Otton II – pochodzenie, koronacja, walki o utrzymanie korony, walki z Saracenami
Panowanie cesarza Ottona II, trzeciego z kolei przedstawiciela saskiej dynastii Liudolfingów na tronie Niemiec, jest niezwykle trudno ocenić. Nie był raczej jakimś wybitniejszym wodzem, skoro w ciągu swych krótkich rządów poniósł kilka dotkliwych porażek militarnych. Zdecydowanie lepiej chyba szło mu w polityce, choć brakuje źródeł, aby ten punkt widzenia jednoznacznie udowodnić. Niewykluczone, iż cesarz zapadłby bardziej w pamięć potomnych, gdyby przyszło mu żyć choć nieco dłużej. Tak się jednak nie stało.
Jeśli szukasz więcej informacji i ciekawostek historycznych, sprawdź także zebrane w tym miejscu artykuły o historii Niemiec.
Z tego artykułu dowiesz się:
Otton II - pochodzenie i koronacja
Otton II przyszedł na świat w 955 roku. Był najmłodszym synem cesarza rzymskiego Otton I i jego drugiej żony Adelajdy Burgundzkiej.
Jeszcze za życia ojca Otton II został koronowany najpierw na króla Niemiec (961), a następnie na cesarza (967). W ten sposób Otton I zamierzał stworzyć monarchię dziedziczną. W chwili śmierci ojca Otton II miał 18 lat i bez większych przeszkód objął panowanie w podległym sobie państwie.
W kwietniu 972 roku Otton II pojął za żonę księżniczkę bizantyjską Teofano. Uroczystości ślubne odbyły się w Rzymie, zaś młodej parze pobłogosławił sam papież Jan XIII. Ze związku z Teofano cesarz doczekał się 5 dzieci (4 córek i 1 syna). Były to odpowiednio:
- Adelajda (zm. 1044) – ksieni w Kwedlinburgu
- Zofia (zm. 1039) – opatka w Essen i Gandersheim
- Matylda (zm. 1025) – żona palatyna reńskiego Ezzona, matka królowej Polski Rychezy
- Otton III (zm. 1002) – późniejszy cesarz rzymski
- Nieznana z imienia córka, bliźniaczka Ottona III – zmarła przed październikiem 980 roku
Panowanie: polityka wewnętrzna i międzynarodowa, ważniejsze bitwy
Walki z Henrykiem Kłótnikiem
W 974 roku przeciwko Ottonowi II wystąpił jego brat stryjeczny książę Bawarii Henryk Kłótnik. Historycy przypuszczają, iż buntownikowi zależało przede wszystkim na zdobyciu władzy w państwie. Aspiracje księcia wsparło wielu panów niemieckich oraz władcy Polski (Mieszko I) i Czech (Bolesław II Pobożny).
Otton II dość szybko obezwładnił malkontenta i uwięził go w Ingelheim. Henryk Kłótnik jednak nie spoczął i po ucieczce z więzienia (976) ponownie zaczął wichrzeć przeciwko prawowitemu władcy. Niestety i tym razem książę bawarski musiał uznać wyższość przeciwnika, przed którym umknął do Czech. W ślad za Kłótnikiem wyruszyły wojska cesarskie, których część została unicestwiona pod Pilznem. Na domiar złego na Żytyce najechał sprzymierzony z Henrykiem hrabia Dedi z Wettynu, wypędzając ze swojej siedziby biskupa Hugona.
Już w rok później (977) Otton II w ramach rewanżu uderzył na państwo Przemyślidów. Wyprawa ta zakończyła się sukcesem, zaś książę czeski Bolesław ukorzył się przed cesarzem, w efekcie czego przywrócono go do łask (zjazd w Kwedlinburgu w 978 roku).
Zdecydowanie gorszy był los Henryka Kłótnika, który nie dość, że utracił księstwo bawarskie (na rzecz siostrzeńca cesarza, księcia szwabskiego Ottona), to również został aresztowany. Osadzono go następnie w Utrechcie pod nadzorem tamtejszego biskupa Folkmara. W więzieniu Kłótnik spędził wiele lat.
Dwa małe sukcesy: Otton II w Danii i Francji
Wystąpienie Henryka Kłótnika postanowił wykorzystać do swoich partykularnych interesów król duński Harald Sinozęby, próbując uniezależnić się od Cesarstwa. Na odpowiedź młodego cesarza nie trzeba było długo czekać. Po zebraniu licznej armii, składającej się z oddziałów Słowian, Franków, Fryzów i Sasów, Otton II pokonał krnąbrnego władcę Danii, opanowując przy okazji południową Jutlandię. Jakby tego było jeszcze mało, król Harald musiał wysłać na dwór cesarski swego syna Swena Widłobrodego jako zakładnika (974).
Kilka lat później (978) następca Ottona I wyprawił się przeciwko królowi zachodniofrankijskiemu (Francji) Lotarowi i po spustoszeniu Soissons, Attigny oraz Compiégne dotarł do Paryża, który zaczął oblegać. Zbliżająca się pora zimowa zmusiła cesarza do powrotu do Rzeszy. W czasie walk z wojskami przeciwnika Otton II o mało nie dostał się do niewoli.
Ostatecznie stosunki niemiecko-francuskie zostały unormowane w maju 980 roku podczas osobistego spotkania Ottona II z Lotarem w miejscowości Margut sur Chiers. Obaj władcy odnowili wówczas wzajemną przyjaźń.
Karta się odwraca: stosunki Niemiec z Polską Mieszka I
Na temat stosunków polsko-niemieckich za rządów Ottona II wiadomo stosunkowo niewiele. Część historyków wskazuje, iż w 979 roku doszło nawet do wybuchu wojny między Liudolfingami a Piastami.
O tym konflikcie wspominało pośrednio jedno ze źródeł francuskich („Gesta episcoporum Cameracensium”), według którego Otton II udał się w 979 roku z dala od granic swego państwa przeciwko jakimś Słowianom, a następnie wskutek niesprzyjającej pogody wstrzymał działania wojenne i powrócił do domu.
O walkach polsko-niemieckich z końca lat 70. X wieku pośrednio zdaje się mówić także biskup merseburski Thietmar (975-1018), opisując okoliczności drugiego małżeństwa Mieszka z mniszką Odą, córką margrabiego Marchii Północnej Dytryka. Zdaniem wspomnianego kronikarza, prezentującego proniemiecki punkt widzenia, małżeństwo to zawarto „dla dobra ojczyzny”, konieczności „zapewnienia jej pokoju” oraz doprowadzenia napiętych relacji z państwem polskim „do zgody”. W innym miejscu dziejopis podkreślał, że do Niemiec po ślubie margrabianki powróciło „wielu jeńców”, skutym „zdjęto okowy” oraz „otwarto bramy więzień przestępcom”.
Relacja saskiego kronikarza sugeruje, że jeszcze przed ożenieniem się Mieszka z Odą trwała wojna polsko-niemiecka, w czasie której Niemcy ponieśli druzgocącą klęskę i utracili mnóstwo jeńców. Nie jest znany przebieg tego feralnego dla cesarza Ottona II konfliktu. Ze wzmiankowanego wcześniej źródła, powstałego we wschodniej Francji wynikałoby, iż syn Ottona I miał w 979 roku wyjątkowo dużego pecha, a w realizacji jego planów wojennych przeszkodziły mu warunki meteorologiczne.
Klęsk ciąg dalszy: bitwa pod Crotone (982)
W ostatnich latach rządów Ottonowi II wyraźnie się nie szczęściło. Po doznanej klęsce z rąk księcia polskiego Mieszka I musiał przełknąć kolejną gorzką pigułkę. Tym razem porażkę zafundowali mu Saraceni, którzy, wykorzystując osłabienie Bizancjum po śmierci Jana Tzimiskesa (976), zaczęli coraz śmielej atakować południowe tereny Italii. Działaniami muzułmanów koordynował emir sycylijski Abu al-Kasim.
Do starcia się oręża chrześcijańskiego z muzułmańskim doszło pod Crotone w Kalabrii 14 lipca 982 roku. Do omawianej bitwy Otton II przygotował się starannie, ściągając z Rzeszy doborowe oddziały rycerstwa. To właśnie dzięki nim rozniósł w pył wojska al-Kasima w pierwszej fazie starcia. Niestety niespodziewany atak rezerw arabskich sprawił, iż bitwa zmieniła swoje oblicze i finalnie zakończyła się masakrą Niemców. Otton II ledwo uszedł wówczas z życiem.
Ostatnie miesiące życia i śmierć
Po porażce pod Crotone Otton II udał się na północ Italii, do Werony, aby spotkać się z możnymi ze swego państwa. W trakcie zjazdu dokonano elekcji trzyletniego Ottona III na króla. Wkrótce potem następcę tronu wysłano do Niemiec i oddano pod wychowanie arcybiskupowi Kolonii Warinowi. Otton II nie zamierzał jeszcze wyjeżdżać z Włoch, miał tutaj bowiem do załatwienia jeszcze pewne sprawy.
Ogromnym szokiem dla Ottona II była wiadomość o wystąpieniu zbrojnym Związku Lucickiego, który do początku lipca 983 roku wypędził załogi niemieckie z Brenny, Hobolina i wielu innych ośrodków połabskich. W trakcie powstania poganie byli bardzo okrutni i nie liczyli się nawet ze zmarłymi, których szczątki profanowali. W ten sposób wyrażali swoje niezadowolenie z wieloletniej okupacji ziem słowiańskich przez Niemców.
Pomimo znacznych sukcesów powstańców Otton II nie zamierzał wracać jeszcze do Niemiec. We wrześniu 983 roku pojawił się w Rzymie w związku z wyborem nowego papieża, który miał zastąpić niedawno zmarłego Benedykta VII. Na urzędzie Piotrowym cesarz najchętniej widział opata Majolusa z Cluny, ale ostatecznie godność papieską otrzymał biskup Piotr z Pawii (Jan XV).
Dalszą działalność cesarza w Italii przerwała jego niespodziewana śmierć. Nastąpiła ona 7 grudnia 983 roku. Otton II miał wtedy zaledwie 28 lat. Jego ciało spoczęło w atrium kościoła św. Piotra w Rzymie.
Autor: Mariusz Samp
Bibliografia:
- Althoff Gerd, Ottonowie, Władza królewska bez państwa, przekł. Marta Tycner-Wolicka, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
- Barkowski Robert F., Die Ottonen und das Konzept eines vereinten Europa, Parthas Verlag, Berlin 2014.
- Barkowski Robert, Słowianie połabscy, Dzieje zagłady, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2015.
- Krassuski Jerzy, Polska – Niemcy, Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 2003.
- Paluszyński Tomasz, Historia Niemiec i państw niemieckich, Zarys dziejów politycznych, Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Języków Obcych, Poznań 2006.
- Samp Mariusz, Bitwa pod Crotone – data, strony, siły zbrojne, przebieg, znaczenie, wynik [https://kronikidziejow.pl/porady/bitwa-pod-crotone-data-strony-sily-zbrojne-przebieg-znaczenie-wynik; dostęp: 05.05.2020].
- Sochacki Jarosław, Niemcy, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016.
- Tymieniecki Kazimierz, Dzieje Niemiec do początku ery nowożytnej, Instytut Zachodni, Poznań 1948.
- Walkowski Grzegorz Kazimierz, Historia Niemiec w latach 843-1137, cz. 1, Lata 843-1024, Bogart S.A., Bydgoszcz 2018.
- Widajewicz Józef, Polska i Niemcy w dobie panowania Mieszka I, Rozprawy Wydziału Historyczno-Filologicznego, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1953.