Dobrawa Przemyślidka – pochodzenie, życiorys, małżeństwo z Mieszkiem I

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Mariusz SampDrukujUdostępnij

Dobrawa – uroda i portret

Dobrawa pochodziła z Czech. Według genealogów, urodziła się około 930 roku, a więc mniej więcej w tym samym czasie co jej późniejszy mąż – Mieszko I.

Ojcem Dobrawy był książę czeski – Bolesław I Srogi. Imię i pochodzenie jej matki jest nieznane. O dzieciństwie i młodości księżniczki nie wiadomo praktycznie nic. Zazwyczaj tego typu informacje nie pojawiały się w ówczesnych przekazach pisanych. Być może Dobrawa odebrała staranne wykształcenie, tak jak część księżniczek w tym czasie.

Z rzeczy pewnych wymienić należy, iż Dobrawa zmarła w 977 roku. Pod tą właśnie datą dziekan praski Kosmas napisał: „Zmarła Dąbrówka, która ponieważ była nad miarę bezwstydna, kiedy poślubiła księcia polskiego, będąc już kobietą podeszłego wieku, zdjęła ze swej głowy zawój i nałożyła panieński wianek, co było wielkim głupstwem tej kobiety”. Kosmas – jak wynika z tego opowiadania – nie lubił Dobrawy. Przypuszczalnie miał on za złe jej ojcu, że zabił swego brata – św. Wacława. Również XIV-wieczny wielki dziejopis polski Jan Długosz nie darzył sympatią Dobrawy. Według niego, czeska księżniczka „nie zawijała głowy w latach starszych, ale na wzór dziewic występowała strojna w przepaskę i wieniec”. Czy w tych pomówieniach istnieje choć garść prawdy, dociekliwy czytelnik raczej nigdy się nie dowie. Niestety brakuje źródeł, które pomogłyby tę sprawę rozwikłać.

Małżeństwo z Mieszkiem, chrzest Polski i wielka polityka

W 965 roku Dobrawa wyruszyła do Polski. Według jednej z legend, władca tego kraju przywitał ją na granicy, w Hradcu. Następnie odbył się ich ślub. W starszej historiografii uważano, iż ślub ten miał miejsce gdzieś na terenie Czech, przypuszczalnie w Pradze. Nie brak i opinii, iż ceremonię ślubną obserwowali głównie mieszkańcy Polski w nieznanym dziś bliżej grodzie w Wielkopolsce.

Małżeństwo Dobrawy i Mieszka, pierwszych Piastów, było typowym małżeństwem politycznym. Poprzedził je układ polsko-czeski, którego zawarcie historycy datują na rok 964. W świetle tego porozumienia – jak przekonują badacze – Mieszko I zobowiązał się przyjąć chrzest, był bowiem jeszcze wtedy poganinem. Bolesław Srogi obiecał natomiast udzielenie pomocy militarnej Mieszkowi w jego konflikcie z Wieletami. Dodać warto w tym miejscu, iż zawarta umowa została dotrzymana przez obie zainteresowane strony. Mieszko rzeczywiście przyjął chrzest, zaś książę czeski udzielił wsparcia sojusznikowi w wojnie z poganami (967).

W świetle źródeł chrzest Polski miał miejsce w 966 roku. Według Anonima zwanego Gallem decydującą rolę w konwersji Mieszka, a następnie jego kraju, odegrała Dobrawa. Zdaniem wymienionego autora czeska księżniczka obiecała związać się z Piastem dopiero po jego ochrzczeniu się, na co też ostatecznie jej partner przystał. Nieco inaczej całą sprawę skomentował biskup merseburski Thietmar, lecz i z jego opowiadania wynika jednoznacznie, iż to dzięki zabiegom Dobrawy Mieszko I porzucił pogaństwo.

Dzieci Mieszka i Dobrawy

Po ślubie Mieszko i Dobrawa osiedli najprawdopodobniej w Poznaniu. Tutaj bowiem archeolodzy odkryli pozostałości monumentalnego zespołu pałacowo-sakralnego, którego przebudowę rozpoczęto w latach 60. X wieku. Można przypuszczać, iż Piast zainicjował te roboty, by jego żona miała gdzie mieszkać. W pozostałych grodach polskich w tym czasie nie było najprawdopodobniej odpowiednich ku temu warunków.

Nic pewnego nie wiadomo o pożyciu małżonków. Ze związku z Dobrawą Mieszko doczekał się przynajmniej dwójki dzieci: syna Bolesława i córki Świętosławy-Sygrydy. Jak sądzą genealodzy, Bolesław Chrobry przyszedł na świat już w 967 roku, co oznaczałoby, iż Mieszko po ślubie z Przemyślidką nie próżnował. Około 968 urodziła się natomiast Świętosława, najpierw żona władcy Szwecji Eryka Zwycięskiego, a następnie króla Danii – Swena Widłobrodego.

Co robiła Dobrawa po urodzeniu dzieci, nie wiadomo. Nic nie wskazuje na to, by poświęciła się polityce. Tę dziedzinę – jak można sądzić – wolała przekazać w ręce męża, którego historia zapamiętała jako wytrawnego polityka. Być może Dobrawa oddała zasługi na rzecz chrystianizacji. Tradycja przypisuje jej bowiem ufundowanie kościołów Świętego Ducha i Świętej Trójcy w Poznaniu.

Dobrawa spędziła w Polsce w sumie 12 lat. To dość duży szmat czasu, aby mogła na grunt piastowski przeszczepić pewne zachowania i obyczaje, obowiązujące w jej ojczyźnie. Sama z pewnością nauczyła się od męża i jego najbliższego otoczenia czegoś nowego. Zmarła – jak wspomniano wcześniej – w 977 roku. Zapewne rozstała się z tym światem w sposób naturalny. Miejsce jej pochówku budzi kontrowersje wśród naukowców. Pod rozwagę bierze się dwie kandydatury: Gniezno lub Poznań.

Można sądzić, iż Mieszko był zadowolony z Dobrawy. Powiła mu ona męskiego potomka, zapewniającego ciągłość dynastii. Jego imię z czasem było znane w całej Europie. Bolesława Chrobrego szczególnie bali się jego sąsiedzi, na czele z Czechami, Rusią oraz Niemcami. Nie sposób przecenić też roli Dobrawy w zaprowadzeniu chrześcijaństwa w Polsce.

Autor: dr Mariusz Samp

Bibliografia

1. Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 2005.
2. Banaszkiewicz J., Dąbrówka „christianissima” i Mieszko poganin (Thietmar, IV, 55-56; Gall, I, 5-6), [w:] Nihil superfluum esse, Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, red. J. Strzelczyk, J. Dobosz, Poznań 2000.
3. Barkowski R. F., Mieszko I i Dobrawa, czyli sojusz Polski z Czechami, „Mówią Wieki” 4 (2016).
4. Barkowski R. F., Tajemnice początków państwa polskiego, Warszawa 2016. 
5. Czwojdrak B., Dobrawa (ok. 930-977), [w:] Poczet władczyń Polski, red. B. Czwojdrak, Kraków 2017.
6. Dobosz J., Dobrawa, Dąbrówka, Dubrawka, [w:] Słownik władców polskich, Poznań 1997.
7. Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław-Warszawa 1992.
8. Jaskulski J., Bolesław I Srogi, [w:] Słownik władców Europy średniowiecznej, red. J. Dobosz, M. Serwański, Poznań 1998.
9. Labuda G., Księżna Dobrawa i książę Mieszko jako rodzice chrzestni Polski piastowskiej, [w:] Scriptura custos memoriae, Prace historyczne, red. D. Zydorek, Poznań 2001.
10. Labuda G., Mieszko I, Wrocław 2009.
11. Rosik S., Mieszko I i jego czasy, Wrocław 2001.
12. Skibiński E., Mieszko I, Przyczynki do biografii, „Historia Slavorum Occidentis” 10 (2016).
13. Spórna M., Mieszko I, [w:] Idem, Słownik najsłynniejszych wodzów i dowódców polskich, Kraków 2006.
14. Strzelczyk J., Bolesław Chrobry, Poznań 2003.
15. Strzelczyk J., Mieszko I – pierwszy historyczny władca Polski, [w:] Ojczyzna wielka i mała, Księga pamiątkowa wydana z okazji 40-lecia Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Cieszynie, red. I. Panic, Cieszyn 1996. 
16. Strzelczyk J., Mieszko I w opiniach współczesnych i potomnych, [w:] Civitas Schinesghe, Mieszko I i początki państwa polskiego, red. J. M. Piskorski, Poznań-Gniezno 2004.
17. Strzelczyk J., Mieszko I w świetle niektórych nowszych badań, [w:] Cedynia i okolice poprzez wieki, red. P. Migdalski, Chojna-Szczecin 2013.
18. Strzelczyk J., Mieszko Pierwszy, Poznań 1999.
19. Urbański M., Poczet królowych i żon władców polskich, Warszawa 2006.
20. Urbańczyk P., Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Toruń 2014.
21. Urbańczyk P., Bolesław Chrobry – lew ryczący, Toruń 2017.
22. Urbańczyk S., Modrzewska H., Dąbrówka, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich 1(1962), 2.
23. Wilamowski M., Mieszko I, [w:] Piastowie, Leksykon biograficzny, red. S. Szczur, K. Ożóg, Kraków 1999.
24. Wojciechowski Z., Mieszko I i powstanie państwa polskiego, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 10 (1935), 4.
25. Wojtczak J., Pierwszy sojusz słowiański w dynastii Piastów – małżeństwo Mieszka I i Dobrawy, [w:] Křižovatky Slovanů, red. M. Giger, H. Kosáková, M. Příhoda, Praha 2015.
26. Żylińska J., Piastówny i żony Piastów, Warszawa 1969.