10 najgorszych papieży w historii - daty, biografie, ciekawostki

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Ludwika WykurzDrukujUdostępnij

Co to znaczy najgorszy pontyfikat?

Grzeszni papieże czy kiepscy politycy?

Zanim przedstawię postacie papieży, które są uznawane za najgorszych przedstawicieli Stolicy Apostolskiej, chciałabym zastanowić się chwilę nad słowem „najgorszy”. Kiedy mówimy, że ktoś jest zły możemy mieć na myśli jego cechy charakteru lub profesjonalizm. Okrutny król może być dobrym politykiem, fatalny menadżer firmy może być bardzo dobrym człowiekiem. Kim jest najgorszy papież? Od głowy kościoła oczekuje się przede wszystkim przykładu moralnego. Historia ocenia papieży właśnie pod tym kątem. Przygotujcie się więc na listę rozpustników, nepotów i okrutników.

Na zachowanie pewnych papieży wpływ miały także wydarzenia polityczne, obyczajowość danego czasu. Dlatego postaram się przedstawić zarys historyczny epok związanych z przytoczonymi pontyfikatami. To pomoże też lepiej zrozumieć, czym papieże wyróżniali się na tle swojej epoki.

Wydarzenia i plotki

Zanim przystąpimy do głównego tematu muszę powiedzieć jeszcze o jednym. To co mówi się o postaciach historycznych wynika z dokumentów, wspomnień i legend jakie się zachowały. W szkole uczy się historii jako pewnej prawdy o przeszłości. W rzeczywistości to co wiemy jest trochę opowieścią skonstruowaną przez historyków. Fakty są prawdziwe, ale ocena należy już do tego, kto je zbiera w jedną całość.

Być może byli gorsi papieże niż ci, których opiszę. Trwanie ich pontyfikatu nie zostało jednak zapisane w pamięci ludzi jako najgorsze. Może szybko pozbyli się wrogów albo w najokrutniejszych czynach wyręczali się innymi? Dlatego mówiąc o grzesznych, okrutnych czy chciwych następcach św. Piotra powtarzamy tylko to co już ktoś o nich zapisał lub powiedział. Warto o tym pamiętać, zwłaszcza kiedy opowiadamy o złych czynach postaci z przeszłości.

Z tymi zastrzeżeniami przejdźmy do zestawienia 10 najgorszych papieży i ich epok.

Historia 10 najgorszych pontyfikatów

1. Leon III (795-816). Jego pontyfikat przypada na czasy Karola Wielkiego. Leon był „człowiekiem Karola”. Zaraz po wyborze przesyła królowi klucze od grobu św. Piotra i chorągiew Rzymu. W zamian Karol udziela papieżowi schronienia podczas jego sporu z rzymskimi arystokratami. Leon miał wrogów. Podczas trwania jego pontyfikatu próbowano go oślepić i pozbawić języka. Następnie został zdjęty z urzędu i osadzony w klasztorze, skąd uciekł na dwór Karola Wielkiego. Z powodu tych sporów nie jest jasne czy jego reputacja nie była specjalnie podkopywana przez przeciwników. Jeżeli chodzi o jego ciemną stronę, to Russell Chamberlin, w książce „Źli papieże”, przytacza dwa edykty. Jeden nakazywał przymusowo chrzcić Żydów, drugi zakazywał czczenia obrazów i nakazywał zniszczenie wizerunków świętych. Co ciekawe, papież zarządzał dokonanie tego nie tylko na Zachodzie, ale we wschodniej części cesarstwa. Jego rozporządzenie nie przyniosło mu popularności wśród wiernych.
2. Stefan VII (896-897). Co sprawiło, że po roku panowania lud rzymski wtrącił go do więzienia, gdzie obalony papież wkrótce został uduszony? Nie zachowały się prawie żadne informacje na temat wydarzeń z czasów jego panowania. Ale jednego wierni mu nigdy nie zapomnieli. Chodzi o mrożący krew w żyłach „trupi synod”. Stefan nienawidził poprzedniego papieża Formozusa. Chociaż ten od miesięcy już nie żył, nowej głowie kościoła nie wystarczyło potępienie jego działań. Kazał wyciągnąć rozkładającego się trupa z grobu i posadzić na tronie w szatach papieskich. Następnie odbył się sąd nad Formuzosem. To nie było wszystko. Stefan zaczął egzekwować od księży wyświęconych przez poprzednika listy, w których uznawali swoje święcenia za nieważne. W reakcji na te działania zwolennicy Formuzosa i lud Rzymu obalili Stefana i wtrącili do więzienia.
3. Sergiusz III (904-911). Papież, który zapoczątkował tzw. pornokrację, w dodatku popierał „synod trupi”, dzięki któremu mógł objąć swoje stanowisko. Był prawdopodobnie ojcem późniejszego papieża Jana XI, którego spłodził z 15-letnią prostytutką. Czy trzeba mówić więcej? A to nie wszystko. Prawdopodobnie był też mordercą dwóch swoich poprzedników na Stolicy Apostolskiej.
4. Jan XII (955-964 i 964) Kiedy widzicie, że ktoś rządził Stolicą Piotrową więcej niż raz, to sygnał alarmowy. Jan XII był nie tylko najmłodszym papieżem w historii, wybranym na prośbę ojca. Znany jest głównie z tego, że zamienił Pałac Laterański w dom publiczny. Poza tym był podporządkowany cesarzowi Ottonowi I, który złożył go z urzędu w 963 roku, wybierając Leona VIII. W styczniu 964 roku młody papież powraca i wywołuje powstanie, które jednak zostaje krwawo stłumione. Udało mu się odzyskać tron tylko dlatego, że Leon uciekł po wyjeździe cesarza z Rzymu. Po powrocie Ottona I to Jan musiał znowu uciekać. Nie wiadomo jakby się potoczyły dalsze losy papieża, gdyby nie przedwczesna śmierć. Niektórzy twierdzą, że dostał ataku serca lub wylewu podczas stosunku z pewną mężatką. Biorąc pod uwagę wigor i młody wiek Jana, bardziej prawdopodobna wydaje się legenda, że mąż kochanki po prostu go zatłukł na śmierć.
5. Benedykt IX (1032-1044, 1045, 1047-1048) Czy trudno jest zostać papieżem? Nie jeżeli jest XI wiek, a twój ojciec ma władzę i pieniądze. Teofilakt, późniejszy Benedykt IX miał zaledwie 20 lat (złośliwi twierdzili nawet, że 12) kiedy jego ojciec Alberyk III hrabia Tusculum, przekupił wyborców i doprowadził do intronizacji syna. Ściślej mówiąc do pierwszej intronizacji, bo Benedykt IX był jedynym papieżem w historii, który pełnił tę funkcję trzy razy z przerwami. Z opisu wydarzeń towarzyszących jego pontyfikatowi wyłania się postać antypatyczna, rozwiązła, tchórzliwa i przekupna. Był znany z rozpustnego życia. Złośliwi twierdzili, że za opłatą zgodził się przekazać urząd papieski swojemu ojcu chrzestnemu w marcu 1045 roku. Ciekawostką może być fakt, że za panowania tego papieża w Polsce wybuchła tzw. reakcja pogańska.
6. Bonifacy VIII (1294-1303) Pedofilia w kościele ma długą i niechlubną historię. Dla większości duchownych była wstydliwym problemem. Nie dla Bonifacego. Uważał on, że pedofilia nie jest większym problemem niż „ocieranie ręki o rękę”. Poza tym był znany z tego, że łatwo włączał się do bójek i z uporem przeprowadzał własną wolę. Potępił niezależność władzy świeckiej od duchowej, był autorem stwierdzenia, że poza Kościołem Katolickim nie ma zbawienia i konieczne do osiągnięcia zbawienia jest posłuszeństwo biskupowi Rzymu. Był jednak władcą na miarę swoich czasów. Jego głównym przeciwnikiem politycznym był król Francji Filip IV Piękny, znany z likwidacji zakonu templariuszy i zagarnięcia ich majątku. Mimo ostrych deklaracji Bonifacego, król Francji podporządkował sobie papiestwo po śmierci upartego papieża. O złej sławie tego Bonifacego świadczy fakt, że został umieszczony w piekle przez Dantego w jego „Boskiej Komedii”.
7. Innocenty VIII (1484-1492) Papież, który zasłynął z publicznego przyznania się do swoich nieślubnych dzieci i oficjalnego rozpoczęcia polowań na czarownice. Czarownice palono w średniowieczu? To prawda, że w średniowieczu od czasu do czasu jakaś kobieta oskarżona o czary płonęła na stosie. Nie był to jednak powszechny proceder. To uległo zmianie za Innocentego VIII. Okres największych polowań na czarownice trwał aż do XVII wieku.
8. Aleksander VI (1492-1503) „Kto da więcej, tego wybierzemy” - tak mogłoby brzmieć hasło konklawe 1492 roku. Aleksander urodził się w słynnej rodzinie Borgia. Papież Kalikst III był jego wujem. Żeby przebić ofertę swojego kandydata sypał nie tylko złotem, ale rozdzielał beneficja między kardynałów. Aleksander miał liczne kochanki, co najmniej 9 dzieci. Jednak w czasie trwania jego pontyfikatu zostały przeprowadzone reformy centralizujące władzę w Państwie Kościelnym. Nie stronił od rozpusty i intryg, jak na Borgię przystało. Jako polityk przewyższał jednak kilku swoich niechlubnych poprzedników.
9. Juliusz II (1503-1513) Zyskał przydomek „il papa terrible”, chociaż na pewno nie należał do najgorszych z najgorszych. Legendę „straszliwego” zyskał pewnie częściowo dlatego, że był nieprzewidywalny dla swoich przeciwników i poddanych. Był też bardzo wojowniczy. Dostał stanowisko przez symonię (kupczenie urzędami), ale zaraz po objęciu tronu wydał bullę przeciw takim praktykom. Historię jego pontyfikatu znaczą przede wszystkim działania polityczne i militarne. Wzmocnił Państwo Kościelne, nie stronił od udziału w bojach np. z Republiką Wenecką. W życiu prywatnym słynął z takiej samej rozpusty jak większość papieży renesansu. Miał co najmniej jedną nieślubną córkę.
10. Leon X (1513-1521) Papież, który potępił Lutra. Pochodził z rodu Medyceuszy i był równie rozrzutny jak jego poprzednicy, ale miał dość przewrotny plan na zapełnienie papieskiego skarbca. Zaczął sprzedawać wiernym odpusty. To jedna z głównych win ówczesnego kościoła, która pchnęła Lutra do buntu. Poza tym, jak poprzedni papieże, Leon X bardziej skupiał się na polityce i budowaniu potęgi Państwa Kościelnego niż na sprawach duchowych.

Historia zbrodni i grzechów kościoła

Przesadą jest twierdzenie, że kościół zawsze dopuszczał się tylko zbrodni. Tym niemniej było ich o wiele za dużo jak na „świętą” instytucję. Współczesnych historyków, jak i dawnych reformatorów chyba najbardziej raziła hipokryzja tych czynów. Im bardziej rozpustny, rozrzutny i okrutny papież, tym więcej wydawał bulli potępiających innych.

W historii kościoła kilka okresów było szczególnie krwawych i rozpustnych. Można je łatwo wydzielić patrząc na daty najgorszych pontyfikatów. Pornokracja (rządy prostytutek u boku papieży), okres krucjat czy polowań na czarownice, to jednocześnie czasy papieży, którzy bezceremonialnie walczą o swoją władzę.

Trudno powiedzieć, który papież rzeczywiście był najgorszy. Kiedy wydawało się, że już nie może być gorzej historia pokazywała, że do dna jeszcze daleko. Z tych wydarzeń można też wyciągnąć pozytywne wnioski. Nasze czasy, nawet biorąc pod uwagę przemoc i hipokryzję na najwyższych stanowiskach nie wydają się wcale najgorsze.

Podobał wam się ten artykuł? Zapraszam również do przeczytania na temat 10 najmniej znanych królów Polski.

Autor: Ludwika Wykurz

Bibliografia:

1. Russell Chamberlin, Źli papieże, Amber 2005
2. J.N.D. Kelly, Encyklopedia papieży, PIW 1997
3. Jacques Mercier, Dwadzieścia wieków historii Watykanu, PAX 1986