Sulejman Wspaniały - biografia, panowanie, polityka zagraniczna, podboje

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Herbert GnaśDrukujUdostępnij

Sulejman Wspaniały: biografia, pochodzenie, żony, dzieci

Pochodzenie Sulejmana Wspaniałego - ciekawostki

Sulejman urodził się najpewniej 6 listopada 1494 roku w Trabzonie, gdzie jego ojciec, książę Selim I Groźny pełnił funkcję gubernatora. Ciekawostką jest fakt, że w jego żyłach płynęła mongolska krew. Jego matka Hafsa Hatu była córką krymskich Tatarów, którzy pochodzili od Dżocziego, najstarszego syna Czyngis-chana.

Ojciec Sulejmana doszedł do władzy w przewidziany osmańskim prawem sposób: poprzez bratobójstwo. Dziadek Sulejmana Bajazyd II nie wyznaczył następcy, a zatem pomiędzy Selimem a pozostałymi braćmi rozgorzała walka o sukcesję. Selim dysponował przy tym kluczowym argumentem: poparciem janczarów, którzy po 3 latach walk pomogli mu zwyciężyć. Wszyscy zaś jego żyjący bracia oraz ich synowie zostali zgodnie ze zwyczajem uduszeni.

Sam Sulejman kolejno w wieku 11 lat trafił na dwór, w wieku 15 lat został gubernatorem zarządzającym Karahisarem, a w wieku 17 lat, z decyzji swojego ojca, gubernatorem Stambułu oraz Saruhanu. W tym czasie uczył się kierowania administracją oraz tworzenia prawa. Wstąpił na tron 31 września 1520 roku po nagłej śmierci ojca.

Żony i dzieci Sulejmana Wspaniałego

Zgodnie z prawem miał prawo poślubienia czterech kobiet i wykorzystał je w pełni. Najmniej wiadomo jest o pierwszej jego żonie. Jej imię Fülane jest umowne, nie jest znane jest prawdziwe imię. Jej jedyny syn, Mahmud w 1521 roku zmarł na ospę. Podobnie w tym samym roku zakończyło się życie jego syna z małżeństwa z drugą żoną, Gülfem. Trwała wtedy epidemia ospy. Syn trzeciej żony, Gülbahar, w wieku 6 lat po śmierci Mahmuda został uznany za następce tronu, zaś jego matka była wtedy kadin – pierwszą sułtanką. Mustafa miał jednak utracić ten zaszczyt.

Na uwagę zasługuje czwarta żona Sulejmana Wspaniałego, Hürrem, najczęściej nazywana Roksolaną. Sporne jest znaczenie tego przydomka, pochodził on od jej rudych włosów, lub oznaczał tyle, co Rosjanka lub Rusinka. Jej pochodzenie pozostaje niejasne. Uważa się, że pochodziła z Rohatynia; jest to miasto znajdujące się 68 km od Lwowa. Skąpe źródła nie pozwalają jednoznacznie określić, czy była Polką. Podobno urodziła się jako Aleksandra Lisowska. Miała zostać uprowadzona przez Tatarów i „podarowana” Sulejmanowi.

Jeszcze zanim została żoną Sulejmana doszło do szarpaniny pomiędzy nią a Gülbahar. W jej wyniku Roksolana miała stracić część włosów, ponadto rywalka podrapała jej twarz. Odmówiła wtedy widzenia z Sulejmanem stwierdzając, że nie może pokazać mu się w takim stanie. Od tego czasu Gülbahar została przez Sulejmana odsunięta na dalszy plan, zaś Roksolana została później jego czwartą żoną. Urodziła mu łącznie szóstkę dzieci, w przyszłości zaś jej syn, Selim II, przejął panowanie po swoim ojcu.

Polityka zagraniczna Sulejmana Wspaniałego, historia jego podbojów

Kampanie wojenne Sulejmana

Za swojego życia Sulejman znacznie powiększył on obszar Imperium Osmańskiego w stosunku do tego, co pozostawił mu ojciec. Głównymi kierunkami ekspansji były północny zachód i wschód. Na północnym zachodzie głównym kierunkiem działań Sulejmana stały się Węgry. Spośród jego sukcesów należy wymienić zdobycie Belgradu i bitwę pod Mohaczem. Bezpośrednim powodem ataku na Belgrad było zabicie posła, który przybył na Węgry po trybut, płacony w zamian za pokój. W lutym 1521 roku Sulejman wyruszył ze swoim wojskiem, Węgrzy zaś nie przekonali żadnego z państw europejskich do udzielenia im wsparcia. Oblężenie Belgradu trwało ponad trzy tygodnie. Po wysadzeniu największej wieży warowni miasto padło, zaś większość Węgrów została wybita.

Podobnie w kontekście bitwy pod Mohaczem w 1526 roku Węgry zostały zostawione same sobie. Morale narodu było niskie, szlachta nie wsparła wojny, zaś wśród chłopów panowała bieda. Na polu bitwy artylerzyści nie mieli doświadczenia, nie zbudowano też żadnych umocnień. Nic więc dziwnego, że wojska węgierskie zostały wręcz rozgromione. Biografia Sulejmana zawiera w kontekście Węgier pewną ironię: jego śmierć, która znalazła go w bitwie podczas jego ostatniej wyprawy na Węgry w 1566 roku.

Na wschodzie działania Sulejmana skoncentrowane były na Iranie. Historia zatargów pomiędzy Imperium a szachami Iranu była długa. Za Sulejmana bezpośrednim pretekstem do wojny stały się zdrada Serefa Chana, (zawiązał sojusz z Iranem) oraz zabójstwo gubernatora Bagdadu, który sprzymierzył się z Imperium. Wiosną 1534 roku rozpoczęła się wyprawa wojenna. Największym wrogiem armii Sulejmana nie byli wrodzy żołnierze; sporo miejscowych oddziałów poddawało się bez walki, ale pogoda (jesienne deszcze) oraz zaopatrzenie. Do bezpośredniego starcia z armią szacha nigdy nie doszło, gdyż wycofywał się coraz dalej, stosując taktykę spalonej ziemi. W grudniu Sulejman wkroczył do Bagdadu. W kolejnym roku kontynuował marsz na Iran, jednakże ze względu na coraz większe trudności z zaopatrzeniem zdecydował się powrócić do Stambułu.

Gospodarka i polityka handlowa Imperium Osmańskiego

Zgodnie z ówczesną logiką władca z jednej strony miał wszelkie prawa w odniesieniu do ludności i jej majątków, z drugiej zaś miał obowiązek zapewnić im dobrobyt. Wzmacnianiu dobrobytu państwa służyły działania w polityce zagranicznej, jak chociażby dążenie do przełamania portugalskiego panowania na Oceanie Indyjskim, aby przywrócić pozycję i szlaki handlowe Imperium. Uzyskiwane dochody musiały także służyć zaspokajaniu oczekiwań armii.

W relacjach gospodarczych stawiano na import, aby zwiększać dochody z tytułu ceł. Importowano głównie sukno, papier, wyroby metalowe oraz szklane. Nie dostrzegano potencjału eksportu, który mógłby przynieść państwu Sulejmana znaczne dochody. Nie sprzyjało to rozwojowi przemysłu, który w późniejszych czasach zaczął odstawać od europejskiego. Eksportowano przede wszystkim produkty rolnicze, bawełnę i jedwab.

Władcy Imperium mogli przyznać innym państwom tzw. kapitulacje. Nie oznaczało to poddania się, były to specjalne koncesje, przywileje handlowe. Podobnie, jak traktaty należy je odnawiać w momencie objęcia władzy przez nowego sułtana, co było okazją do renegocjacji zawartych umów. W czasach Sulejmana Wspaniałego takie koncesje posiadały tylko Polska, Francja i Wenecja.

Relacje Imperium Osmańskiego z Polską za rządów Sulejmana Wielkiego

Za czasów tego wielkiego władcy relacje Imperium z Rzeczpospolitą były wyjątkowo dobre. Problematyczna  okazała się sprawa Pokucia i postawa Piotra Raresza, hospodara mołdawskiego i lennika Sulejmana. Raresz  dopuszczał się najazdów i łupienia tego należącego do Polski terenu.

Starał się nawet o poparcie Sulejmana, ten jednak odmawiał licząc na sojusz z Polską przeciwko Habsburgom. Dzięki późniejszemu upoważnieniu sułtana Polska mogła odebrać siłą zajęte ziemie i to uczyniła. W późniejszym zaś czasie ambicje hospodara, skierowane również przeciwko Sulejmanowi, poskromiła sama armia osmańska.

Dzięki misji Piotra Opalińskiego 1 maja 1533 roku ustanowiony został „wieczny pokój” z państwem Sulejmana. Traktat, zgodnie z osmańskim prawem (umowy wygasają w chwili śmierci sułtana), miał obowiązywać do końca życia obu władców. Umowa ta została odnowiona 1 sierpnia 1553 roku za panowania Zygmunta Augusta. Na jej mocy anulowano też wzajemne roszczenia o odszkodowania powstałe w wyniku wypadów dokonywanych z polskiej strony przez Kozaków, zaś z osmańskiej przez Tatarów.

Autor: Herbert Gnaś

Bibliografia:

1. A. Clot, Sulejman Wspaniały i jego wspaniałe stulecie, Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, Warszawa 2017.
2. J. Freely, Prywatne życie sułtanów, Znak, Kraków, 2017.
3. A. Gwozdowska, Na służbie Turczyna, „Focus Historia:, nr 9/2015.
4. J. S. Łątka, Sulejman II Wspaniały. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004.
5. A. Węgłowski, Sułtanka Roksolana: najpotężniejsza kobieta Imperium Osmańskiego, https://www.focus.pl/artykul/sultanka-roksolana-najpotezniejsza-kobieta-imperium-osmanskiego, dostęp: 09.11.2020.