskiej. Co ciekawe żaden z licznych braci Władysława Jagiełły, jak również król Czech i Węgier Zygmunt Luksemburski, nie pozostawili męskich potomków. Dlatego też Władysław Jagiełło, który doczekał się 2 dorosłych synów, nie miał problemów dynastycznych.

Historia oceniła Władysława Jagiełłę oraz jego syna Kazimierza Jagiellończyka, jako jednych z najlepszych królów Polski. Jagiełło umocnił państwo polskie i złamał potęgę zakonu krzyżackiego. Polska przeżywała okres rozkwitu gospodarczego i kulturalnego. Dokończył dzieła utworzenia w Krakowie uniwersytetu, który zapoczątkowali Kazimierz i Jadwiga. Jagiełło nie miał mocnych praw do korony, dlatego też opłacał poparcie panów polskich przyznając im przywileje, co przyczyniło się do osłabienia władzy centralnej.

Po śmierci starszego brata Władysława w bitwie pod Warną, w Polsce 45 lat panował młodszy syn Jagiełły, Kazimierz. Toczył długoletnią wojnę z Zakonem Krzyżackim, którą wygrał nie tylko orężem, lecz także dzięki katastrofie finansowej Krzyżaków. Polska odzyskała Pomorze, ziemię chełmińską, Malbork i Elbląg, zaś pozostałe ziemie zakonu miały być lennem Polski.

Jego najstarszy syn Władysław uzyskał tron Czech. Mimo, że był królem słabym i ugodowym, rządził 45 lat. Zaś władzę w Polsce objął Jan Olbracht. Z królem tym łączy się przysłowie: “Za króla Olbrachta wyginęła szlachta”, ponieważ jego nieudana wyprawa przeciw zbuntowanemu hospodarowi mołdawskiemu spowodowała ogromne straty. Osłabienie Polski było tak duże, że sąsiedzi zauważyli sansę do odegrania się.