Mieszko I Plątonogi - biografia, przydomek, osiągnięcia, działalność
Z powodów fizycznych drugi syn Władysława Wygnańca nie rokował wielkich nadziei politycznych. Jednak mimo swojej ułomności, przez którą przeszedł do historii jako „Plątonogi”, okazał się być poważnym graczem na arenie pierwszych walk pomiędzy Piastami w okresie rozbicia dzielnicowego. Odzyskaną dzielnicą rządził stabilnie, co nie wszystkim w tamtym okresie się udawało. Ukoronowaniem jego rządów było przejęcie tronu krakowskiego w 1210 r. i władzy senioralnej w Polsce. Szkoda tylko, że nie udało mu się sprawować tej władzy dłużej niż kilka ostatnich miesięcy swojego życia.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o historii Polski.
Z tego artykułu dowiesz się:
Mieszko I Plątonogi – pochodzenie i przydomek księcia
Mieszko I Plątonogi – pochodzenie i rodzina
Mieszko był drugim synem najstarszego męskiego potomka Bolesława Krzywoustego – Władysława, zwanego później Wygnańcem. Tradycją każdej dynastii było i jest nadawanie dzieciom określonych imion. Tak samo funkcjonowała dynastia piastowska – potomstwo bardzo często otrzymywało jedno z tzw. „imion dynastycznych”. Drugi z synów Władysława II Wygnańca i Agnieszki, córki margrabiego austriackiego Leopolda III Świętego, nazwany tak został na cześć swojego stryja, Mieszka Starego. Był czwartym przedstawicielem rodu, noszącym to imię, przyjmuje się jednak nazywać go pierwszym, jako że był pierwszym piastowskim Mieszkiem – księciem śląskim, opolsko-raciborskim.
Urodził się między 1131 a 1146 r. – jak w wielu przypadkach dokładna data jest nieznana. Mógł więc być już na świecie, kiedy jego ojciec sprawował samodzielne rządy w swojej dzielnicy dziedzicznej (którą był Śląsk) i był następcą Bolesława Krzywoustego. Równie dobrze jednak mógł się urodzić w momencie, w którym Władysław wraz z Agnieszką byli wypędzani z kraju przez przyrodnich braci ojca.
Mieszko swoje dzieciństwo i młodość w bardzo dużej części spędził więc z rodziną na wygnaniu. Jego matka pochodziła z rodziny cesarskiej (była wnuczką cesarza Henryka IV), dlatego schronienie znaleźli w Altenburgu, w siedzibie przyrodniego brata Agnieszki – Konrada III Hochenstaufa. Po powrocie do kraju, między 1170 a 1178 r. ożenił się z Ludmiłą, wywodzącą się najprawdopodobniej z czeskiego rodu Przemyślidów. Żona dała mu liczne potomstwo: następcę Kazimierza, Ludmiłę, Agnieszkę, Eufrozynę i Ryksę.
Mieszko I Plątonogi – przydomek księcia
W dynastii, której wielu przedstawicieli nosi to samo imię, przydomki nadawane jeszcze za życia lub już po śmierci pozwalają rozróżnić poszczególne osoby. Pierwszy raz w źródłach pisanych przydomek księcia opolsko-raciborskiego pojawił się na przełomie XIV/XV w.
Prawdopodobnie książę był nazywany Plątonogim (ewentualnie Laskonogim) jeszcze za życia. W przeciwieństwie do swojego kuzyna, Władysława Laskonogiego, przezwisko to przylgnęło do Mieszka wskutek problemów zdrowotnych: przebytej choroby lub wrodzonej wady rozwojowej. Określenie Laskonogi według historyków może odnosić się do wysokiego wzrostu Władysława, ale także do problemów ruchowych, np. chodzenia o lasce.
Mieszko z kolei miał widoczny problem z nogami. Mógł to być skutek zachorowania na polio (choroba Heinego Medina), choć tak naprawdę potencjalnych przyczyn jest więcej. Mogła to być choroba odziedziczona po pradziadku Władysławie Hermanie – o jego problemach z nogami wspomina Kronika polska Anonima, tzw. Galla. Choć jednak Mieszko przeszedł do historii z mało przychylnym mu przydomkiem, jednak jego panowanie można uznać za pozytywne.
Mieszko I Plątonogi – panowanie na śląsku
W 1163 r. interwencja cesarza zapewniła Mieszkowi i jego starszemu bratu Bolesławowi bezpieczny powrót do dzielnicy senioralnej ich ojca. Jednak jeszcze przez kilka kolejnych lat musieli walczyć ze stryjem Bolesławem Kędzierzawym o uzyskanie pełnej władzy na Śląsku. Ostatecznie udało się im to w 1166 r. Początkowo sprawowali rządy w trójkę, razem z najmłodszym bratem Konradem., jednak po sześciu latach Mieszko wypędził Bolesława Wysokiego z dzielnicy uzasadniając to zbyt małym udziałem we wspólnych rządach. Co ciekawe, w buncie przeciwko starszemu bratu wsparł go syn Bolesława – książę wrocławski Jarosław. A może zainteresuje cię także ten artykuł o rozbiciu dzielnicowym w Polsce?
Ponowna interwencja cesarska doprowadziła do ugody: Bolesław wrócił na Śląsk, ale wydzielił ziemię raciborską i cieszyńską Mieszkowi, a opolską – Jarosławowi. Spokój w dzielnicy trwał do roku 1177, kiedy to w kraju wybuchł bunt przeciwko seniorowi – Mieszkowi III Staremu. Bolesław Wysoki poparł w konflikcie najmłodszego brata seniora – Kazimierza Sprawiedliwego, a Mieszko – samego seniora. W wyniku konfliktu Bolesław został ponownie wypędzony z Wrocławia. Z czasem Mieszko Stary musiał ustąpić i znalazł schronienie u swojego imiennika, który jednak wobec przewagi militarnej dogadał się z Kazimierzem Sprawiedliwym, wskutek czego ziemie oświęcimską i bytomską.
Ważny dla panowania Mieszka okazał się być rok 1201. Wiosną zmarł Jarosław, a w grudniu Bolesław Wysoki. Mieszko zajął księstwo opolskie, nie dopuszczając do niego kolejnego z synów Bolesława – Henryka Brodatego. Na mocy układu pomiędzy Mieszkiem, a jego bratankiem, starszy z książąt zatrzymał na stałe zdobytą ziemię, co w praktyce oznaczało podział Śląska na Dolny i Górny.
Pomiędzy obojgiem Piastów nawiązała się trwała współpraca, która zaowocowała przywróceniem w 1210 r. zasady senioratu w Polsce przez papieża i wkroczeniem Mieszka Plątonogiego do Krakowa. Niestety nie było mu dane długo zasiadać na tym tronie. Książę zmarł 16 maja 1211 r.
Razem z żoną Ludmiłą książę zapisali się w historii jako fundatorzy i opiekunowie licznych klasztorów. To oni sprowadzili do Rybnika norbertanki. Założyli również mennicę w Raciborzu, która funkcjonowała do XVIII w. Swojemu następcy, jedynemu synowi – Kazimierzowi, zostawił dobrze funkcjonujące księstwo opolsko-raciborskie.
Autor: Aleksandra Drążek-Szychta
Bibliografia:
- Borówka T., Mieszko Plątonogi fizycznie nie imponował [Poczet królów polskich a Śląsk], https://dziennikzachodni.pl/mieszko-platonogi-fizycznie-nie-imponowal-poczet-krolow-polskich-a-slask/ar/743625 (dostęp: 03.02.2021)
- Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, t. III, Piastowie opolscy, cieszyńscy i oświęcimscy, Ossolineum, Wrocław 1977
- Mika N., Mieszko książę raciborski i pan Krakowa. Dzielnicowy władca Polski (ok.1142-1211), Avalon, Kraków 2013