Karen Blixen, niezwykła historia kobiety, która oddała swoje serce Afryce

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Paulina ZambrzyckaDrukujUdostępnij

Karen Blixen – życiorys słynnej autorki Pożegnania z Afryką

Młodość Karen Blixen i wylot do Afryki

Karen Blixen, a właściwie Karen Christence von Blixen-Finecke urodziła się w rodzinnej rezydencji Rungstedlund (niedaleko Kopenhagi) dnia 17 kwietnia 1885 roku. Znana jest również pod pseudonimami Isak Dinesen albo Pierre Andrezel. Jej ojciec Wilhelm Dinesen był pisarzem i oficerem, pełniąc służbę m.in. w wojnie duńskiej (przeciwko Prusom). Wywodził się z zamożnej rodziny jutlandzkich właścicieli ziemskich, którzy mocno związani byli z monarchią i polityką. Wilhelm niedługo potem został wybrany na posła. Matka Karen, Ingeborg Westenholz, również pochodziła z zamożnej rodziny kupieckiej – jej rodzice byli właścicielami statków. Karen miała jeszcze dwie siostry i dwóch braci. Rodzeństwo często posługiwało się wobec Karen pseudonimem „Tanne”.

Ojciec Karen uwielbiał podróże i spędzanie czasu na polowaniach, a jego odwaga zawsze imponowała małej Karen. Wilhelm mieszkał nawet wśród plemienia Indian z Ameryki Północnej, znanych jako Odżibwejowie. Właśnie tam spłodził zresztą swoją pierwszą córkę (siostrę Karen). Gdy Wilhelm wrócił do Danii, zachorował na kiłę. Wpędził się w głęboką depresję, będąc załamany poczęciem nieślubnego dziecka. Gdy Karen miała niespełna 10 lat, jej ojciec powiesił się (28 marca 1895 rok). Po śmierci ojca życie Karen znacznie się zmieniło. Rodzina matki skupiła się na edukacji młodej Karen, zwracając jej uwagę również na temat praw kobiet i relacji damsko-męskich. Młodziutka Karen większość czasu spędzała na rodzinnej famie matki, Mattrup. Bardzo tęskniła za wolnością, która została jej odebrana wraz ze śmiercią ojca.

Karen często opowiadała młodszej siostrze Ellen różne historie. Wkrótce zaczął ujawniać się jej wielki talent literacki. W 1905 roku stworzyła m.in. opowieść o wodzu Seminolów, znanego pod pseudonimem Osceola – było to w rzeczywistości imię psa jej taty, który często towarzyszył im we wspólnych spacerach. W 1898 roku Karen i jej dwie siostry spędziły rok w Szwajcarii, gdzie błyskotliwa Karen nauczyła się mówić po francusku. W 1902 roku uczęszczała do szkoły artystycznej Charlotte Sode w Kopenhadze, po czym kontynuowała naukę w Duńskiej Akademii Sztuk Pięknych. Karen odwiedziła także Paryż, Londyn i Rzym, coraz bardziej zachwycając się podróżami. 1912 roku zaręczyła się ze szwedzkim baronem Brorem von Blixen-Finecke. Ciężko było im osiedlić się w Danii, więc rodzina zasugerowała wyjazd za granicę. Właśnie tak małżeństwo trafiło do Kenii, gdzie ich głównym celem stała się plantacja kawy. A właściwie jej założenie.

Jak Karen Blixen została sama na plantacji kawy?

Karen Blixen i Bror von Blixen-Finecke pobrali się w Mombasie 14 stycznia 1914 roku. Para wkrótce założyła swoją pierwszą plantację kawy w rejonie Wielkich Jezior Afrykańskich, M’Bagathi. W czasie pierwszej wojny światowej baron Bror patrolował granice Kenii, pomagając żołnierzom w transporcie zaopatrzenia. Małżeństwo z czasem kupiło jeszcze większą farmę pod uprawę kawy, M’Bogani w pobliżu wzgórz Ngong (niedaleko Nairobi). Ziemia nie była jednak dobrze przystosowana do uprawy kawy, ponieważ znajdowała się na dużym wzniesieniu. Para zatrudniła lokalnych pracowników, którzy im pomagali. Po niedługim czasie baron Bror przestał interesować się plantacją. Coraz częściej znikał i zostawiał Karen samą. Okazało się też, że notorycznie zdradzał swoją żonę, którą zresztą zaraził później kiłą. Karen została sama w wielkim afrykańskim gospodarstwie. Karen nie tylko prowadziła interes, ale też opiekowała się miejscowymi chorymi, poznając się z nimi samymi oraz z ich kulturą.

Małżeństwo Blixenów coraz częściej się nie dogadywało. Bror z czasem wystąpił więc o rozwód (w 1920 roku). Nie był już możliwy powrót barona na farmę, więc to Karen została głównym jej zarządcą. Bror i Karen oficjalnie rozstali się w 1925 roku. Karen jeszcze przed rozstaniem z mężem poznała Denysa Fincha Hattona – angielskiego myśliwego. Hatton często podróżował między Afryką a Anglią, czasami odwiedzając Karen na farmie. Jego ostateczny powrót do Afryki miał miejsce w 1922 roku. Wówczas postanowił zainwestować w zagospodarowanie terenu Blixen, w której się zakochał – ze wzajemnością. Blixen i Hatton kontynuowali romans, który jednak był bardzo niestabilny ze względu na częste podróże Denysa. Finch Hatton przeprowadził się z czasem do afrykańskiego domu Karen, czyniąc w nim swoją bazę. Zaczął tam prowadzić m.in. safari dla zamożnych sportowców, które przynosiło duże dochody gospodarstwu. Podczas jednego ze swoich safari Denys zginął niestety w katastrofie samolotu (14 maj 1931 rok). Jednocześnie zaczęła upadać plantacja kawy, z której Karen Blixen musiała się wyprowadzić. Wróciła więc do Danii i zamieszkała z matką.

Afrykańskie wspomnienia Karen Blixen – pisarka i jej życiorys

Karen Blixen – z właścicielki plantacji do pisarki

Gdy Karen była jeszcze w Kenii, zaczęła pisać książkę. Kontynuowała ją również podczas pobytu w Danii. Data wydania jej pierwszego dzieła (tytuł: Siedem niesamowitych opowieści) to 1934 rok. Wydała je wówczas pod pseudonimem Isak Dinesen. Napisała książkę w języku angielskim, co spotkało się z niezadowoleniem Duńczyków. Dlatego kolejne powieści Karen wydawane były już w języku duńskim i tłumaczone na angielski. Najbardziej znaną książką stało się oczywiście Pożegnanie z Afryką (1937 rok). Poruszyła w niej wszystko, co przytrafiło się w Afryce – nie zapominając oczywiście o problemach kolonialnych i szacunku do afrykańskich plemion. Tytuł okazał się bestsellerem, początkując proces powstawania kolejnych powieści autorki. W kolejnych latach Karen Blixen opublikowała również inne dzieła takie, jak:

• 1942 – Zimowe opowieści
• 1947 – Niewinne mścicielki
• 1957 – Ostatnie opowieści
• 1958 – Anegdoty o przeznaczeniu
• 1960 – Cienie na trawie
• 1977 – Karnawał
• 1977 - Dagerotypy

Niemal wszystkie opowieści Karen Blixen z lat 40-tych i 50-tych XX wieku łączą gotyckie motywy z mitami i czarami. W dawnym stylu poetyckim celowo przyjętym przez Blixen, autorka powieści chciała wyrazić ducha dawnych lat – umiejętnie manewrując między iluzją a romantyzmem. Jednak to Pożegnanie z Afryką sprawiło, że Blixen stała się pisarką rozpoznawalną na całym świecie – poprzez zapis swoich doświadczeń i wrażeń z Afryki, gdy spędzała tam czas w latach 1913-1931. Na podstawie jej książki powstał zresztą słynny scenariusz do filmu z Meryl Streep w roli głównej, Pożegnanie z Afryką (1985 rok). Za swoje osiągnięcia literackie Karen Blixen otrzymała duński medal Holberga (1949 rok). Była też nominowana do Nagrody Nobla, jednak nigdy jej nie otrzymała.

Śmierć Karen Blixen

Jak już wspominaliśmy, Karen Blixen została zarażona przez męża kiłą – zdiagnozowano to w 1915 roku. Leczono ją wówczas tabletkami rtęci. W Danii leczona była zaś arszenikiem, który powodował u pisarki ciężkie bóle brzucha – cały czas łączono je z kiłą a nie ze szkodliwymi lekami, które przecież miały pomóc Karen. Zanim Blixen opuściła Afrykę, cierpiała już na anemię i żółtaczkę, a także mocno nadużywała arszeniku. By nie przybierać na wadze, Karen przyjmowała dodatkowo silne środki przeczyszczające, które mocno wpłynęły na zły stan jej układu pokarmowego. Blixen była też nałogową palaczką, co w połączeniu z jej przypadłościami poskutkowało nabawieniem się wrzodów żołądka przez pisarkę.

Karen Blixen z roku na rok miała coraz mniej siły. Była odwodniona i niedożywiona, co bardzo ją osłabiło i doprowadziło do kilku hospitalizacji w Danii. Dopiero pod koniec leczenia przyznała się lekarzom do stosowania środków przeczyszczających. Ponieważ nie powiedziała im tego wcześniej lekarze byli pewni, że walczą z kiłą i stosowali penicylinę. Karen Blixen z czasem nabawiła się tak ogromnego jadłowstrętu, że zmarła z niedożywienia w 1962 roku w rodzinnej posiadłości Rungstedlund – miejscu, do którego wróciła ze swojej największej afrykańskiej przygody życia.

Autor: Paulina Zambrzycka

Bibliografia:

1. Dominique de Saint Pern: Baronowa Blixen, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 2016
2. Karen Blixen: Pożegnanie z Afryką, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2019