Jak Władysław Jagiełło wywalczył sukcesję tronu dla syna? Wyjaśniamy
Tytuł ten może być nieco prowokacyjny i w sumie jedno słowo w nim powinno zostać wzięte w cudzysłów: „wywalczył”. Droga bowiem do zapewnienia przez Władysława Jagiełłę tronu dla swojego syna, Władysława Warneńczyka to bardziej historia ustępstw, na które musiał pójść, aby możnowładcy ówczesnej Polski oraz duchowieństwo się na to zgodzili. Przedstawiamy wydarzenia i przywileje, jakich musiał udzielić Władysław Jagiełło, aby Władysław Warneńczyk mógł przejąć po nim władzę.
Jeśli szukasz więcej ciekawostek i informacji, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o Władysławie Jagielle.
Z tego artykułu dowiesz się:
Jak Władysław Jagiełło „wywalczył” sukcesję tronu dla syna: zjazdy w Brześciu i Jedlnie
Władysław Jagiełło od momentu, kiedy 30 października 1424 roku urodził się jego pierworodny syn Władysław z pewnością był świadom potrzeby zagwarantowania, że przejmie on po nim tron i panowanie w Polsce. Przedstawiciele różnych grup w Polsce również zdawali sobie z tego sprawę i chcieli wykorzystać tę okazję do wymuszenia na aktualnym królu przyznania nowych praw. Po raz pierwszy sprawa sukcesji Władysława została poruszona podczas zjazdu w Brześciu Kujawskim 25 kwietnia 1425 roku, kiedy to król zwrócił się o uznanie go za swojego następcę. Zebrani oczekiwali jednak rewizji dotychczasowych praw. Większość obecnych na zjeździe stanowili duchowni, prym zaś wiódł Zbigniew Oleśnicki. Oto najważniejsze, ze zmian, jakich oczekiwano:
- zrównanie duchowieństwa w prawach ze szlachtą (w tle tego żądania były regulacje dotyczące m.in. przywileju koszyckiego);
- zrównanie wszystkich ziem polskich w prawach;
- właściciela ziemskiego nie można byłoby uwięzić bez wyroku sądu;
- król powinien zajmować się sądownictwem tylko w najwyższej instancji.
Władysław Jagiełło szczególnie sprzeciwiał się pierwszemu warunkowi, zebrani do wyżej wymienionych dodali natomiast stwierdzenie, że królowi będzie można wypowiedzieć posłuszeństwo, jeżeli nie będzie się stosować do przyjętych praw. Domagano się również tego, by nowy król był zmuszony potwierdzić przyznane przywileje, na co również w Brześciu Władysław Jagiełło się nie zgodził. W 1426 roku na zjeździe w Łęczycy król ponownie sprzeciwił się zatwierdzeniu ustaleń z Brzegu, co poskutkowało tym, ze Zbigniew wydał zgromadzonym dokument potwierdzający następstwo tronu dla Władysława. Dokument ten został zniszczony: obecna na zjeździe szlachta pocięła go swoimi mieczami. Sukcesja dla syna Jagiełły zatem ponownie przestała być pewna.
Przez kolejne 4 lata trwały kolejne ustalenia, które zakończyły się na zjeździe w Jedlnie. Na nim Władysław Jagiełło de facto zgodził się na wszelkie postawione wcześniej przez duchowieństwo warunki, zrezygnowano jedynie z klauzuli umożliwiającej wypowiedzenie posłuszeństwa królowi. Istotnym skutkiem zrównania w prawach ziem polskich było zniesienie daniny z owsa płaconej przez Kujawy i ziemię Dobrzyńską, z kolei Ruś płacić ją miała tylko do końca życia Władysława Jagiełły. Rozciągnięto również przywileje szlachty polskiej zarówno na Ruś Czerwoną, jak i Podole. Ważnym efektem rozmów było pozostawienie furtki co do wyboru następcy tronu. W dokumencie zastrzeżono jednak, że nowy król będzie musiał potwierdzić przyznane wcześniej przywileje.
Zjazd w Sieradzu, kontrowersje prawne, koronacja Władysława
Ustalenia zjazdu w Sieradzu
Sukcesja po Władysławie Jagielle była najważniejszą sprawą, jakiej poświęcony miał być zjazd w Sieradzu, który odbył się między 29 kwietnia a 5 maja 1432 roku. Oprócz samego króla, liczącego już wtedy 80 lat i jego żony Zofii uczestniczyli w nim jego dwaj synowie, Władysław oraz Kazimierz. W Sieradzu stawiły się także osoby sprawujące wysokie funkcje w państwie, zarówno duchowne, jak i świeckie.
| Imię | Pełniona funkcja |
|---|---|
| Wojciech Jastrzębiec | Arcybiskup |
| Zbigniew Oleśnicki | Biskup krakowski |
| Jan Szafraniec | Biskup włocławski, kanclerz |
| Jan Głowacz | Marszałek koronny |
| Jan z Tarnowa | Wojewoda krakowski |
| Piotr Szfraniec | Wojewoda sandomierski |
| Sędziwój z Ostrowa | Wojewoda poznański |
| Marcin z Kalinowej | Wojewoda sieradzki |
| Ścibór z Borzysławic | Wojewoda łęczycki |
| Jan z Lichenia | Wojewoda brzeski |
Zgodnie z przekazem pozostawionym przez Jana Długosza Władysław Jagiełło miał zwrócić się do zgromadzonych z prośbą, aby mając na względzie jego sędziwy wiek przyrzekli mu, że po jego śmierci wybiorą na króla tego z jego synów, który będzie według nich bardziej odpowiedni. Po dyskusjach zebrani zadecydowali się jednogłośnie i co najważniejsze bezwarunkowo poprzeć w tym względzie pierworodnego syna Jagiełły Władysława. A może zainteresuje cię także ten artykuł o żonach Władysława Jagiełły?
Ustalenia zjazdu w Sieradzu a przywilej jedlneński, śmierć Jagiełły, Władysław III Warneńczyk na tronie
Kwestia wspomnianej bezwarunkowości jest w kontekście konsekwencji zjazdu w Sieradzu najbardziej problematyczna. Według części opinii zjazd ten de iure przekreślał wcześniejsze ustalenia z Jedlni. Według innych z kolei nie ma wystarczających dowodów na to, by stwierdzić, że po zjeździe w Sieradzu wystawiony został jakikolwiek nowy akt prawny, znoszący przyjęte po Jedlni. Jako dowód na to przytaczany jest fakt, że 16 czerwca 1432 roku osoby reprezentujące województwo poznańskie zobowiązali się do wybrania bardziej „predestynowanego” syna Władysława Jagiełły na króla, kiedy osiągnie on odpowiedni wiek i co najważniejsze potwierdzi wcześniejsze przywileje.
Podobne dokumenty hołdownicze, będące w dużej mierze powieleniem ustaleń z Jedlni, wystawione zostały później przez województwo brzesko-kujawskie w 1433 roku i dobrzyńskie w 1434. Dodatkowo w 1433 roku w Krakowie Władysław Jagiełło wydał przywilej, który potwierdzał ustalenia poczynione w Jedlni, przede wszystkim rozciągający prawa polskiej szlachty na cały obszar Rusi. Trudno jest więc tę kwestię jednoznacznie rozstrzygnąć.
Władysław Jagiełło zmarł 1 czerwca 1434 roku, zakończyło się jego długie panowanie. Po jego śmierci większość opowiadała się za uznaniem starszego syna za jego następcę. Istniał jednakże także obóz, który postulował odłożenie koronacji ze względu na jego niepełnoletność. Władysław miał wtedy 10 lat. Ostatecznie jeszcze w tym samym roku, 25 lipca, odbyła się jego koronacja: na tron wstąpił Władysław III Warneńczyk, przy czym przydomek ten uzyskał oczywiście później. Dużą rolę odegrał w tym Zbigniew Oleśnicki, którego silne stronnictwo zadecydowało o tym, by nie czekać do osiągnięcia pełnoletności przez Władysława. Działania te wspierała również królowa Zofia, która jednocześnie gwarantowała zatwierdzenie przywilejów w momencie, kiedy Władysław ukończy 15 lat. Do tego momentu zaś Polską miała rządzić rada koronna.
Autor: Herbert Gnaś
Bibliografia:
- M. K. Barański, Historia Polski średniowiecznej, Zysk i S-ka, Poznań 2012.
- F. Koneczny, Dzieje Polski za Jagiellonów, Wydawnictwo Krakowskiego Towarzystwa Oświaty Ludowej, Kraków 1903.
- S. Kutrzeba, Przywilej jedlneński z r. 1430 i nadanie prawa polskiego Rusi, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1911.
- J. Sperka, Zjazd sieradzki z 1432 roku a sprawa następstwa tronu polskiego po Władysławie Jagielle, „Średniowiecze Polskie i Powszechne”, tom 2/2002.