Benito Mussolini - biografia Duce od dojścia do władzy aż do śmierci

Opublikowano: 01.12.2023DrukujUdostępnij

El duce Mussilini – opis drogi ku władzy dyktatorskiej

Poglądy Mussoliniego na faszyzm – przemówienie programowe

23 marca 1919 roku Benito Mussolini zakłada Związek Walki - Fasci di Combattimento – pierwszą organizację faszystowską. Sansepolcristi, jak nazwali siebie uczestnicy – założyciele, wywodzili się spośród byłych żołnierzy, z niższych warstw społecznych i ze środowisk mieszczańskich. Poeta Marinetti przewodził ugrupowaniu, głoszącemu hasła wolnego słowa, wyższości nowoczesnego stylu życia oraz potrzebę stosowania przemocy. Do Mussoliniego przyłączyli się dawni zwolennicy oraz arditi, ubrani w czarne koszule i wyposażeni w sztylety ze znakiem trupiej czaszki.

Mussolini, zwołując zebranie, wykorzystał decyzję premiera Orlando, o rozwiązaniu wszystkich grup bojowych, których działalność nie cieszyła się większą popularnością. Ich członkowie, sfrustrowani i pozbawieni środków do życia, buntując się przeciw samorozwiązaniu, zakładali tzw. wolne korpusy. Benito Mussolini przejął od arditi umundurowanie – czarne koszule, trupią czaszkę oraz pozdrowienie: A noi! (Do nas). W końcowej fazie spotkania powołano oddział nowych sił faszystowskich i wybrano kierownictwo. Nowa organizacja początkowo nie zdobyła większego poparcia, ale lokalne grupy powstawały w wielu miastach. W końcu 1919 roku liczyły około 870 członków. Mussolini kierował ruchem w oryginalny sposób, zamieszczając ogłoszenia w gazecie „Il Popolo d’Italia”. Taka swobodna struktura organizacji, pomimo problemów, związanych, np. z kontrolą liczby członków, uniemożliwiała jej zniszczenie.

Programowe przemówienie dotyczyło kształtu przyszłego państwa, bez korupcji, z ograniczoną biurokracją. Benito Mussolini zamieścił program włoskich faszystów w „Il Popolo d’Italia”. Głosił, między innymi:

• wprowadzenie republiki oraz likwidację systemu parlamentarnego – zgromadzenie narodowe miałoby opracować konstytucję,
• powszechne głosowanie osób od 21 roku życia, z udziałem kobiet,
• 8-godzinny dzień pracy, wprowadzenie minimalnego wynagrodzenia oraz przechodzenie na emeryturę od 55 roku życia,
• nacjonalizację przemysłu i walkę z kościołem oraz socjalizmem,
• wsparcie państwa dla powracających do Włoch żołnierzy,
• potrzebę reformy szkolnictwa.

El duce Mussolini – marsz Czarnych Koszul na Rzym

Włochy w latach 1919 – 1920 objęła fala strajków. Protestowano przeciwko rosnącym cenom oraz inflacji, a w końcu zwrócono się przeciw panującemu systemowi. W fabrykach tworzyły się rady fabryczne, protesty objęły również wieś. Chłopi, oczekujący na próżno podziału latyfundiów, przejmowali ziemie właścicieli ziemskich i odmawiali oddawania części plonów. Manifestacje ludności włoskiej spotykały się z ostrą reakcją i represjami ze strony władzy. Premier Giovanni Giolitti, obdarzony przydomkiem „ministra świata przestępczego”, posłużył się faszystami, do tłumienia rozruchów społecznych i podważania pozycji socjalistów. Bojówki faszystowskie dokonywały aktów przemocy, występując pod hasłami likwidacji wrogów ojczyzny. Bojówki socjalistów arditi del popolo odpowiadały na przemoc - przemocą. Benito Mussolini zdecydował się, korzystając z rządowego pośrednictwa, na podpisanie paktu, między faszystami i socjalistami (3 VIII 1921). W odpowiedzi na krytykę, podał się do dymisji, którą odrzucił Komitet Centralny.

7 listopada 1921 roku, ruch faszystowski, pod kierownictwem Mussoliniego, przeobraził się w Narodową Partię Faszystowską. Program partii, odwołujący się do uczuć narodowych, gwarantował stworzenie nowego państwa, w oparciu o narodowe tradycje. Dzień założenia starożytnego Rzymu – 21 kwietnia – stawał się świętem pracy. Mussolini przewodził odtąd partii, jako el duce Mussolini. Pogłębiający się konflikt między Narodową Partią Faszystowską a Włoską Partią Komunistyczną, walczącą o zdobycie wpływów politycznych, prowadził do krwawych starć. 5 sierpnia 1922 dochodzi do walk faszystów z komunistami - setki osób poniosły śmierć, tysiące raniono. Próby zapanowania nad sytuacją w kraju, podejmowane przez rząd, nie przynosiły rezultatów.

28 października 1922 roku Benito Mussolini, wraz ze swoimi zwolennikami, wykorzystując sytuację polityczną i gospodarczą, rozpoczął marsz na Rzym. Marsz Czarnych Koszul poprzedziło tajne zebranie kierownictwa faszystów oraz wspierających ruch generałów (16 X), na którym podjęto decyzję o przeprowadzeniu zamachu stanu. Na zjeździe w Neapolu (24 X) Mussolini zażądał przeprowadzenia nowych wyborów i obsadzenie ministerstw faszystami. Przemówienie, w którym padły słowa: „Chwycimy za gardło starą klasę polityczną Włoch”, wywołało entuzjazm tłumu. Duce oczekiwał podboju stolicy w Mediolanie, podczas gdy do Rzymu zdążali faszyści z całego kraju. Informacje historyków wskazują na udział w marszu około 14 – 33 tysięcy Czarnych Koszul (tzw. Marsz Czarnych Koszul na Rzym). Faszyści wmaszerowali do Wiecznego Miasta bez walki. 30 października 1922 roku, król Wiktor Emanuel III, powierzył Mussoliniemu misję utworzenia własnego gabinetu.

Włochy pod rządami Mussoliniego – opis reżimu faszystowskiego

Władza w rękach Benito Mussoliniego

39-letni Benito Mussolini obsadził swój gabinet faszystami i nacjonalistami. Oprócz funkcji premiera, pełnił także rolę ministra spraw wewnętrznych oraz ministra spraw zagranicznych. Obawy przed komunistami ułatwiły Mussoliniemu szybkie przejęcie władzy - dla rządu stanowił swoiste zabezpieczenie przed Włoską Partią Komunistyczną. Przyszły rząd, chociaż bez umocowania parlamentarnego, otrzymał poparcie w Izbie Deputowanych i w Senacie. Przemówienie programowe, jakie wygłosił el duce Mussolini na forum parlamentu, zawierało znamienne wyznanie, „że obecność w tym miejscu gwarantuje mu prawo rewolucjonisty”.

Władza w całości przeszła w ręce Mussoliniego i faszystów w lipcu 1923 roku. Na mocy nowego prawa wyborczego, 2/3 miejsc w Izbie Deputowanych miało przypaść temu stronnictwu, które uzyska przynajmniej 25 % głosów. Pozostałe miejsca miały zostać rozdzielone pomiędzy pozostałe ugrupowania. 6 kwietnia odbyły się wybory, w których faszyści, startujący w bloku ze starymi elitami, uzyskali większość – 374 mandaty na 535 miejsc. Benito Mussolini stał się w pełni niezależny. Opis sukcesu zawarł w artykule, poświęconym Machiavellemu.

Duce nie tolerował krytyki, a wystąpienia opozycyjnych deputowanych były powodem „zachęcania” faszystów do stosowania przemocy. 30 maja 1924 roku socjalistyczny deputowany Giacomo Matteotti wystąpił w parlamencie, oskarżając rząd Mussoliniego o prześladowanie opozycji i oszustwo wyborcze. 10 czerwca został porwany w drodze do Izby i zamordowany przez faszystowską bojówkę. Nie wiadomo, czy Mussolini stał za tym politycznym mordem, a król nie wyciągnął wobec niego żadnych konsekwencji. Śmierć deputowanego wywołała wzburzenie społeczeństwa i powstanie stowarzyszenia antyfaszystowskiego Wolne Włochy (Italia Libera).

5 czerwca premier z całą mocą wystąpił przeciwko opozycji. Ostre przemówienie w parlamencie kończyło stwierdzenie, że bierze na siebie odpowiedzialność za wydarzenia, związane z zamordowaniem deputowanego. Izba przyjęła i uchwaliła wszystkie propozycje, wysunięte dla uspokojenia sytuacji w kraju. Mussolini wymienił częściowo skład rady ministrów, pozostawiając jedynie faszystów. Policja przeszukiwała mieszkania opozycjonistów i rozwiązała kluby polityczne. Zamknięto opozycyjne gazety oraz aresztowano dziennikarzy. Mussolini objął tekę ministra wojny, ministra lotnictwa i marynarki wojennej.

Włoski faszyzm w latach 1925 – 1939 – dyktatura Mussoliniego

Faszyzm włoski nie tworzył własnych rozwiązań, polegał raczej na odrzuceniu wszelkich postulatów społeczno - gospodarczych, wysuwanych przez lewicę oraz na podporządkowaniu państwa, partii faszystowskiej i całego społeczeństwa Mussoliniemu – Duce. Opis spotkań z dyplomatami zagranicznymi, ukazuje surowego przywódcę, który onieśmielał, ale i budził uznanie. Mussolini spotykał się, np. z Winstonem Churchillem, który nazwał go „największym żyjącym prawodawcą”.

7 października 1926 roku Włochy przyjęły ustrój faszystowski. Jedyną legalną partią stała się partia faszystowska, powołano tajną policję, tzw. OVRA (Organizacja Ochotnicza do Walki z Antyfaszyzmem). Zakazano strajków, a spory między pracownikami i pracodawcami rozstrzygał Trybunał Pracy. Nowe państwo było wartością nadrzędną. Godłem państwowym stała się fascio – wiązka rózg liktorskich, z wetkniętym weń toporem. Pozdrawiano się, na wzór starożytnych Rzymian, wyciągniętą ręką. Obok chrześcijańskiej rachuby czasu, obowiązywał czas faszystowski, tzw. Era Faszystowska.

11 lutego 1929 roku el duce Mussolini oraz kardynał Gasparii, w imieniu papieża Piusa XI, podpisali traktaty laterańskie, które potwierdzały suwerenność Watykanu. Ważną częścią traktatów był konkordat, regulujący stosunki między Stolicą Apostolską a królestwem włoskim, ze stolicą w Rzymie, np. ambasadorowie, urzędujący w Watykanie, otrzymali immunitet oraz przywileje, przyznawane wszystkim dyplomatom, akredytowanym w Rzymie. Watykan miał otrzymać od Królestwa Włoch 750 milionów lirów oraz przekazać obligacje państwowe, o wartości miliarda lirów, jako zadośćuczynienie za rezygnację z roszczeń do terytorium, wchodzącego w skład Państwa Kościelnego. Katolicyzm uznany został za jedyną religię, obowiązującą we Włoszech. Przemówienie papieża do młodzieży, po uroczystości podpisania traktatów, stanowiło jasne opowiedzenie się Stolicy Apostolskiej po stronie dyktatora, którego Pius XI nazwał Mężem Opatrznościowym. Warto w tym miejscu podkreślić, że, pomimo ustępstw na rzecz Kościoła, Mussolini odniósł zwycięstwo. Informacje amerykańskiego charge d’affaires w Rzymie, przekazywane do Waszyngtonu, podkreślały triumf Duce: „…Rozwiązał wszystkie sporne kwestie i zapewnił swojemu rządowi poparcie duchowieństwa”.

Działalność Mussoliniego na forum międzynarodowym

Benito Mussolini, zgodnie ze swoimi dążeniami do uczynienia z Włoch światowego mocarstwa, prowadził agresywną politykę międzynarodową, podważając w ten sposób ustalenia traktatu wersalskiego:

• w 1923 roku poniósł śmierć z rąk zamachowców generał Enrico Tellini. Zginęli także jego współpracownicy. W odwecie, 6 września, włoska flota wojenna zbombardowała grecką wyspę Korfu. Zajęcie wyspy spotkało się z ostrą światową reakcją – Włosi musieli opuścić Korfu, pod naciskami Ligi Narodów oraz Wielkiej Brytanii.
• 3 października 1935 roku Włochy dokonały agresji na Etiopię, okupując jej terytorium do 1941 roku. Liga Narodów uchwaliła szereg antywłoskich sankcji, które, między innymi, poparła Wielka Brytania i Polska.
• w latach 1936 – 1939 Mussolini zaangażował faszystowskie Włochy w konflikt w Hiszpanii, mając nadzieję na uzyskanie politycznej sympatii ze strony generała Franco. Do sojuszu nie doszło, bowiem Franco bardziej cenił poczynania Hitlera. Wojna w Hiszpanii oznaczała, na wyraźne wezwanie Duce, brutalną interwencję wojsk faszystowskich, aż do skazywania na śmierć jeńców. Została wówczas zapoczątkowana wojskowa współpraca z Hitlerem.
• 7 kwietnia 1939 roku następuje aneksja Albanii. Wytłumaczeniem napadu miało być rzekome zagrożenie mniejszości włoskich, zamieszkujących w Albanii. 12 kwietnia rząd albański zaproponował tron włoskiemu królowi. Wiktor Emanuel III wyraził zgodę.

Benito Mussolini - współpraca z Hitlerem, państwa Osi, upadek reżimu faszystowskiego i śmierć dyktatora

Pierwsze spotkanie Mussoliniego z Hitlerem miało miejsce 14 czerwca 1934 roku. Informacje, dostarczone przez niemieckiego ministra spraw zagranicznych, Von Neuratha, wskazują, że podczas trzydniowych rozmów, na temat międzynarodowej sytuacji politycznej, dyktatorzy nie znaleźli wspólnego języka. Do słuchaczy docierały krzyki Mussoliniego i Hitlera, którzy, jak głosi opis niemieckiego ministra, „szczekali na siebie jak dwa kundle”. Początkowo Duce zarzucał Hitlerowi antysemityzm, drażniła go jego gadatliwość i brak szczerości. Dwa lata później zmieniły się poglądy Duce. Włochy ściśle związały się z Niemcami.

Pogarszał się stan zdrowia Duce, uwidoczniały się oznaką degeneracji umysłu. Zięć Mussoliniego, hrabia Ciano, objął kierownictwo Ministerstwa Spraw Zagranicznych. W czasie wizyty w Berlinie, podpisał porozumienie – ścisła współpraca z Hitlerem oraz wspólna polityka Włoch i Niemiec miały odtąd stanowić podstawę przyszłego przymierza. Przemówienie Duce, wygłoszone 1 listopada w Mediolanie było potwierdzeniem sojuszu, który nazwał osią Rzym – Berlin. Państwa Osi miały walczyć o hegemonię na świecie. 22 maja państwa Osi podpisały tzw. traktat stalowy, o wzajemnej pomocy militarnej i przystąpieniu do wojny, w razie konfliktu zbrojnego jednej ze stron, z jakimś mocarstwem. 27 września 1940 roku, do sojuszu dołączyła Japonia.

Kult Mussoliniego kończy się wraz z niepowodzeniami wojennymi. Wojna przekreśliła plany Mussoliniego na utworzenie śródziemnomorskiego mocarstwa. Pogarszała się wewnętrzna sytuacja. Włochom, na skutek blokady wojennej, brakowało żywności, rosły ceny, kraj niszczyły alianckie naloty. Wzmagały się nastroje antyfaszystowskie. W lipcu 1943 roku Wielka Rada Faszystowska decyduje o odsunięciu dyktatora. Mussolini zostaje uwięziony na wyspie Ponza, a następnie przeniesiony do Gran Sasso w Abruzach. Uwolniony przez niemieckich komandosów, tworzy 18 września, na północy Włoch, w Salo, Włoską Republikę Socjalną.

Wraz z działaniami wojsk alianckich wzmaga się aktywność Komitetu Wyzwolenia Narodowego Północnych Włoch. Sygnałem do powstania jest wejście aliantów na Nizinę Padańską – 9 kwietnia 1945 roku. Mussolini usiłuje zbiec do Szwajcarii, przebrany za niemieckiego żołnierza. 27 kwietnia konwój otoczyli partyzanci. Zaimprowizowany sąd wojskowy skazał dyktatora na śmierć. Wraz z nim rozstrzelana została kochanka Duce, Klara Petacci oraz piętnastu faszystów. Po rozstrzelaniu zwłoki Mussoliniego, Klary Petacci oraz dwóch współpracowników, wystawiono na widok publiczny w Mediolanie, na Piazza Loretto.

Autor: Izabela Sagasz

Literatura:

1. Józef Andrzej Gierowski, Historia Włoch, Ossolineum, Wrocław 1986.
2. Goran Hagg, Mussolini. Butny faszysta, Prószyński i S-ka, Warszawa 2015.
3. David I. Kertzer, Papież i Mussolini. Nieznana historia Piusa XI i rozkwitu faszyzmu w Europie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016.
4. Paollo Monelli, Mussolini, Czytelnik, 1973.
5. Największe procesy w Historii świata, pod red. N. Lanryrie-Dagen, Oficyna Wydawnicza MAK, Larousse, 1995.