Dzieci Kazimierza Wielkiego – co wiemy o nieślubnych dzieciach króla?

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Mariusz SampDrukujUdostępnij

Dzieci Kazimierza Wielkiego z pierwszego małżeństwa

Elżbieta córka Kazimierza Wielkiego

Syn Władysława Łokietka ożenił się z Aldoną, pierwszą ze swoich żon. Jej ojciec książę litewski Giedymin był poganinem. Chcąc związać się z Kazimierzem, Litwinka musiała najpierw się ochrzcić, co nastąpiło w 1325 roku. Wkrótce potem poślubiła królewicza, któremu niestety nie urodziła upragnionego syna. W zamian za to obdarzyła go dwiema córkami: Elżbietą oraz Kunegundą.

Elżbieta córka Kazimierza Wielkiego przyszła na świat około 1326 roku. Już od najmłodszych lat królewna była wykorzystywana w intrygach politycznych ojca. Niestety część z nich spaliła zupełnie na panewce. Ostatecznie Piastównę przedsiębiorczy król (od 1333 roku, wtedy bowiem zmarł Władysław Łokietek) wydał za mąż za księcia pomorskiego Bogusława V. Uroczystości ślubne odbyły się pod koniec lutego 1343 roku w Poznaniu. Na weselu pojawiło się mnóstwo gości, w tym rodzeństwo ojca panny młodej. Zabrakło niestety tam żony Kazimierza Wielkiego, Aldony Anny, która rozstała się z tym światem kilka lat wcześniej (1339).

Elżbieta jako jedno z dzieci Kazimierza Wielkiego rezydowała w Wołogoszczy i Słupsku. Skąpe informacje źródłowe nie pozwalają stwierdzić, czy Bogusław był zadowolony z żony, czy też nie. Zdaniem M. Telera, książę pomorski nie mógł narzekać na wybrankę swojego życia, ponieważ urodził się im potomek płci męskiej (Kaźko). Urodziła się im też córka, Elżbieta. Według kronikarza Tomasza Kantzowa, zmarła ona w 1361 roku jako ofiara epidemii. Jej potomek Kaźko Słupski miał okazję nawet zostać władcą Polski, jednak ostatecznie nic z tego nie wyszło.

Kunegunda – kolejne z dzieci Kazimierza Wielkiego

Kunegunda urodziła się około 1328 roku. Nie wiadomo, jaka była reakcja syna Władysława Łokietka w związku z jej narodzinami. Król zapewne liczył wówczas na syna. Niestety potomek taki, przedłużający ciągłość dynastii, na razie się nie pojawił. Musiał polski monarcha uzbroić się na razie w cierpliwość.

Podobnie jak Elżbieta, Kunegunda stała się przedmiotem targów międzynarodowych. W 1345 roku wyszła za mąż za margrabiego Brandenburgii Ludwika Rzymianina, syna cesarza o tym samym imieniu. Życiorys poślubny żony Ludwika jest niezwykle barwny. Z powodów rodzinnych Kunegunda Kazimierzówna nie mogła przez wiele lat wyruszyć do ojczyzny męża. Pozwolono jej na wyjazd dopiero w 1356 roku, a więc po ponad 10 latach!

Niestety pobyt Piastówny w Brandenburgii trwał niezwykle krótko. Zmarła niespodziewanie w kwietniu 1357 roku. Pochowano ją w Berlinie. Kunegunda Kazimierzówna, jak stąd wynika, miała ogromną szansę zaistnieć na scenie europejskiej, jednak przedwczesna śmierć jej to uniemożliwiła. Po śmierci żony Ludwik związał się z Ingeborgą z Meklemburgii. Zmarł w 1365 roku w Berlinie.

Dzieci Kazimierza Wielkiego z bigamicznego związku

Po śmierci Aldony Anny Kazimierz Wielki ożenił się z Adelajdą Heską. Gdyby wiedział, że jest ona bezpłodna, to zapewne nawet by nie podjął starań o jej rękę. Cały czas chodziło mu o to, by narodził się królewski potomek. Gdy przez dłuższy czas Adelajda nie zachodziła w ciążę, król poślubił pochodzącą z Czech Krystynę Rokiczanę (1356). Związek ten rozpadł się już po kilku latach. Nawet gdyby pojawił się na świecie syn z tego małżeństwa, to i tak Kazimierz nie mógł liczyć na to, że po jego śmierci przejmie po nim schedę. Byłby to bowiem potomek z bigamicznego związku. A ówczesne prawo polskie nie przewidywało dla takiej osoby miejsca na szczycie władzy.

Ostatnią żoną Kazimierza Wielkiego była Jadwiga Żagańska, córka Henryka V Żelaznego. W ramach ciekawostki można odnotować, iż Henryk spłodził trzech synów. Wszyscy trzej synowie otrzymali takie samo imię co ojciec. Do historii przeszli jako:

• Henryk VI Starszy
• Henryk VII Średni
• Henryk VIII Młody

Jadwiga urodziła królowi Polski trzy córki. Były to odpowiednio: Anna, Kunegunda i Jadwiga. Te dwie ostatnie urodziły się między 1367 a 1369 rokiem. Odeszły z tego świata bardzo szybko. Kunegunda, co skrzętnie odnotowano w annałach, zmarła już dwa lata po urodzeniu.

Zdecydowanie lepiej los obszedł się z Anną. W wieku 14 lat poślubił ją hrabia cylejski Wilhelm. Małżonkowie doczekali się córki, która, co warto uwypuklić, została później żoną króla Władysława Jagiełły. Anna i Wilhelm nie nacieszyli się długo sobą, ponieważ Wilhelm zmarł 19 sierpnia 1392 roku. Po jego zgonie wdowa związała się z Ulrykiem, hrabią Teck.

Nieślubne potomstwo króla

W średniowieczu władcy specjalnie się nie kryli z tym, iż niektórzy ich synowie pochodzą z nieprawego łoża. Podobnie było w przypadku ostatniego Piasta na tronie Polski. W sporządzonym przez siebie testamencie na kilka dni przed śmiercią (5 listopada 1370) wskazał, iż jego dwaj nieślubni synowie Niemierza i Jan Bogusza mają otrzymać w spadku po nim następujące wsie:

• Kutów
• Puznicz
• Drugnię

Niestety synowie Kazimierza w ostatecznym rozrachunku nie otrzymali wyznaczonych nadziałów. Powodem była decyzja następcy króla, Ludwika Węgierskiego, który unieważnił część zapisów testamentu, w czym pomogli mu niektórzy dostojnicy kościelni. Informacje o tym wydarzeniu podał Janko z Czarnkowa, bez którego kroniki wiedza na temat czasów Kazimierzowskich przedstawiałaby się nad wyraz skromnie.

Inny czołowy kronikarz polski Jan Długosz stwierdził, iż król Kazimierz doczekał się także potomstwa ze związku z tajemniczą Żydówką Esterką. Miała mu ona urodzić dwóch synów. Pierwszy z nich, niejaki Pełka, jak przekonuje część naukowców, zmarł przedwcześnie, zapewne jeszcze przed publicznym ogłoszeniem testamentu ojca. Z kolei drugi syn – Niemierza – został brutalnie zamordowany w 1430 roku, gdy z tym światem rozstawał się Władysław Jagiełło.

Informacje podane przez Długosza do dziś dnia budzą ożywione dyskusje wśród badaczy. Znaleźli się nawet i tacy, którzy imputowali napisanie przez tego XV-wiecznego dziejopisa nieprawdy. Wskazywano przy tym, iż postać Esterki została wymyślona przez kronikarza.

Swego czasu wybitny polski genealog O. Balzer podejrzewał, iż Niemierza i Pełka zostali zrodzeni z innego małżeństwa Kazimierza Wielkiego – z niejaką Cudką, kasztelanką Sieciechowa. Widać chociażby na podstawie tego wywodu, iż sprawa tożsamości żony Kazimierza Wielkiego oraz, co ważniejsze, ich synów jest niezwykle skomplikowana. Wydaje się, iż zainicjowane żmudnych badań genealogicznych może pomóc w rozwikłaniu tego zagadnienia, które na ten moment jest w rzeczywistości nierozstrzygnięte.

Opisując związek króla Kazimierza z Esterką, Jan Długosz podkreślał, iż syn Łokietka miał z tą Żydówką również córki. Niestety dziejopis nie podał imienia żadnej z nich. Dodał tylko, że zrodzenie przez Esterkę potomstwa stanowiło rzecz „ohydną i godną potępienia”. Stanowisko tego kronikarza, będącego osobą duchowną, raczej nie może dziwić. Jednocześnie należałoby odeń wymagać podania większej ilości szczegółów na opisywany przez siebie temat, co wydatnie pomogłoby dzisiejszym historykom w ustaleniu, czy miał on rację, czy też dał ponieść się fantazji.

Kazimierz Wielki, jak wynika z powyższych rozważań, był człowiekiem niezwykle aktywnym w sprawach alkowy. Przez jego łoże przewinęło się mnóstwo niewiast. Z niektórymi z nich miał dzieci. 5 ślubnych córek i przynajmniej 2 synów. Niestety ci ostatni pochodzili z nieprawego łoża, co automatycznie wykluczało ich z porządku dziedziczenia. Niewykluczone, iż król spłodził także innych potomków. Jakie nosili imiona, czym się zajmowali w dorosłym życiu, to kwestia otwarta. Być może kiedyś zostanie odkryty jakiś nowy przekaz, który rzuci choć snop światła na tę sprawę. Tymczasem czytelnik musi pozostać z uczuciem niedosytu. Trzeba pokornie schylić głowę i zdać sobie sprawę z tego, iż życiorys Kazimierza Wielkiego skrywa jeszcze wiele różnych tajemnic. Które być może nigdy nie ujrzą światła dziennego.

Autor: dr Mariusz Samp

Bibliografia

1. Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 2005.
2. Dąbrowski J., Kazimierz Wielki, Twórca Korony Królestwa Polskiego, Wrocław 1964.
3. Duch W., Ślubne i nieślubne dzieci Kazimierza Wielkiego, Pięć córek małżeńskich i trzech synów z nieprawego łoża [https://historia.org.pl/2018/01/09/slubne-i-nieslubne-dzieci-kazimierza-wielkiego-piec-corek-malzenskich-i-trzech-synow-z-nieprawego-loza; dostęp: 23.10.2020].
4. Jasiński K., Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań-Wrocław 2001.
5. Kaczmarczyk Z., Kazimierz Wielki, Warszawa 1948.
6. Kienzler I., Kazimierz Wielki, Wielki bigamista, Warszawa 2013.
7. Klubówna A., Kazimierz Wielki, Warszawa 1967.
8. Klubówna A., Ostatni z wielkich Piastów, Warszawa 1982.
9. Łaguna S., Rodowód Piastów, „Kwartalnik Historyczny” 11 (1897).
10. Pieradzka K., Anna (1366-1425), [w:] Polski Słownik Biograficzny 1 (1935).
11. Rudzki E., Polskie królowe, Żony Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1990.
12. Śliwiński J., Kazimierz Wielki, Kobiety a polityka, Olsztyn 1994.
13. Śliwiński J., Powiązania dynastyczne Kazimierza Wielkiego a sukcesja tronu w Polsce, Olsztyn 2000.
14. Teler M., Elżbieta córka Kazimierza Wielkiego: dobra małżonka i cicha doradczyni [https://histmag.org/Elzbieta-corka-Kazimierza-Wielkiego-dobra-malzonka-i-cicha-doradczyni-16797; dostęp: 23.10.2020].
15. Teler M., Kobiety króla Kazimierza III Wielkiego, Warszawa 2018.
16. Teler M., Nieślubne dzieci Kazimierza Wielkiego i ich tajemnicze matki [https://histmag.org/Nieslubne-dzieci-Kazimierza-Wielkiego-i-ich-tajemnicze-matki-16381; dostęp: 23.10.2020].
17. Urbańczyk P., Poczet królowych i żon władców polskich, Warszawa 2006.
18. Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Wrocław 2004.