Władysław III Warneńczyk – król Polski i Węgier oraz jego losy i rządy

Opublikowano: 01.12.2023Autor: Mariusz SampDrukujUdostępnij

Władysław III Warneńczyk - pod skrzydłami ojca

Władysław III Warneńczyk był pierworodnym synem Władysława Jagiełły i jego czwartej żony Zofii Holszańskiej. Pojawił się na świecie 31 października 1424 roku. Zdaniem kronikarza Jana Długosza, Jagiełło na wieść o narodzinach dziedzica bardzo się ucieszył i „przez cały dzień nie wychodził z kościoła”, w którym nabożnie się modlił, dziękując Bogu za potomka.

Władysław miał dwóch młodszych braci. Zmarłego w niemowlęctwie Kazimierza i kolejnego Kazimierza zwanego Jagiellończykiem, późniejszego wielkiego księcia litewskiego i króla Polski. Chrzest Władysława odbył się 18 lutego 1425 roku w Krakowie. Ojcem chrzestnym dziecka był sam papież Marcin V.

Niemal aż do końca swoich dni Władysław Jagiełło zabiegał o zapewnienie sukcesji dla pierworodnego, w czym wspierała go ambitna małżonka. Ostatecznie szlachta polska zgodziła się w 1430 roku (przywilej jedlneński), że po śmierci króla władzę w Polsce będzie mógł objąć któryś z dwóch jego synów.

Władysław III Warneńczyk jako król Polski i Węgier

Rządy w Polsce

Już w pięć tygodni po śmierci Władysława Jagiełły (1434) możni Królestwa Polskiego koronowali jego najstarszego syna Władysława na króla. Uroczystość odbyła się w katedrze wawelskiej, którą celebrował arcybiskup gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec.

Władysław III Warneńczyk w chwili wstąpienia na tron był jeszcze dzieckiem (miał 10 lat). W latach 1434-1438 rządy w jego imieniu sprawowała Rada Opiekuńcza i regent, którym był kardynał Zbigniew Oleśnicki. Ten ostatni faktycznie koordynował ówczesną politykę wewnętrzną i zagraniczną Polski. Był na tyle mocny, że nikt nie był w stanie się mu przeciwstawić.

Za „rządów” Zbigniewa Oleśnickiego Polska zawarła tzw. „pokój wieczysty” z Krzyżakami w Brześciu Litewskim w 1435 roku. Już rok później wojewodowie mołdawscy, bracia Stefan i Eliasz złożyli młodemu królowi hołd lenny, tym samym uznając jego zwierzchnictwo.

Z inicjatywy Oleśnickiego Polska zaangażowała się także w wojnę domową w Czechach. Doszło nawet do tego, iż część tutejszych panów ofiarowała stolec praski Kazimierzowi Jagiellończykowi (1438), bratu Władysława, co nie spodobało się Albrechtowi Habsburgowi, który ostatecznie pokonał zwolenników Jagiellonów i został nowym władcą Czech.

Rządy na Węgrzech

Szczęście Albrechta Habsburga trwało bardzo krótko. Już w 1439 roku po kilkunastomiesięcznym okresie rządów zmarł. Do walki o opróżniony w ten sposób tron w Budzie zgłosiło się kilku kandydatów. Największe szanse na jego zdobycie mieli król Polski Władysław III Warneńczyk oraz Władysław Pogrobowiec, kilkumiesięczny syn Albrechta. Część możnych tureckich, liczących na wsparcie Polaków w walce z Turkami Osmańskimi na nowego władcę Węgier wybrali polskiego Władysława. 17 lipca 1440 roku odbyła się jego koronacja w Białogardzie Królewskim.

Z koronacją Władysława Warneńczyka nie pogodziła się wdowa po zmarłym Albrechcie – Elżbieta. Dzięki jej staraniom została stworzona dość rozległa koalicja, która zmierzyła się ze stronnikami polskiego Władysława. Wybuchła w ten sposób wojna domowa. Trwała w sumie aż dwa lata. Początkowo wojskom wiernym Warneńczykowi nie szczęściło się. W lutym 1441 roku siły królewskie poniosły nawet sromotną klęskę pod Koszycami.

Jeszcze w tym samym 1441 roku ogólna sytuacja strategiczna Władysława Warneńczyka zaczęła się poprawiać. Udało mu się przeciągnąć część sojuszników zbiegłej do Austrii Elżbiety. Jak się wydaje, stanowiło to przełomowy moment wyniszczającej wszystko i wszystkich węgierskiej wojny domowej. Ostatecznie skończyła się ona pod koniec 1442 roku podpisaniem traktatu pokojowego. Zapośredniczył w nim papież Eugeniusz IV, którego głównym celem było zorganizowanie krucjaty antytureckiej. Sprawdź także ten artykuł o bitwie pod Warną i śmierci Warneńczyka.

Wojna z Turcją

Początkowe zmagania z muzułmanami

Plan papieża padł na podatny grunt. Tym bardziej, iż jeszcze w 1442 roku na Węgry runęły aż 3 wyprawy tureckie. Za każdym razem wybitnemu strategowi i taktykowi Janosowi Hunyademu udało się odeprzeć nawałę przeciwnika.

W 1443 roku walki między Węgrami a Turkami rozgorzały na nowo. Tym razem jako pierwszy do akcji wkroczył Władysław Warneńczyk. Zorganizowana przez niego z dużym rozmachem kampania zakończyła się szeregiem spektakularnych sukcesów.

Sułtan Murad II w obliczu sukcesów przeciwnika zgodził się zawrzeć z nim pokój na korzystnych dla Węgier warunkach (1444). Został on jednak już po kilku dniach zerwany przez króla Władysława. Do nowej wojny z Osmanami przekonał władcę legat papieski Julian Cesarini, wietrzący szansę wyparcia innowierców z Europy.

Bitwa pod Warną i śmierć Władysława Warneńczyka

Do wojny z Turcją Władysław Warneńczyk poprowadził około 25 000 ludzi. Było to jednak, jak się później okazało, zdecydowanie za mało na Murada II, dysponującego w tym czasie 60 000 wojowników.

Wojskom węgierskim, dowodzonym nominalnie przez króla Władysława (faktycznym dowódcą był Janos Hunyady), od początku wyprawy, której celem było zdobycie stolicy Imperium Osmańskiego (Adrianopola), nie szło najlepiej. Nieprzyjacielskie wojska spotkały się pod Warną nad Morzem Czarnym.

Jako pierwsi zaatakowali Osmanowie, dążąc do oskrzydlenia i rozbicia prawej flanki chrześcijan. Zamiar ten im się całkowicie powiódł. Dodatkowo uzyskali przewagę w centrum. Z opresji chrześcijan wydobył Hunyady, który poprowadził zwycięską szarżę ciężkiej jazdy przeciwko spahisom (jeździe tureckiej).

Ostatecznie bitwa pod Warną zakończyła się klęską wojsk chrześcijańskich. W krytycznym momencie starcia śmierć poniósł sam król Władysław, który brawurowym atakiem chciał doprowadzić do całkowitego rozbicia muzułmanów. Stało się jednak inaczej.

Czy król przeżył bitwę?

Ciała monarchy nigdy nie odnaleziono. W efekcie jeszcze po wielu latach po feralnej bitwie krążyły po niemal całej Europie opowieści o cudownym jego ocaleniu. Według pojawiających się wtedy głosów, król uciekł spod Warny i przebywał w różnych miastach europejskich (m.in. w Santiago de Compostella), gdzie szukał poparcia dla pomysłu zorganizowania kolejnej krucjaty przeciwko niewiernym.

Ostatnimi czasy nabrała natomiast żywotności hipoteza, iż Władysław Warneńczyk po 1444 roku osiadł na podarowanej mu przez infanta portugalskiego Henryka Żeglarza Maderze, gdzie miał się ożenić i spłodzić syna – słynnego żeglarza Krzysztofa Kolumba.

Ostatni z przywołanych domysłów jest raczej mało prawdopodobny. W świetle dostępnych źródeł z epoki, jeden z wojowników tureckich imieniem Kodża Khizir miał odciąć synowi Władysława Jagiełły głowę, a następnie przekazać ją sułtanowi, który kazał ją obwozić po różnych miastach tureckich w geście triumfu. Nic poza tym nie wiadomo, aby Warneńczyk był żonaty i miał dzieci.

Autor: Mariusz Samp

Bibliografia:

1. Bielski Mieczysław, Władysław Warneńczyk na Bałkanach (1443-1444), Dwie wyprawy, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009.
2. Dąbrowski Jan, Rok 1444, Spór o traktat szegedyński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1966.
3. Dąbrowski Jan, Rok 1444 w świetle najnowszych badań, „Sprawozdanie z Posiedzeń i Czynności Akademii Umiejętności w Krakowie” 15 (1910), 2.
4. Dąbrowski Jan, Władysław I Jagiellończyk na Węgrzech (1440-1444), „Rozprawy Historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 2 (1922), 1.
5. Foryt Artur, 1444, Krucjata polskiego króla, Wydawnictwo Astra, Kraków 2019.
6. Halecki Oskar, Nowe uwagi krytyczne o wyprawie warneńskiej, „Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Filozoficzno-Historyczny” 70 (1939), 5.
7. Halecki Oskar, Spór o Warneńczyka, „Teki Historyczne” 9 (1958).
8. Jasienica Paweł, Polska Jagiellonów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1990.
9. Karpiński Rafał, Władysław III Warneńczyk, [w:] Poczet królów i książąt polskich, red. J. Garlicki, Spółdzielnia wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa 1978.
10. Olejnik Karol, Władysław III Warneńczyk (1424-1444), Wydawnictwo Universitatis, Kraków 2007.
11. Potkowski Edward, Warna 1444, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004.
12. Rosik Stanisław, Wiszewski Przemysław, Wielki poczet polskich królów i książąt, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006.
13. Sroka Stanisław A., Zawitkowska Wioletta, Itinerarium króla Władysława III 1434-1444, Instytut Historii PAN, Warszawa 2017.
14. Swoboda Wincenty, Warna 1444, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1994.
15. Swoboda Wincenty, Znowu o Warnie, „Roczniki Historyczne” 49 (1984).
16. Szczur Stanisław, Historia Polski, Średniowiecze, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2002.
17. Świat chrześcijański i Turcy Osmańscy w dobie bitwy pod Warną, red. Dorota Quirini-Popławska, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne” 119 (1995).
18. Uruszczak Wacław, Państwo pierwszych Jagiellonów, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1999.