Dzieci Zygmunta Starego - zobaczcie, co osiągnęło i jak sobie radziło jego potomstwo

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Herbert GnaśDrukujUdostępnij

Potomstwo Zygmunta Starego: lista i nieślubne dzieci

Dzieci Zygmunta Starego: lista i daty urodzenia, imiona

Zygmunt I Stary miał łącznie jedenaścioro dzieci, przy czym jego synowie byli zdecydowanie mniej liczni. Pierwsza trójka urodziła się z jego nieformalnego związku z Katarzyną Ochstat, nazywaną także Telniczanką, ponieważ lubiła dodawać sobie do nazwiska „de Teplitz”. Pierwsza żona, Barbara Zapolya urodziła mu dwie córki, z których druga zmarła młodo, w wieku tylko 5 lat w dniu 5 maja 1520 roku. Najwięcej dzieci miał z drugą żoną, Boną Sforzą: szóstkę, przy czym jego drugi syn Olbracht zmarł przeżywszy zaledwie niecały dzień. Zdecydowanie najmniej wiadomo jest o jego dzieciach ze związku z Katarzyną. Z drugiej strony takiej postaci, jak Zygmunt August nie trzeba chyba tutaj przedstawiać, bowiem osoba ta, czyli kolejny po Zygmuncie Starym król Polski jest zdecydowanie bardziej znana.

Nieślubne dzieci Zygmunta Starego

Zajmijmy się jednak najpierw „nieformalnymi” dziećmi Zygmunta I. Jan wychowywał się na dworze. Dość wcześnie został przeznaczony przez Zygmunta do stanu duchownego. W tym celu Zygmunt wystąpił nawet do papieża Juliusza II o legitymizację jego urodzenia, aby ten mógł uzyskiwać godności szlacheckie i aby mógł później trafić do stanu duchownego. Jego herbem stała się Pogoń, jednakże bez podwójnego krzyża na tarczy. W późniejszym czasie prawdopodobnie studiował prawo w Bolonii. Pracował później w kancelarii królewskiej.

W roku 1519 otrzymał papieską nominację na biskupa wileńskiego. Zwołał dwa synody: w 1520 roku i na przełomie 1527 i 1528. Warto zaznaczyć, że zgodnie z jego decyzja przy każdej parafii utrzymywana miała być szkoła, z nauczaniem dwujęzycznym: po litewsku i po polsku. W 1531 roku przyjął sakrę biskupią. To właśnie Jan w 1529 roku dokonał podniesienia Zygmunta Augusta, swojego przyrodniego brata na tron wielkiego księcia oraz wystawił stosowny dokument. W 1536 roku zwrócił się z prośbą o przeniesienie do Poznania. Jego ingres miał miejsce 16 marca 1537 roku. Do Poznania przyjechał już jednak chory. Zmarł 18 lutego 1538 roku. Pochowany został w kaplicy Januszowskiej w Wilnie.

Regina prawdopodobnie również wychowywała się na dworze królewskim. W 1518 roku została żoną starosty chęcińskiego Hieronima Szafrańca z Pieskowej Skały, zaś ślub miał miejsce w katedrze wawelskiej. Zmarła w 1526 roku w Krakowie. Jej młodsza siostra Katarzyna prawdopodobnie urodziła się w Budzie, zresztą na węgierskim dworze miała spędzić część życia. Po roku 1522 wzięła ślub z hrabią de Montfort Jerzym II. W tym czasie zapewne zamieniła dwór węgierski na wiedeński. Zmarła przed rokiem 1548. A może zainteresuje cię także ten artykuł o dzieciach Kazimierza Wielkiego?

Córki Zygmunta Starego: życiorys, osiągnięcia, ciekawostki, przyszłe królowe

Najstarsze córki: Jadwiga i Izabela

Jadwiga Jagiellonka w młodości, po śmierci matki, otrzymała własny dwór, z którym mieszkała w jednym z domów na Wawelu. Została wydana w 1535 roku za Joachima II Hohenzollerna, syna elektora brandenburskiego, który później sam został elektorem. Wesele odbyło się na zamku krakowskim. Sama zresztą próbowała przekonać męża do powrotu do katolicyzmu, jednakże bezskutecznie. Warto nadmienić, że od tego małżeństwa wywodziła się panująca aż do 1918 roku linia Hohenzollernów. Co ciekawe, plan tego małżeństwa był częściowo zamysłem Albrechta Hohenzollerna, który chciał uzyskać przychylność dla swojego planu rozszerzenia sukcesji w Prusach na linię elektorską, co w efekcie mogłoby doprowadzić do zjednoczenia Prus i Brandenburgii. Bona nie była zbyt przychylna temu projektowi, jednakże małżeństwo zostało zawarte. Ciekawostka: aby uchronić córkę przed przejściem na protestantyzm Zygmunt I opłacał jej osobistego kapelana, Jerzego Argyglobina. Uważana była zresztą za osobę pobożną, o czym świadczą chociażby listy legata papieża na kraje niemieckie Zaccarii Delfino. W roku 1551 uległa wypadkowi, w wyniku którego stała się kaleką – nie mogła się normalnie poruszać. W 1571 roku zmarł jej mąż, ona sama zaś przeniosła się do zamku w Neu-Rupin, który stanowił jej wdowią oprawę. Sama Jadwiga zmarła 7 lutego 1573 roku.

Izabela Jagiellonka z inicjatywy Bony wydana została za mąż za króla Węgier Jana Zapolyę, stając się królową tego państwa. Było to w roku 1539. Małżeństwo nie trwało jednak długo. Jan Zapolya zmarł bowiem już w 1540 roku. Z ich związku zdążył jednak urodzić się ich syn, Jan Zygmunt Zapolya (7 lipca). Nawiasem mówiąc jego ojciec zmarł ledwo dwa tygodnie po jego narodzinach, 22 lipca. Jan Zygmunt został uznany następcą tronu, zaś Izabela została jednym z czterech regentów. Późniejsze ich losy miały spleść się z najazdem tureckim, na skutek którego Izabela z synem musiała wyjechać do Siedmiogrodu. Późniejsza jej sytuacja skomplikowała się jeszcze bardziej, co spowodowane było sporem o kształt państwa węgierskiego i tego kto ma w nim panować. Istniało bowiem także silne stronnictwo popierające Ferdynanda Habsburga. W 1550 roku wybuchła na Węgrzech wojna domowa, na Węgry wkroczyła armia austriacka.

W roku 1551 Izabela zdecydowała się podpisać układ z Ferdynandem, zrzekając się praw do korony węgierskiej w zamian za przyznanie księstwa opolskiego. Izabela miała również otrzymać 100 000 złotych węgierskich, czego Ferdynand nie dotrzymał. Gospodarka księstwa była w opłakanym stanie, zaś rezydencja książęca była ruiną. W tej sytuacji Izabela wraz z synem powróciła do Polski. W późniejszym czasie raz jeszcze postać sułtana miała de facto współdecydować o losie Izabeli. Sułtan oczekiwał ich powrotu do Siedmiogrodu, co spowodowane było jego konfliktem z Ferdynandem. Ferdynand w końcu się go zrzekł, co związane było z coraz bardziej stanowczą postawą Sulejmana, który udzielił poparcia Izabeli. W roku 1556 objęła władzę nad Siedmiogrodem jako księżna. Zmarła w 1559 roku, władzę zaś przejął jej syn. Warto nadmienić, że następcą Jana Zygmunta Zapolyi na tronie księcia siedmiogrodzkiego został Stefan Batory.

Młodsze córki Zygmunta Starego: Zofia, Anna i Katarzyna

Zofia Jagiellonka została 25 lutego 1556 roku żoną Henryka II Młodszego, księcia brunszwickiego. Jej małżeństwo zostało zawarte na podstawie podpisanego w 1555 roku w Wilnie traktatu. Jej mąż był wtedy niemal dwukrotnie starszy od niej, ale ich związek był podobno udany. Zofia zamieszkała z nim w Wolfenbüttel, a po śmierci męża przeniosła się do Schöningen, które miało stanowić jej oprawę wdowią. Ten czas jej życia pokazał, że odziedziczyła po matce zdolności do zarządzania i pomnażania majątku. Za jej bytności w Schöningen dokonano gruntownej przebudowy tamtejszego zamku, stał się wtedy rezydencją z renesansowym parkiem. Zofia znała kilka języków obcych: łaciński, włoski a po ślubie nauczyła się niemieckiego. We wszystkich tych językach prowadziła korespondencję. Trzeba podkreślić, że dbała o porządek w korespondencji i dokumentach, co sprawiło, że zachowało się po niej bogate archiwum. Zmarła 28 maja 1575 roku, zaś spadek po niej z powodu zatajenia jej testamentu – kodycylu przez księcia Juliusza, męża córki Jadwigi Jagiellonki, przedmiotem sporu pomiędzy nim i jego potomkami a polskimi królami elekcyjnymi.

Anna Jagiellonka podobnie jak Zofia i Katarzyna do śmierci Zygmunta Starego przebywała w Krakowie, później wraz z Boną przeniosła się do Warszawy. Od 1556 roku przebywała w Wilnie, dokąd wezwał ją Zygmunt August. A propos Zygmunta Augusta: podobno ich wzajemne relacje nie układały się najlepiej. Po śmierci brata wzrosło jej znaczenie polityczne. Istniało kilka pomysłów na jej małżeństwo. Miała zostać żoną Ernesta, syna Maksymiliana II, Habsburgowie jednak nie wykazali zainteresowania tym projektem. Później, z inicjatywy m.in. Jana Zamoyskiego miała zostać żoną Henryka Walezego, przedstawiono jej nawet jego portret, jednak jak się okazało małżeństwo to nie okazało się „konieczne”. Sam Henryk później, jak wiadomo, uciekł z Polski, istniał wszakże jeszcze potem pomysł ożenienia go z Anną, aby ta mogła sprawować władzę w Polsce.

W kolejnej elekcji wybrano Annę na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego, jej mężem zaś miał zostać młodszy o 10 lat Stefan Batory. Ich ślub odbył się 1 maja 1576 roku, przy czym Anna musiała zrzec się dóbr Jagiellonów. Ich małżeństwo zresztą nie było zgodne. Stefan Batory zmarł w 1586 roku, zaś rok później Anna użyła swoich wpływów, aby ułatwić swojemu siostrzeńcowi Zygmuntowi III Wazie, synowi Katarzyny, wybór na króla Polski. Ciekawostką a jednocześnie sukcesem Anny było odzyskanie części tzw. sum neapolitańskich, pożyczonych Habsburgom przez Bonę. Mówiło się z jednej strony o jej pobożności, z drugiej zaś o jej niezwykle uporządkowanym dworze. Anna zmarła 9 września 1596 roku. Została pochowana na Wawelu, na którym zadbała m.in. o ukończenie wyposażania kaplicy królewskiej.

Katarzyna Jagiellonka miała zostać szwedzką królową. Swoje dzieciństwo spędziła w zamkach w Niepołomicach i w Wilnie. Co ciekawe, wcześniej o jej rękę starał się sam Iwan IV Groźny, co miało mieć później dalsze konsekwencje. Jego kandydaturę odrzucono obawiając się późniejszych możliwych roszczeń Iwana do polskiego tronu. Początek jej kontaktu ze Szwecją nie był przyjemny. Od roku 1561 trwały negocjacje dotyczące jej małżeństwa z Janem Wazą, bratem króla Szwecji Eryka XIV. Cel był polityczny: sojusz przeciwko Moskwie. Para wzięła ślub 4 października 1562 roku w Wilnie. Co ciekawe, Jan był od niej o 11 lat młodszy. W 1563 roku para osiadła w Åbo, ówczesnej stolicy Finlandii. Jan jednakże naraził się na gniew swojego brata Eryka XIV uprawiając zbyt niezależną politykę i dążąc do niezależności Finlandii. Został za to uwięziony w zamku w Gripsholm. Wraz z nim przebywała tam również i Katarzyna, która chociaż otrzymała od Eryka propozycję powrotu do Polski, postanowiła pozostać przy Janie. również w więzieniu urodził się ich syn Zygmunt, późniejszy król Polski Zygmunt III Waza.

W międzyczasie jednak Iwan IV nie zrezygnował z Katarzyny. Potajemnie próbował zawrzeć porozumienie z Erykiem IV w ramach którego ten miałby mu wydać Katarzynę w zamian za przymierze Szwecji z Moskwą. Plan ten jednak miał się nie ziścić, bowiem Eryk IV uważany był wtedy w swoim państwie za coraz bardziej obłąkanego, miał chorować na neurastenię. Zmuszono króla do uwolnienia Jana i Katarzyny, zaś w roku 1569 Eryk XIV został obalony i wtrącony do więzienia, a Jan, wtedy już jako Jan III i Katarzyna zostali nową parą królewską, co przyczyniło się również do ocieplenia relacji Szwecji z Polską. Królowa Katarzyna uważa się, że przyczyniła się do rozwoju architektury renesansowej w Szwecji. Była również znana zarówno ze swojej pobożności, jak i dobroczynności. Ciężko chorowała przez trzy ostatnie lata swojego życia. Zmarła 16 września 1583 roku w Sztokholmie.

Autor: Herbert Gnaś

Bibliografia:

1. U. Borkowska, Dynastia Jagiellonów w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
2. S. Grzybowski, Dzieje Polski i Litwy, Świat Książki, Kraków 2000.
3. H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999.
4. M. Markiewicz, Historia Polski 1492-1795, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.