10 najmniej znanych królów Polski – biografie, informacje, ciekawostki

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Mariusz SampDrukujUdostępnij

Ranking najmniej znanych władców średniowiecznych

Mieszko II Lambert

To drugi król w historii Polski. Urodził się w 990 roku. Na swoje skronie koronę przywdział w 1025 roku, przypuszczalnie kilka miesięcy po koronacji swego ojca – Bolesława Chrobrego. W starszej historiografii Mieszka uważano za władcę nieudolnego. Z kolei w nowszej nauce panowanie króla ocenia się znacznie pozytywniej.

Mieszko II Lambert na swoim koncie odnotował mnóstwo sukcesów. Zdarzały mu się również porażki. W 1028 roku najechał wschodnie połacie Saksonii i pobrał wielką rzeszę jeńców. W rok później odparł odwetowy najazd cesarza Konrada II (obrona Budziszyna). Nieco wcześniej Mieszko wypędził z kraju buntujących się braci, Bezpryma i Ottona, przez co wzmocnił swoją pozycję w kraju.

Zgubne dla dynastii okazały się wydarzenia z 1031 roku. Wówczas to od wschodu i zachodu państwo piastowskie zaatakowali Rusini i Niemcy. W walce z tą koalicją władca Polski nie miał większych szans. W konsekwencji na rzecz zwycięskich armii Mieszko II zrzekł się Milska, Łużyc i Grodów Czerwieńskich.

W tym samym 1031 roku Mieszko II musiał uciekać z kraju, oddając władzę w ręce Bezpryma. Na całe szczęście stan ten nie trwał długo. Już w rok później król powrócił do ojczyzny. Rządził nią aż do śmierci (1034). Ponoć rozstawał się z tym światem w przypływie szaleństwa, jednak współcześni znawcy zagadnienia są sceptycznie nastawieni wobec tych rewelacji.

Wacław II Przemyślida

Wacław II Czeski został najpierw koronowany na króla Czech (1278), a następnie Polski (1300). To właśnie temu człowiekowi Polacy zawdzięczają faktyczne zjednoczenie swojego kraju po trwającym ponad 100 lat rozbiciu dzielnicowym. W dniu koronacji Przemyślida panował nad Małopolską, Wielkopolską, ziemią sieradzką, Kujawami oraz Pomorzem Gdańskim.

Panowanie Wacława II w Polsce nie cieszyło się dobrą sławą. Urzędy obsadzał cudzoziemcami, co nie podobało się lokalnym możnowładcom. Król powołał też do życia nowy urząd – starostę – urzędnika odpowiedzialnego tylko przed monarchą. Paradoksalnie reforma ta usprawniła działanie polskiej administracji. Zasługi króla w tym zakresie okazały się trwałe, zaś cały system został przejęty przez jego następców.

Wacław II zmarł 21 czerwca 1305. Nosił zatem tytuł króla Polski zaledwie kilka lat. Przypuszcza się, iż jego śmierć przyspieszyła podana mu podstępnie trucizna. Nie można tej wersji wykluczyć, ponieważ król miał w kraju wielu wrogów. Był poza tym władcą kontrowersyjnym i pełnym sprzeczności. Zapewne z tego powodu zbyt dużo ludzi nie płakało po jego zgonie. Sprawdź także ten artykuł o 10 najważniejszych papieżach w historii Kościoła.

Ludwik Węgierski

W latach 1370-1382 w Polsce rządził Ludwik z węgierskiej dynastii Andegawenów. Zdecydowanie więcej pożytku mieli z niego Węgrzy (nad którymi panował już od 1342 roku), aniżeli Polacy. Nad tymi ostatnimi władzę regencyjną sprawowała przez wiele lat matka Ludwika – Elżbieta Łokietkówna.

Ludwika Węgierskiego nie darzono nad Wisłą sympatią. Przyjeżdżał do Polski jedynie okazjonalnie. W 1374 roku wydał osławiony przywilej koszycki, w którym gwarantował szlachcie podstawowe prawa. W zamian za to obiecano mu możliwość objęcia tronu polskiego przez jedną z jego córek po jego śmierci. Do dziś dnia akt ten jest szeroko dyskutowany wśród historyków. Pakt koszycki tak naprawdę ograniczał władzę monarszą, a ugruntowywał przewagę stanu szlacheckiego w państwie. Stan ten trwał aż do upadku I Rzeczpospolitej.

Ludwik Węgierski oddał też zasługi na rzecz państwa polskiego. Szczególną troską otoczył gospodarkę i handel. Kupcy polscy cieszyli się wyjątkowymi względami na Węgrzech. Największe korzyści z rządów Andegawena wyciągnęli Krakowianie, którym zagwarantowano bezwzględne prawo składu.

Jan Olbracht

To czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki. Urodził się 27 grudnia 1459 roku w Krakowie. W młodości oddano go na naukę. Nad jego wychowaniem czuwał kanonik krakowski Jan Długosz. W efekcie Jan Olbracht nauczył się biegle posługiwać językiem włoskim, niemieckim oraz łacińskim.

Po śmierci ojca Olbracht został koronowany na króla Polski – 23 września 1492 roku. Niemal już od początku rządów sen z powiek spędzał mu problem turecki. Chcąc się z nim rozprawić, postanowił w 1497 roku wyprawić się na Mołdawię. Zwycięska wyprawa w te strony miała na celu odbicie z rąk Turków ważnych portów czarnomorskich: Kilii i Białogrodu oraz przywrócenie zwierzchnictwa Jagiellonów nad Mołdawią. Niestety przedsięwzięta na wielką skalę wyprawa mołdawska zakończyła się klęską króla, którego autorytet w kraju znacznie podupadł.

Panowanie Jana Olbrachta historycy oceniają rozmaicie. Dla jednych był on wybitnym królem, któremu zabrakło przysłowiowego szczęścia. Zmarł bowiem już w 1501 roku, a więc niecałe 10 lat od momentu objęcia władzy. Dla jeszcze innych syn Kazimierza Jagiellończyka był monarchą słabym, który odnotował na swoim koncie sporo porażek w dziedzinie polityki zagranicznej. Na domiar złego królowi wytykano potknięcia w sferze życia prywatnego (rozwiązłość seksualna).

Zestawienie władców panujących w XVI-XIX stuleciu

Aleksander Jagiellończyk

To z kolei młodszy brat Jana Olbrachta. Pojawił się na świecie w 1461 roku. W przeciwieństwie do starszego brata, Aleksander nie lubił się uczyć. Wolał oddawać się sprawom religijnym.

Koronacja Aleksandra Jagiellończyka odbyła się 12 grudnia 1501 roku. Na cieniu niezwykle krótkich rządów nowego króla zaważyło uchwalenie w 1505 roku konstytucji „Nihil novi”, według której bez zgody szlachty sejm nie mógł podjąć żadnej wiążącej uchwały. Ustawa ta znacznie krępowała działalność króla. Mimo to Aleksander swoje rządy próbował oprzeć na szlachcie. Niestety jego przedwczesna śmierć (1506) pokrzyżowała mu wszystkie plany i nadzieje, które wiązał z tym stanem.

Ujemny był również bilans polityki zagranicznej Aleksandra Jagiellończyka. W 1503 roku podpisał on rozejm, kończący wojnę z Moskwą. Na mocy tego układu około 1/3 terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego znalazło się pod okupacją wroga.

Anna Jagiellonka

Jako córka Zygmunta Starego i Bony Sforzy była inteligentną monarchinią, acz pozbawioną urody. Otrzymała staranne wykształcenie. Była szczególnie przywiązana do matki, z którą wymieniła mnóstwo listów, napisanych nienagannym stylem. Po śmierci Bony (1556) Anna zamieszkała w Płocku. Była wtedy jeszcze starą panną, którą ustawicznie coś bolało. Dodatkowo miała – jak się przyjmuje – problemy z psychiką.

Szczęście uśmiechnęło się do Jagiellonki pod koniec 1575 roku. Wówczas to szlachta wybrała ją na króla Polski. Taki sam zaszczyt spotkał wcześniej Jadwigę Andegaweńską (1384). Na małżonka przydano jej księcia siedmiogrodzkiego Stefana Batorego. Niestety małżeństwo to nie należało do udanych. Batory ponoć rozważał rozwód z żoną, jednak ostatecznie zarzucił ten pomysł.

Małżonkowie starali się nie wchodzić sobie w paradę. Stan ten trwał aż do śmierci Batorego w 1586 roku. W międzyczasie Anna Jagiellonka bez reszty oddała się sprawom dworu. Wybudowała okazały ogród w Ujazdowie. Gdy władzę w Polsce przechwycili Wazowie, Jagiellonka zamieszkała w Warszawie. Zmarła tam w 1596 roku.

Michał Korybut Wiśniowiecki

Został wybrany na króla Polski po abdykacji Jana II Kazimierza (1668). Przyszedł na świat w 1640 roku w Wiśniowcu na Wołyniu. Jego ojcem był znany wszystkim wielki magnat kresowy – Jeremi Michał Wiśniowiecki. Syn niestety nie odziedziczył po ojcu talentów politycznego i militarnego. Nie potrafił opanować zwalczających się stronnictw, profrancuskiego i proaustriackiego, dążących do przejęcia władzy w kraju. Nieomal nie doszło do wybuchu z prawdziwego zdarzenia wojny domowej. Chyba tylko dziwnemu zbiegowi okoliczności Polska zawdzięczała to, iż nie doszło do rozlewu bratobójczej krwi.  

Na czasy panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego przypadła wojna Polski z Turcją. W 1672 roku po serii klęsk podpisano haniebny traktat pokojowy w Buczaczu, oddający na pastwę muzułmanów część ziem wschodnich Rzeczpospolitej. Król wprawdzie próbował jakoś przeciwstawić się naporowi Imperium Osmańskiego, jednak choroba pokrzyżowała mu wszystkie plany.

Następca Jana Kazimierza rozstał się z tym światem 10 listopada 1673 roku. Ponoć do grobu wpędziło go zatrucie pokarmowe. Króla chyba zbyt długo nie opłakiwano. Już wtedy uważano go za władcę bardzo słabego. Również współcześni historycy nie mają litości dla tego monarchy, bezwzględnie wypunktowując wszystkie jego potknięcia w obszarze polityki wewnętrznej i zagranicznej.

Stanisław Leszczyński

Królem Polski został przypadkiem. Jego ojciec, wojewoda poznański Rafał, dość czynnie popierał króla szwedzkiego Karola XII podczas Wielkiej Wojny Północnej (1700-1721), za co postanowiono go wyróżnić. W efekcie jego synowi oddano koronę (1704). Niestety już 5 lat później miała miejsce katastrofa Karola XII w bitwie pod Połtawą. Automatycznie skończyły się również rządy Stanisława Leszczyńskiego. Władcą Polski został ponownie August II Sas, którego wcześniej zdetronizowano.

Po śmierci Augusta (1733) w Polsce zapanowało bezkrólewie. Stanisław Leszczyński, wspierany przez Francuzów, postanowił zgłosić swoje pretensje do polskiego tronu. O dziwo, szlachta poparła jego kandydaturę i ponownie wybrano na króla. Tak więc szczęście znowu uśmiechnęło się do Wielkopolanina. Nie trzymało się go jednak ono zbyt długo. Już kilka lat później musiał uciekać z kraju w obawie przed wojskami interwencyjnymi Rosji, która nie mogła pogodzić się z tym, co działo się za ich zachodnią granicą.

Stanisław Leszczyński panował w Polsce zbyt krótko, aby mógł czegokolwiek tu dokonać. W rzeczywistości panowanie tego władcy było uzależnione od protekcji obcych państw. Był zatem swego rodzaju popychadłem w ich rękach. Z drugiej jednak strony należy pamiętać, iż Stanisław Leszczyński mógł się pochwalić znacznymi osiągnięciami na polu kultury. Najpewniej niejeden władca Polski władca zazdrościł mu tego.

August III Sas

Był synem księcia elektora saskiego Fryderyka Augusta i Krystyny Eberhardyny, córki margrabiego brandenburskiego Chrystiana. Pojawił się na świecie w 1696 roku. Został koronowany na króla Polski w styczniu 1734 roku.

Panowanie Wettina w Polsce historycy oceniają na różne sposoby. Podejmował on szereg prób w celu wzmocnienia władzy monarszej w podległym sobie kraju. Próbował przeforsować projekt reformy wojskowej, po której przeprowadzeniu zamierzał wykorzystać wojsko Rzeczpospolitej podczas wojen z Prusami. Niestety rachuby te ostatecznie spełzły na niczym. W praktyce wszystkie inicjatywy króla upadały wobec sprzeciwu skonfliktowanych ze sobą fakcji magnackich.

Swoje panowanie August III Sas opierał na sojuszu z państwem rosyjskim. Wplątał Polskę w wojnę siedmioletnią. Skutki tego było opłakane. Nie dość, że państwo polskie mogło raz na zawsze pożegnać się z myślą o powrocie do macierzy Śląska, to również kraj został narażony na permanentne rekwizycje i grabieże obcych armii, maszerujących przez ziemie polskie na zachód.

Mikołaj I Romanow

Państwo polskie formalnie upadło w 1795 roku. Po tej dacie Polska miała jeszcze swoich królów! W szkołach zazwyczaj się o tym nie uczy.

Jednym z takich królów był car Mikołaj I, wywodzący się z dynastii Romanowów. Jego koronacja na władcę polskiego miała miejsce 24 maja 1829 roku na Zamku Królewskim w Warszawie. Polacy nie chcą pamiętać ani o tej koronacji, ani też o jego rządach. Nie ma zresztą temu co się dziwić. Car na każdym kroku łamał konstytucję, nadaną Królestwu Polskiemu jeszcze w 1815 roku przez jego poprzednika – Aleksandra I. W konsekwencji Polacy chwycili za broń, by poprawić swój los i przy okazji odzyskać utraconą niepodległość (powstanie listopadowe).

Doszło nawet do tego, iż 25 stycznia 1831 roku sejm polski podjął uchwałę o detronizacji Mikołaja. Było to wydarzenie bezprecedensowe, ponieważ parlament nie posiadał takich uprawnień. Reakcja cara była błyskawiczna. Skierował do Polski wielką armię, która po kilku miesiącach rozprawiła się z powstańcami. W ten sposób odebrano Polakom nadzieję na poprawę swojego bytu. Co więcej, po upadku zrywu powstańczego nasiliły się tylko represje. Skutek okazał się zatem odwrotny od oczekiwanego.

Autor: dr Mariusz Samp

Bibliografia:

1. Barański M. K., Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2005.
2. Bogucka M., Anna Jagiellonka, Wrocław 1994.
3. Borkowska U., Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011.
4. Czerny F., Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyków (1492-1506), Kraków 1871.
5. Dąbrowski J., Ostatnie lata Ludwika Wielkiego 1370-1382, Kraków 2009.
6. Dobrowolski M., Kiedy car był naszym królem… [https://www.pb.pl/kiedy-car-byl-naszym-krolem-831826; dostęp: 01.12.2020].
7. Feldman J., Stanisław Leszczyński, Warszawa 1959.
8. Forycki M., Stanisław Leszczyński, Poznań 2016.
9. https://ciekawostkihistoryczne.pl/leksykon/august-iii-sas-1696-1763 [dostęp: 01.12.2020].
10. Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, cz. 1-2, Warszawa 1909-1911.
11. Labuda G., Mieszko II król Polski (1025-1034), Czasy przełomu w dziejach państwa polskiego, Kraków 1992.
12. Lechicka J., Rola dziejowa Stanisława Leszczyńskiego oraz wybór jego pism, Toruń 1951.
13. Link-Lenczowski A., Rzeczpospolita na rozdrożu 1696-1736, Warszawa 1994.
14. Marzec A., Pod rządami nieobecnego monarchy, Królestwo Polskie 1370-1382, Kraków 2017.
15. Matyasik J., Obóz polityczny króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Warszawa 2011.
16. Mularczyk J., Tradycja koronacji królewskich Bolesława I Chrobrego i Mieszka II, Wrocław 1998.
17. Papée F., Aleksander Jagiellończyk, Kraków 1999.
18. Papée F., Jan Olbracht, Kraków 1999.
19. Poczet królów i książąt polskich, red. A. Garlicki, Warszawa 1978.
20. Przyboś A., Michał Korybut Wiśniowiecki 1640-1673, Kraków 1984.
21. Rosik S., Wiszewski P., Wielki poczet polskich królów i książąt, Wrocław 2006.
22. Staszewski J., August III Sas, Wrocław 1989.
23. Stanisław Leszczyński, Król, polityk, pisarz, mecenas, Materiały z europejskiej konferencji naukowej zorganizowanej w 300-lecie urodzin króla Stanisława Leszczyńskiego, red. A. Konior, przekł. E. Buchwald, F. Dekiert, M. Kowalczys, Leszno 2001.
24. Urbański M., Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 2005.