Zygmunt III Waza – panowanie, rodzina, polityka, wojny, śmierć

Zygmunt III Waza – pochodzenie i rodzina

Biografia Zygmunta III Wazy - pochodzenie

Najważniejsze informacje wiązane z kandydaturą Zygmunta III Wazy na polski tron w 1587 r. dotyczyły jego wyznania i pochodzenia. Młody szwedzki książę był gorliwym katolikiem, ale przede wszystkim – Jagiellonem po kądzieli.

Matka przyszłego króla, Katarzyna Jagiellonka, była córką Zygmunta I Starego z dynastii Jagiellonów i Bony Sforza d`Aragona. O rękę księżniczki starał się m.in. owdowiały car Iwan IV Groźny. Ostatecznie, w dość późnym wieku 36 lat, została ona żoną księcia Finlandii Jana III Wazy. Jan był młodszym z synów Gustawa I, założyciela dynastii Wazów, i jego drugiej żony Małgorzaty Leijonhufvud.

Małżonkowie zamieszkali na zamku w Turku. Jednak wkrótce wydarzenia przybrały dla nich zły obrót – przyrodni brat Jana, król Eryk XIV, podejrzewając ich o zdradę i spiskowanie z Rzeczpospolitą na szkodę Szwecji, uwięził ich w zamku Gripsholm. Tam urodziła się i zmarła pierwsza z dzieci pary książęcej – córka Izabela. Również tam 20 czerwca 1566 r. przyszedł na świat syn – późniejszy król Polski i Szwecji Zygmunt III Waza.

Biografia Zygmunta III Wazy – rodzina: żony i dzieci

Zygmunt III Waza obejmował rządy w Polsce w Warszawie jako młody kawaler. Król potrzebował żony, dlatego Anna Jagiellonka – ciotka monarchy i wdowa po jego poprzedniku Stefanie Batorym – odpowiednio wcześnie rozpoczęła starania o rękę Anny Habsburżanki, bratanicy cesarza Maksymiliana II. Ostatecznie ślub odbył się 31 maja 1592 r.

Małżeństwo było szczęśliwe i zgodne. Anna wydała na świat pięcioro dzieci. Niestety w 1598 r. królowa zmarła, będąc w zaawansowanej ciąży. Po kilku godzinach śmierć zabrała także najmłodsze z królewskich dzieci – urodzonego przez cesarskie cięcie syna – Kazimierza.

Król przez kilka lat nosił żałobę po zmarłej małżonce. W tym czasie ważniejsze były jednak wydarzenia polityczne. Dopiero w 1605 r. odbył się kolejny ślub monarchy i koronacja nowej królowej. Została nią siostra zmarłej poprzedniczki – Konstancja Habsburżanka. Wspólne rządy tej pary trwały 26 lat, śmierć żony tak bardzo załamała Zygmunta, że podupadł na zdrowiu i wkrótce sam także zmarł.

Konstancja urodziła siedmioro dzieci. Tak, jak w przypadku jej starszej siostry, niestety nie wszystkie z nich dożyły wieku dorosłego. Ze wszystkich dwanaściorga dzieci Zygmunta III Wazy dwoje: Władysław (syn Anny) i Jan Kazimierz (syn Konstancji) kontynuowało w przyszłości rządy ojca w Polsce.

Zygmunt III Waza – panowanie Zygmunta III Wazy na tronie

Panowanie Zygmunta III Wazy w Polsce

Choć jego biografia nie ma szczęśliwego początku, to zebrane razem najważniejsze informacje tworzą obraz, z którego, mimo licznych wojen, wyłania się stabilna polityka i panowanie Zygmunta – wreszcie po wielu latach niesławy – nazywa się “srebrnym wiekiem”. Pacta conventa, które Zygmunt podpisał z Rzeczpospolitą, zawierały obietnice m.in. zawarcia sojuszu polsko-szwedzkiego, utworzenia na Bałtyku polskiej floty i przyłączenia do Rzeczpospolitej Estonii.

Dzięki poparciu wdowy po Stefanie Batorym, Anny Jagiellonki, ostatecznie 27 grudnia 1587 r. odbyła się koronacja Zygmunta. Pierwszy raz od piętnastu lat król Rzeczpospolitej mówił językiem polskim. Król musiał zapewnić sobie szacunek dworu i poddanych. Początkowo uważany był za zbyt milczącego, a najważniejsze źródła podają, że rozważał nawet rezygnację z tronu. Pierwsze lata wypełniły spory z kanclerzem i wielkim hetmanem koronnym Janem Zamoyskim.

Ciężko jednoznacznie ocenić panowanie Zygmunta w Polsce. W 1595 r. wybuchł pożar, który pochłonął wschodnie skrzydło zamku Wawel – etapy budowy i przebudowy zajęły kilka lat, ostatecznie król przeniósł swój dwór do Warszawy. Dziś fakt ten sprowadza się wyłącznie do hasła przeniesienia stolicy. Postrzega się go także jako zbyt gorliwego katolika, nietolerancyjnego wobec innych wyznań. Cierpliwość, z jaką monarcha budował własne stronnictwo, postrzegana była jako przejaw niezdecydowania i nieumiejętności rządzenia. Przyjęło się więc niestety negatywnie oceniać panowanie Zygmunta w Polsce, zapominając o konieczności szerszego spojrzenia na sytuację wewnętrzną w kraju i jej rozwój od czasu śmierci ostatniego z Jagiellonów – Zygmunta II Augusta. A może zainteresuje cię także ten artykuł na temat dzieci Zygmunta III Wazy?

Panowanie Zygmunta III Wazy jako króla Polski i Szwecji

Najważniejsze informacje dotyczące polityki międzynarodowej, jakie posiadała szlachta polska o kandydacie na króla w 1587 r., wiązały się z potencjalnym sojuszem polsko-szwedzkim. W końcu Zygmunt był jedynym synem monarchy szwedzkiego Jana III. Ojciec jeszcze przed koronacją w Krakowie namawiał syna do powrotu, a w kolejnych latach ostrzegał go przed możliwą utratą tronu szwedzkiego.

W listopadzie 1592 r. w Sztokholmie zmarł Jan III. Tron szwedzki przypadł Zygmuntowi. W ten sposób powstała unia polsko-szwedzka, zadeklarowana przez królewicza w pacta conventa. Jednak ze względu na wydarzenia z początku swojego panowania w Polsce, żeby wyruszyć do Szwecji, młody władca potrzebował zgody sejmu.

Pierwsza wyprawa pary królewskiej do Szwecji odbyła się dopiero ponad rok później. Uroczysta koronacja miała miejsce w Uppsali 19 lutego 1594 r. Po ich powrocie do Rzeczpospolitej polityka wewnętrzna Szwecji została przekazana w ręce rady i regenta, którym został Karol Sudermański – stryj Zygmunta.

Późniejsze wydarzenia, napięcia między Zygmuntem a Szwedami i Karolem doprowadziły do wybuchu wojny, w wyniku której Zygmunt został zdetronizowany w lipcu 1599 r. Zarówno on, jak i jego dwoje z jego dzieci, władające w przyszłości Rzeczpospolitą – Władysław IV i Jan Kazimierz – używali tytułu dziedzicznego króla Szwecji.

Zygmunt III Waza – wojny Zygmunta III Wazy

Zygmunt III Waza i wojny z Rosją

Po śmierci w 1589 r. Fiodora I, syna cara Iwana IV Groźnego w Rosji zapanował okres wielkiej smuty. Wewnętrzne walki o tron angażowały coraz szersze kręgi bojarów. Również polski dwór zauważył możliwe korzyści, udzielając schronienia drugiemu Dymitrowi Samozwańcowi. Polityka wobec Rosji przybrała zdecydowane formy, kiedy car nawiązał współpracę ze Szwecją.

Żeby przedstawić najważniejsze informacje o wojnie polsko-rosyjskiej należy wspomnieć o:

• zwycięstwo polskiej husarii w bitwie pod Kłuszynem 4 lipca 1610 r.;
• zdobycie Moskwy przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego;
• zakończone sukcesem dwuletnie oblężenie Smoleńska.

Bojarzy rosyjscy zgodzili się na osadzenie na tronie 15-letniego królewicza Władysława. Jednak po dwóch latach Polacy zostali wyparci z Moskwy. Spowodowało to kontynuację walk, które ostatecznie zakończyły się rozejmem w Dywilinie w 1619 r.