Henryk II Święty – pochodzenie, objęcie władzy, wyprawy wojenne, polityka

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Mariusz SampDrukujUdostępnij

Biografia Henryka II i jego polityka wewnętrzna

Henryk II przyszedł na świat najpóźniej w 978 roku. Jego ojcem był książę bawarski Henryk Kłótnik, który pojął za żonę Gizelę Burgundzką. Doczekali się kilkorga dzieci. Ich synowie zrobili wielką karierę. Henryk II w 1002 roku został królem niemieckim, po śmierci cesarza Ottona III. Z kolei Brunon został biskupem Augsburga.

Około 998 roku Henryk II ożenił się z Kunegundą Luksemburską. Para królewska niestety nie doczekała się dzieci, choć ich związek, jak wszystko na to wskazuje, należał do udanych. Żona wspierała małżonka na wielu polach.

Przyszły król odebrał staranne wykształcenie. Ogładę i wiedzę zdobył pod kierunkiem biskupa Ratyzbony Wolfganga. W czasie swych wieloletnich rządów (do 1024 roku) następca Ottona III starał się współdziałać z Kościołem. Wielu jego przyjaciół i doradców wywodziło się z niemieckiego episkopatu. Henryk II popierał reformę życia monastycznego. Dzięki jego staraniom w 1004 roku restytuowano biskupstwo merseburskie (w 1009 roku objął je w posiadanie biskup Thietmar, autor znanej kroniki, wysławiającej czyny króla). Z kolei w 1007 roku Liudolfinga założył biskupstwo w Bambergu.

Międzynarodowa aktywność króla (do 1013 roku)

Henryk II już od początku swego panowania prowadził rozliczne wojny. Podobnie jak większość władców tej doby. Najpierw przez kilka miesięcy wojował z księciem szwabskim Hermanem, kontrkandydatem do korony. Następnie wszedł w konflikt z margrabią Henrykiem ze Schweinfurtu (1003), który domagał się odeń w lenno Bawarii za to, że podczas wojny domowej w Rzeszy poparł jego kandydaturę. Konflikt z margrabią trwał stosunkowo krótko, zaś król zdobył wszystkie punkty oporu przeciwnika i zmusił go do kapitulacji.

W 1003 roku Henryk II wyprawił swoje wojska do Italii. Po śmierci Ottona III wpływowy ród Krescencjuszy opanował Rzym, zaś Arduin z Ivrei zdobył Pawię. Władca niemiecki, chcąc zachować wpływy niemieckie w tym regionie, postanowił interweniować. 14 maja 1004 roku koronował się na króla Włoch, po czym powrócił do domu.

Jeszcze w 1004 roku Henryk II uderzył na Czechy, które od ponad roku znajdowały się we władaniu Piastów. Ówczesny władca Polski Bolesław Chrobry był kompletnie zaskoczony rozwojem wydarzeń i nie przygotował się do odparcia wrogiego najazdu. W efekcie Niemcy pochwycili Pragę, a w drodze powrotnej zdobyli Budziszyn, naczelny gród Milska, kontrolowany przez Chrobrego od 1002 roku.

Już rok później (1005) następca Ottona III po raz kolejny zwrócił się przeciwko Bolesławowi Chrobremu. Pomimo uporczywej obrony Polaków, Liudolfindze udało się dotrzeć w głąb państwa polskiego – do Poznania. Tutaj podpisano pokój, na mocy którego Piast zrzekł się na rzecz Niemiec ziem połabskich (Milska i Łużyc). W wyprawie tej wspomagali Henryka II Czesi oraz Związek Lucicki. Chrobry nie miał zatem większych szans w walce z tą koalicją i musiał od początku wojny bronić się.

Wojna polsko-niemiecka została wznowiona w 1007 roku. Jest to niezwykle ważna data w dziejach polskiej wojskowości. Bolesław Chrobry dowiódł wtedy, iż w sprzyjających okolicznościach potrafi walczyć z Niemcami jak równy z równym. W wyniku zwycięskiej kampanii piastowski wódz odzyskał to, co utracił przed dwoma laty.

Henryk II nie pozostał dłużny swemu adwersarzowi i uderzył nań 3 lata później (1010). W trakcie wyprawy król poważnie się rozchorował i powrócił do Rzeszy. Poruczył kontynuowanie ofensywy swoim wielmożom. Niestety nie udało im się zmusić Bolesława Chrobrego do posłuszeństwa. Również w 1012 roku Niemcy próbowali pokonać następcę Mieszka I, jednak i tym razem ponieśli dotkliwą porażkę. Zmagania polsko-niemieckie zwieńczył pokój podpisany w Merseburgu. Układ ten w odróżnieniu od poprzedniego był pomyślny dla strony polskiej i przyznawał Chrobremu newralgiczne tereny połabskie.

Wojny i polityka Liudolfingi po 1014 roku

Po zawarciu pokoju z polskim władcą, Henryk II wyruszył do Italii. 14 lutego 1014 roku wraz z żoną został koronowany na cesarza. Diadem cesarski włożył mu na skroń papież Benedykt VIII.

Po powrocie do ojczyny cesarz skierował się na wschód – przeciwko Bolesławowi Chrobremu. Po swojej stronie władca niemiecki miał znowu Luciców i Czechów. Chcąc obezwładnić państwo piastowskie, postanowił zaatakować je z trzech stron równocześnie. Plan był bardzo ambitny, gorzej było natomiast z jego realizacją. W toku wyprawy część wojsk cesarskich została rozbita w walnej bitwie na Śląsku (w kraju Dziadoszan). Miało to miejsce 1 września 1015 roku (to kolejna ważna data w dziejach rodzimego oręża do zapamiętania).

W 1017 roku miała miejsce ostatnia wojna Henryka II z Bolesławem Chrobrym. Od początku przebieg zmagań kontrolował piastowski książę, zmuszając cesarza do odwrotu z najechanego obszaru. Podczas tego konfliktu doszło do słynnego oblężenia śląskiego grodu Niemcza. Pomimo usilnych starań, Niemcom nie udało się wedrzeć do środka obleganej przez kilka tygodni twierdzy.

Ostatnie lata panowania władcy i jego śmierć

Po wojnie z polskim Bolesławem Henryk II zaangażował się w sprawy Królestwa Burgundii. Zajął się również rozwiązaniem wielu ważnych kwestii, nurtujących Cesarstwo. W 1020 roku zawarł układ pokojowy z księciem Saksonii Bernardem II.

W 1021 roku Liudolfinga wyruszył do Italii, gdzie Bizancjum zdołało nieco wcześniej rozciągnąć swoje zwierzchnictwo nad Apulią. Gorącym orędownikiem podjęcia interwencji na południe od Alp był papież Benedykt VIII. W grudniu 1021 roku Henryk II osiągnął Weronę, zaś święta Bożego Narodzenia obchodził uroczyście w Rawennie. Następnie zdołał zmusić Pandulfa IV z Capui – sojusznika Bizantyńczyków – do uległości po udanym oblężeniu twierdzy Troja.

W 1023 roku Henryk II spotkał się z królem francuskim Robertem II w Ivois nad rzeką Chiers. Na podstawie dostępnych źródeł wiadomo, iż podczas spotkania obaj władcy odnowili między sobą obowiązujący już od kilku lat układ o przyjaźni. Na tym postanowieniu skończyła się międzynarodowa aktywność władcy niemieckiego. Niedługo później zmarł (13 lipca 1024 roku w Grone). Jego ciało pochowano w Bambergu. Po śmierci Henryka władzę w Rzeszy przejął Konrad II, reprezentant dynastii salickiej. Gdyby cesarz doczekał się dzieci, to najprawdopodobniej jego ród dalej rządziłby Cesarstwem.

Autor: dr Mariusz Samp

Bibliografia

1. Althoff G., Bishops at the Court of Henry II, Formal and Informal Practices of Producing Decisions, ,,Quaestiones Medii Aevi Novae” 18 (2013).
2. Althoff G., Ottonowie, Władza królewska bez państwa, przekł. M. Tycner-Wolicka, Warszawa 2009.
3. Cohn A., Kaiser Heinrich der Zweite, Halle 1867.
4. Grabski A. F., Bolesław Chrobry, Zarys dziejów politycznych i wojskowych, Warszawa 1964.
5. Grabski A. F., Bolesław Chrobry 967-1025, Warszawa 1970.
6. Grabski A. F., Geneza wojen polsko-niemieckich na początku XI wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 5 (1960).
7. Grabski A. F., Od Poznania do Merseburga (1005-1012), „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 9 (1963), 2.
8. Grabski A. F., Wojny państwa polskiego przeciwko agresji feudałów niemieckich w latach 1003-1005, ,,Studia i Materiały do Historii Sztuki Wojennej” 3 (1956).
9. Labuda G., Henryk II, [w:] Słownik Starożytności Słowiańskich 2 (1964).
10. Pleszczyński A., Świętość i polityka, Henryk II na synodzie w Dortmundzie (rok 1005), [w:] Świat średniowiecza, Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi, red. A. Bartosiewicz, Warszawa 2010.
11. Samp M., Praga 1004, Największa klęska Bolesława Chrobrego, Zabrze-Tarnowskie Góry 2020.
12. Sikorski D., Henryk II, [w:] Słownik władców Europy średniowiecznej, red. J. Dobosz, M. Serwański, Poznań 1998.
13. Sochacki J., Niemcy, Poznań 2016.
14. Strzelczyk J., Bolesław Chrobry, Poznań 2003.
15. Strzelczyk J., Bolesław Chrobry – osobowość i polityka w opinii współczesnych i potomnych, [w:] Salsa Cholbergiensis, Kołobrzeg w średniowieczu, red. L. Leciejewicz, M. Rębkowski, Kołobrzeg 2000.
16. Tymieniecki K., Dzieje Niemiec do początku ery nowożytnej, Poznań 1948.
17. Tymieniecki K., Dzieje Niemiec za dynastii saskiej, „Roczniki Historyczne” 17 (1948).
18. Urbańczyk P., Bolesław Chrobry – lew ryczący, Toruń 2017.
19. Witczak Z., Taktyka polskich sił zbrojnych w czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego w świetle wybranych kronik średniowiecznych, [w:] Si vis pacem para bellum, Wojskowość Śląska w średniowieczu (na tle porównawczym), red. M. Böhm, Opole 2009.
20. Zeissberg H., Die Kriege Kaiser Heinrich’s II. mit Herzog Bolesław I. von Polen, Wien 1868.